Goldbergvariaties door Jan-Willem Rozenboom
Een sfeerverslag
door Jeroen Heuvel
“There is something of divinity in it, more than the ear discovers,” zou Ralph Kirkpatrick Sir Thomas Browne hebben geciteerd, toen Kirkpatrick in de jaren 30 van de vorige eeuw de Goldbergvariaties van Bach had herontdekt en op klavecimbel had uitgevoerd. Het zondagochtend kamerconcert in Avila werd gisteren ingeleid door de pianist zelf, een nieuw aspect aan deze kwalitatief hoogstaande muzikale traktaties. Töne Møller, de dochter van de in maart overleden Nic Møller zei dat ze met dit concert een vernieuwende impuls geeft aan de door haar vader en moeder begonnen traditie van klassieke concerten. Zondag 1 november 2015 was bij Art in Avila voor het eerst een pianist te horen die zeker in de smaak zou zijn gevallen bij Nic, ook al trad deze in 1974 geboren Jan-Willem Rozenboom niet in een kostuum op, maar in een zwart overhemd met opgestroopte mouwen en het bovenste knoopje open en spijkerboek, en was de plaspauze meteen na de korte inleiding van de pianist.
De meesterpianist achter de Bösendorfer
Toen Johan Sebastian Bach ongeveer 55 jaar was, heeft hij de Goldbergvariaties geschreven, dertig variaties op één aria, die aan het begin en aan het slot van die variaties ook gespeeld wordt. Door de aria aan het eind van het tachtig minuten durende concert weer te laten spelen lijkt het of Bach zegt: ‘Als ik deze aria hoor, is het net of ik al die variaties er in ontdek.’ Wat dat aspect betreft lijkt deze compositie op de eerste roman van Tip Marugg: Weekendpelgrimage, waarin het begin van het laatste hoofdstuk een herhaling is van de eerste zinnen van het eerste, alles daartussenin schiet in een fractie door ons hoofd, door het universum.
Meestal componeren musici variaties op de melodie, maar Bach heeft deze variaties gecomponeerd op de bas, de linkerhand. Jan-Willem illustreerde dit met enkele voorbeelden op die prachtig klinkende Bösendorfer in de Belle Aliance. De variaties heeft Bach in tien groepjes van telkens drie gecomponeerd, waarvan de eerste lyrisch is, en het karakter van een fuga heeft, de tweede virtuoos met veel snelle noten – waarbij de handen elkaar regelmatig kruisen – die toch functioneel blijven binnen de wetmatigheid van de compositie en de derde variatie meerstemmig is, een canon. De linkerhand speelt vaak een stijgende lijn en de rechterhand een dalende. Bach heeft weinig aanwijzingen gegeven voor de manier van uitvoeren, waardoor de muzikale uitdaging voor de vertolker heel groot is. Hoewel de interpretatie uit 1955 van Glenn Gould wereldberoemd is, en dat was ook de eerste kennismaking van de toenmalige 15-jarige Jan-Willem, gruwelt bijvoorbeeld de eerder genoemde Ralph Kirkpatrick van die uitvoering. Ach ja… Jan-Willem eindigde zijn korte inleiding met de mededeling dat we straks meer dan 150 duizend muzieknoten door ons hoofd zouden krijgen. Wie oren heeft, die hore.
Ik telde in de korte pauze vlug het aantal mensen in de zaal en vroeg me af wanneer de ontwikkeling op airco gebied zo ver zou zijn dat lucht gekoeld kan worden zonder het gebrom of gezoem van ventilatoren.
Toen Rozenboom plaatsnam op de kruk en door zijn intense meditatie al dit soort productionele maar onartistieke, loze gedachtes als een zwart gat wegzoog, ging de bron van in muziek omvatte hogere wiskunde open en bleef een uur en twintig minuten ononderbroken meanderen, een eenheid, zo veelzijdig, zo wetmatig en bezield met beleving, iedere noot kon je onderscheiden en tegelijkertijd de lijn horen, het geheel ervaren, op en neer van de bodem van je eigen ziel naar de uitersten van het heelal, ja dat is Bach, de ene toon in het geheel en de hele compositie in die ene toonreeks teruggevoerd; door de combinatie van de esoterische wetmatigheden, de ongespeelde muziek tussen de tonen, de impliciete intervallen, muziek van de sferen, de troost en de heilzame werking die deze componist ziet en laat horen van de schoonheid in de schepping, die door de dagelijkse waanzin verloren dreigt te raken. Van oor-log weer terug naar oor-sprong. Weergaloos voerde Rozenboom de compositie uit. Hij heeft voor de ruim 110 aanwezigen een stukje van het paradijs laten opklinken. Wellicht zijn dat niet zoveel luisteraars als bij het concert afgelopen vrijdag van Guus Meeuwis, waarvoor Jan-Willem niet alleen pianist is, maar ook producer en componist, wie hem binnenkort nogmaals de Goldbergvariaties live wil horen vertolken kan op 29 november terecht in de concertzaal in Tilburg. Als dat iets te ver reizen is, kunt u de cd van Rozenboom in Avila Butik kopen, zolang de voorraad strekt.
en na het concert, met klavier-shirt, met op de achtergrond die andere meester pianist, ‘Don’ Wim Statius Muller
RSS
Facebook
Twitter
