Het aankleden van de overledene volgens de adat
door Judith Sandriman
Het aankleden van de overledene is de laatste keer dat je de persoon aanraakt…de persoon mag helpen. De laatste keer het persoonlijk contact…
Als een ‘snoepje’
“Als kind beleefde ik de rituelen actief. Ik liep met de mensen mee en zag hoe de doden gebaad werden.” Kinderen keken mee en als volwassene deed je mee! “Als jongen tolereerden zij het wel dat ik erbij was. Men was toleranter vroeger. Als een lijk verstijfd was en niet meewerkte werd er gebeden. Voor het huis werd de overledene gebaad en daarna naar binnen gedragen om in de woonkamer aangekleed te worden”. Soms werd er geen kist gebruikt. De in mori gewikkelde overledene werd op een bamboe draagbaar gedragen naar de begraafplaats. De draagbaar leek op een soort ladder met een houten plank er tussen die bedekt werd met een sarong (Javaans kledingstuk) met daarover een stuk wit katoen (mori). De overledene zelf was ook in mori gewikkeld ‘als een snoepje’. Maar hoe vind het wikkelen als een ‘snoepje’ plaats, vroeg ik mijn respondent die in Suriname is opgegroeid en in Nederland woont. Hij vertelde hoe het ritueel wordt uitgevoerd.
Klosoh
Alle kledingstukken worden klaargelegd. Ook de schaar om de inkepingen in de mori te knippen. Wit ongebleekt katoen wordt in 5 stukken (voor mannen) of 6 stukken (voor vrouwen) geknipt. Elk stuk is twee meter lang, afhankelijk van de lengte van de overledene. Op de vloer in de woonkamer ligt een klosoh, een gevlochten mat, waarop reeds grof gemalen stukjes naftaline (mottenballen) zijn gestrooid. In de tropen houdt de naftaline de kleine fijne suikermieren tegen. De stukken mori worden volgens een vaste volgorde op de klosoh gelegd. Tussen elke laag mori wordt naftaline gestrooid. Is de overledene een man, dan worden zijn hoofddeksel, hemd en broek klaargelegd op de reeds in volgorde geplaatste mori. Gaat het om een overleden vrouw dan wordt een slendang (lange sjaal), hoofddoek, bloes, ondergoed en sarong klaargelegd. De klosoh wordt daarna voorzichtig opgerold, zodat het makkelijk uit te klappen is voor gebruik.
Bloemenslingers
Ondertussen helpen anderen de bloemenslingers te maken die over de kist worden geplaatst voor zij naar de begraafplaats lopen. Witte bloemen worden geregen met een rode roos in het midden van de slinger. Zeven bloemenslingers rijgt men. De eerste slinger is 70 cm lang. De andere zijn allemaal steeds 5 cm korter. De slingers wikkelt men in de tussentijd om een stuk karton, zodat zij niet verstrengeld raken. Het bordje met gele rijst om te strooien bij vertrek van de stoet wordt klaargelegd alsook de ingelijste foto van de overledene voor de opbaring.
Een waardige laatste handeling
Zodra de overledene gebaad en gereinigd is wordt de, reeds klaargelegde, klosoh uitgerold. De overledene wordt op een laken getild vanuit de locatie waar het rituele bad heeft plaatsgevonden naar de klosoh. De eerst op de linkerzij gekantelde overledene wordt teruggelegd op de rug. Er wordt gebeden. Hierna begint het aankleden. De overledene wordt ook met geurwater besprenkeld. Voordat het hoofddeksel wordt opgezet wordt er gebeden. Hierna wordt er, voor een vrouw, de slendang omgeslagen. Daarna wordt de mori om het lichaam geslagen. Het gezicht wordt niet bedekt. Op zeven plekken wordt de in mori gewikkelde overledene vastgeknoopt. Net als een ‘snoepje’. De naaste familie die bij dit deel van het ritueel heeft geholpen bidt samen en houdt 1 minuut stilte. Hierna wordt de overledene op een draagbaar naar de ruimte gebracht voor het opbaren. De andere familie, vrienden en buren mogen nu afscheid nemen. Deze waardige laatste handeling voor de overledene wordt respectvol en kundig geleid door daarvoor getrainde mannen en vrouwen.
[Met toestemming van de auteur overgenomen van de site rememberme.nl, 30 juli 2021.]
RSS
Facebook
Twitter
