blog | werkgroep caraïbische letteren

Gids slavernijverleden Amsterdam

door Joop Vernooij

Rond Keti Koti/ Dag der Vrijheden, 2014 is de Gids slavernijverleden Amsterdam/ Slavery Heritage Guide verschenen. De samenstellers zijn Dienke Hondius, Nancy Jouwe, Dineke Stam, Jennifer Tosch en Annemarie de Wildt. Uitgeverij LM Arnhem heeft druk en uitgave verzorgd. Het project om het slavernijverleden van Amsterdam in kaart te zetten – the mapping – ging uit van de Vrije Universiteit Amsterdam (VUA). Vorig jaar juni is er bij de herdenking van 150 jaar manspasi in het Stardust-hotel op Leonsberg al aandacht aan gegeven door Dienke Hondius.

moriaan amsterdam

De Moriaan, gevel Rokin 64, Amsterdam. Een zwarete figuur die met zijn pijlken naar de Amerikaanse inheemsen verwijst.

Deze Gids..’ is uitgegeven in het Nederlands en het Engels, dus een gids voor toeristen en niet alleen voor Amsterdammers en Nederlanders. De onderzoekers hebben bij hun zoektocht meer dan honderd locaties gevonden en daar informatie over gegeven. Het merendeel van de locaties betreft panden, zoals de panden aan de grachten van eigenaars van slaafgemaakten, waar het slavernijverleden zichtbaar is. Het is wel de andere kant van de slavernij, namelijk de weelde en statuur van de glorie der slavernij van de kant der bezitters.

Stephen Small, namens NiNsee professor slavernij aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), schreef het ‘Voorwoord’ (pp. V-VI) en besluit dat de Gids… onze geest zal verruimen, onze horizon verbreden en anderen zal motiveren om het onderzoek in de toekomst voort te zetten’. Dan volgt een ‘Inleiding’ van de samenstelsters (pp. 1-9) Zij wijzen op de oude en nieuwe verbanden in Amsterdam inzake de slavernij, leggen het gebruik van de Gids… uit en gaan in op enkele thema’s – zoals handel en profijt, zwart in de stad, strijd voor de afschaffing van de slavernij, over de musea en archieven, over het gebruik van termen als slaaf, zwart en wit. Met name het herdenken van Keti Koti in Amsterdam, is nader uitgewerkt, illustratief en informatief.

 

Berckheyde_-_Het_stadhuis_op_de_Dam_te_Amsterdam_(1673)

Het paleis op de Dam, ca. 1670, geschilderd door Gerrit Adriaenszoon Berckheyde

De eerste locatie is het Paleis op de Dam, de vergaderplaats van de Geoctroyeerde Sociëteit van Suriname. Dan volgen de Koopmansbeurs (Dam 19), hoek Sint Nicolaas (Dam 2A) en de Nieuwe Kerk (Dam 12). Dan zijn er iconen van de koloniale productie: suiker en koffie. Gevelstenen in Amsterdam hebben daar betrekking op. Ze zijn in de Oude Kerk met grafzerken van slaveneigenaars maar ook van een Afro-Surinamer (J. Beeldsnyder). Panden van slaveneigenaars worden illustratief met prachtige foto’s gepresenteerd. Maar de vijf onderzoekers beperken zich niet tot de Atlantische slavernij maar besteden ook aandacht aan de Verenigde Oostindische Compagnie en enkele centrale figuren daarvan. Vooral panden aan de grachten worden naar voren gehaald, maar ook bijvoorbeeld aan de Prins Hendrikkade, de Herenmarkt, de Oudezijds Voorburgwal, Singel en Rokin. Dan geven ze informatie over enkele Morenhoofden in de gevels (onder andere aan de Zuidvleugel van het Rijksmuseum) en over de ruilproducten voor de slavenhandel, zoals textiel, kuiperijen. Er volgt een overvloed aan panden van voorname families en hun geschiedenis, waaruit veel burgemeesters van Amsterdam voortkwamen. Multatuli met zijn Max Havelaar heeft een plaats in de Gids…. Dan moet natuurlijk ook Anton de Kom en de herinnering aan hem naar voren gehaald worden (pp. 108-109). Ik moet bekennen dat mijn familienaam in de verste verte niet in het geheel voorkomt.

 

Hoekhuis Sinterclaes

Hoekhuis Sinterclaes, Dam 2A, een Sint zonder Zwarte Piet.

Het is te veel om alles hier op te noemen. In ieder geval is er aandacht voor een variatie aan memorials. De Gids… laat een andere kant van de slavernij zien. Deze historische gids is, denk ik, een eyeopener voor de Amsterdammers, de Nederlanders en de Surinaamse Nederlanders. Je hebt wel meer dan een dag nodig om dat alles na te trekken en te consumeren. Maar ook voor toeristen is de  Gids… verhelderend, en in dit verband noemt Stephen Small vergelijkbare steden als Bristol, Bordeaux en Nantes, New Orleans en Charleston. De herdenking van Keti Koti-2014 in het Oosterpark te Amsterdam liet zien dat bewustzijn en erkenning rond slavernij en de gevolgen ervan nog altijd moeten groeien. De discussie met betrekking tot de festiviteiten rond Sint en Piet is er een graadmeter van. Maar daar heeft de toerist niet veel aan.

De publicatie is zeer rijk voorzien van excellente foto’s en illustraties. Er is een uitgebreid notenapparaat aan toegevoegd en ook een index. Ook voor de vele Surinamers op vakantie aanbevolen en een goed cadeau voor de families.

Gids slavernij Amsterdam
Dienke Hondius, Nancy Jouwe, Dineke Stam, Jennifer Tosch, Annemarie de Wildt (onderzoekers/samenstellers): Gids slavernijverleden Amsterdam/ Slavery Heritage Guide, 138 pp. met illustraties voor 12,50 euro. Arnhem: LM Publishers, 2014. ISBN 9768 94 6022 368 6

2 comments to “Gids slavernijverleden Amsterdam”

  • De link met de Antillen is niet gelegd of wel?

  • [verwijderd door webredactie vanwege ontbreken van volledige naam]

Your response at Rascal

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter