Geschiedenis van Suriname in het Chinees
door William L. Man A Hing
Ter afsluiting van zijn uiteenlopende opleidingen in China schreef een Surinaams student Luo Yi-de een handzaam boekje over de geschiedenis van zijn land dat betere bekendheid verdient. Deze uitgave behelst een studie die oorspronkelijk in het Chinees is geschreven, een markante prestatie die welbeschouwd zeker meerdere navolging verdient.
Introductie: Afro-Surinamer als Chinees auteur
Als eerste opent “Rebecca” (Lin Tian-en / 林 “ Rebecca ” 天恩) op pagina II met een korte uiteenzetting over de aard van de studie en de inhoud van het boek met de Chinese titel: Su-Li-Nan Shehui zhong duo Yuanhua de Suoying, vrij vertaald: De vele en belangrijke sociale ontwikkelingen van Suriname in miniatuurformaat.(1)
Rebecca geeft aan dat de auteur van zijn land Suriname aan de hand van de etnische samenstelling, de culturen en religies van de betrokken groepen een beschrijving heeft gegeven van de ontwikkelingen naar de onafhankelijkheid vanuit een koloniaal verleden dat enkele eeuwen heeft geduurd.
Vervolgens wordt door “Johnny” (Huang Xiao-peng / 黃 “Johnny ” 小 鵬) op pagina V een levensschets gegeven van de zich in het Chinees noemende en schrijvende auteur “Luo Yi-de” (= Lloyd). De Surinaamse schrijver was in eigen land werkzaam bij het ministerie van Landbouw en de Staatsomroep. Zijn identiteit kon uit de publicatie niet worden gehaald omdat zijn naam slechts in de Hanyu pinyin-romanisatie en met Chinese lettertekens wordt weergegeven. Het blijkt te gaan om ambassadeur Lloyd Luciēn Pinas.(2)
Na een studieperiode van ongeveer tien jaar aan verschillende universiteiten en andere instellingen van hoger onderwijs heeft de schrijver de graad van Master en een doctoraat behaald. Studies werden verricht aan onder meer de Technische Universiteit van Hefei (合肥 工業 大學 / Hefei Gongye Daxue, provincie Anhui / 安徽), de Technische Universiteit van Anhui (安徽 工業 大學), de Normal University of Nanjing (南京 師範 大學 / Nanjing Shifan Daxue, provincie Zhejiang / 浙 江) en het Chinees Opleidingsinstituut voor de Buitenlandse Dienst (中國 外交 學 院 / Zhongguo Waijiao Xueyuan).
Vaardig in vier talen met inbegrip van het Chinees zou de auteur met talrijke wetenschappelijke essays in gezaghebbende vakbladen van China en Suriname eerder de aandacht op zich hebben weten te vestigen.
In 2005 zou Luo Yi-de door de Regering van Suriname benoemd zijn tot Attaché voor Culturele Zaken en Volksontwikkeling aan de Ambassade van de Republiek Suriname in de Volksrepubliek China te Beijing.
Inhoud studie
De uitgave is inhoudelijk als volgt ingedeeld:
Hoofdstuk I: Inleiding;
1. Onderwerp van het onderzoek;
2. Huidige staat van onderzoek inzake de etnische conflicten van Suriname;
3. Methodiek van het onderzoek.
Hoofdstuk II: Sociale veranderingen in Suriname;
Hoofdstuk III: Talen, religies en geloofsovertuigingen, zeden en tradities van de Surinaamse maatschappij.
Hoofdstuk IV: Etnische conflicten en assimilatie van Suriname.
Hoofdstuk V: Proeve van een oplossing voor de etnische problematiek van Suriname.
Literatuurlijst (De Lijst van geraadpleegde literatuur omvat 53 titels (p. 121 tot en met 123) inclusief 22 Chinese titels.)
Twee Bijlagen.
Algehele beschrijving
De auteur opent met een overzicht van de activiteiten en inspanningen van ontwikkelingslanden die als ex-kolonies de rekening opmaken voor hun gewezen (Europese) koloniale heersers inzake geleden schade. De landen zouden ernstig benadeeld zijn en in ontwikkeling zijn achtergebleven door grootschalige plundering en uitbuiting van hun natuurlijke hulpbronnen en culturele schatten.
Suriname is een mooi en groot land dat heel rijk is aan natuur- en bodemschatten. Voor de schade die Suriname heeft geleden wordt in dit verband verwezen naar een berekening van Armand Zunder, econoom en ex-minister van Suriname, die tot een bedrag is gekomen van 90 miljard euro.
Foto © Michiel van Kempen
Geschiedenis van Suriname
De geschiedenis van Suriname wordt gepresenteerd met een korte inleiding van de “ontdekking” van het Amerikaanse continent waarvan het land deel uitmaakt. Vaste en ingeburgerde namen worden hierbij kennelijk ook als tijdsduiding vermeld: Columbus (1492); Amerigo de Vespucci (1499) en Bartolomé de las Casas.
Voor de ontwikkeling van Suriname worden de volgende stadia van belang geacht (p. 68):
a. — tot 1550: oorspronkelijke maatschappij; [ 原 始 社 會 / Yuanshi shehui ];
b. 1550-1863: slavenmaatschappij; [ 奴 隸 社會 / Nuli shehui];
c. 1873-1945: feodale maatschappij; [ 封 建 社 會 / Fengjian shehui]
d. 1945- heden: kapitalistische maatschappij. [ 資 本 主 義 社 / Ziben zhuyi she].
Om niet aangegeven reden is de periode van 1863-1873, dus het tijdperk van het Staatstoezicht, niet omschreven en mogelijk daarom buiten de classificatie gehouden.
Van 1945 tot 1975 heeft zich een staatkundige ontwikkeling voltrokken die Suriname van een kolonie met een kapitalistische maatschappijstructuur naar een onafhankelijke staat heeft gevoerd.
Voor de bewoners van Suriname wordt in de studie een duidelijk onderscheid gemaakt tussen “inheemsen”, bestaande uit Indianen (verschillende stammen) en Marrons (3); de overige burgers stammen af van andere Afrikaanse slaven van verschillende stammen en de migranten uit verschillende landen van Europa en Oost- en West-Azië. Verder zijn er de Creolen die personen zijn van gemengde afkomst van blanken en zwarten. (4)
Samen zijn al deze etnische groepen betrokken bij het proces van de integratie en natievorming.
Verschillende aspecten van het leven van de bevolkingsgroepen passeren in kort bestek de revue: religieuze opvattingen, kleding, hoogtijdagen, tradities en zeden, en politieke formaties langs etnische en ideologische lijnen.
Voor de verschillende knelpunten van de samenlevingsproblematiek wordt verwezen naar diverse internationale gezaghebbende auteurs op het gebied van de sociale wetenschappen. Surinaamse publicaties worden anders dan de buitenlandse literatuur ter plekke van de verwijzing naar hun auteur(s) in de tekst vermeld.
Om de lezer een idee te geven van het beeld dat de auteur heeft en geeft van zijn landgenoten in het kort de volgende kanttekeningen. Naast een diversiteit van eigen talen der bevolkingsgroepen wordt over het algemeen in de omgang de talen Taki-Taki (5) en Sranan Tongo (6) gesproken. (p. 45)
Bij het overzicht van de religieuze groeperingen komt eveneens aan de orde de traditionele Winti-godsdienst (hier weergegeven als: 气 / qi (gas of geest) of 風 / feng (wind), een door de slaven uit West-Afrika meegenomen geloofsstroming met diverse goden, tal van rituelen en sacrale elementen. Aanhangers hiervan zijn de creoolse medeburgers (克 里 奥 尔人 / Ke-li-ao-li ren). In dit kader wordt ook een vorm van: 巫 术 / wu shu (hekserij) besproken die naar behoefte ten goede dan wel ten kwade kan worden aangewend. Deze aard van magische kracht die heimelijk wordt toegepast heeft niet alleen aanhang in Suriname maar ook in het naburige Guyana en landen in het Caraïbisch gebied. (p. 51)
Over Chinezen en hun geschiedenis in Suriname is de auteur nogal terughoudend. Na een initiēle proef met 18 Chinese personen uit Java zijn 2.625 Chinese arbeiders naar Suriname zijn “geëmigreerd” die vervoerd werden door Nederlandse schepen. (p. 28) Daarmee wordt stilzwijgend gerefereerd aan de contractarbeiders van de 19e eeuw. De Chinese groep maakt thans 2% uit van de bevolking en spreekt Hakka en Kantonees. (p. 46)
In een overzicht van de plaatselijke culinaire kunst wordt met een enkele verwijzing naar China en zijn welbekende kookcultuur de in Suriname aanwezige en gevierde Zuidchinese variant daarvan gepasseerd voor een beschrijving van andere keukens. Wat krijgen de Chinese lezers dan voorgeschoteld van de Surinaamse keuken? Voorgesteld worden de gerechten: bruine bonen, pom, kwie kwie, pinda soep met als populaire drank Parbo bier.
Op p. 56 wordt de pom in het Chinees voorgesteld als een soort “di gua” (地 瓜), in de betekenis van een soort “knol”. Hier is mogelijk (door verschrijving?) iets misgegaan, want niet het gerecht pom maar de pomtajer komt eerder in aanmerking voor die Chinese verwijzing naar een soort “di gua”.
De gangbare naam in het Chinees voor de (pom)tayer is overigens:
“yu tou / 芋 頭” in het Mandarijns Chinees en “wu teu” in het Hakka.
Voor bruine bonen is de gepresenteerde aanduiding van “bonen met een bruine kleur” (p. 56) ook al zo’n aparte weergave. Deze bonen heten plaatselijk in gangbaar Chinees “hong dou” [ 紅 豆 ], in het Hakka: “fung teu”, hetgeen staat voor “rode bonen”.
Van de overige bekende keukens worden genoemd: de Javaanse keuken met bami, loempia, sambal, saoto en satay; en de Hindostaanse keuken met roti.
Op cultureel gebied worden als voorbeelden van Surinaamse auteurs genoemd: Astrid Roemer met Neem mij terug Suriname en Bea Vianen met Sarnami, hai en Strafhok. Van filmproducties over etnische conflicten worden genoemd: Wan Pipel (1976) van Pim de la Parra en Kon Hesi Bakka (1974) met Borger Breeveld (cineast Henk Barnard wordt niet vermeld).
Verder krijgt de uitgave Wij slaven van Suriname van Anton de Kom een vermelding met een plaatje.
In een overzicht van het aantal nationale feest- en vrije (hoogtij-) dagen komt de auteur niet verder dan 12 dagen (p. 59) hetgeen door verdere ontwikkelingen beslist aan de krappe kant lijkt. Acht overzichten en tabellen verschaffen kwantificeringen van de bevolkingsgroepen, gesproken talen, religieuze congregaties, hoogtijdagen, etc.
Aan de politieke bewustwording van grote delen van de bevolking langs etnische lijnen wordt veel aandacht besteed. Praktisch alle belangrijke en bekende politieke coryfeeën die een belangrijke rol hebben gespeeld in de staatkundige ontwikkeling van het land met als bekroning de onafhankelijkheid worden met begeleidende foto’s vermeld.
Vooraanstaande politieke figuren die worden genoemd zijn Henck Arron, Jagernath Lachmon en Johan Ferrier. Getoond maar niet beschreven worden o.a. J.A. Pengel, H. Chin A Sen, P. Radhakishun en D. Bouterse. De
viering van de Onafhankelijkheid op 25 november 1975 wordt uitvoerig beschreven als de geboorte van de jonge Republiek.
Een historische tijdtafel als Bijlage 1 verschaft over de periode van 1500 tot 2004 een aanvullend inzicht in de opvattingen van de auteur.
Op p. 125 wordt voor de datum “25 februari 1980″ genoteerd: staatsgreep (政 变 / zhengbian).
Hoogtepunt vormt de omschrijving op p. 126 voor de dramatische gebeurtenis van: “… december 1982″, dus zonder dagvermelding.
Als toedracht wordt door de auteur de volgende verklaring gegeven:
“ … enkele personen worden vermoord onder slechte omstandigheden in die periode (环 的 形势 / huai de xingshi).
In Bijlage 2 wordt een overzicht gegeven van investeringsregelingen voor Buitenlanders in Suriname.
Tot slot staat op de laatste pagina (p. 129) van het boek een foto afgedrukt voorstellende drie personen met als onderschrift in het Chinees: “de gewezen Ambassadeur van Suriname in China, de President van Suriname en de auteur”. De namen van betrokkenen worden evenwel niet vermeld, niet in het Chinees en ook niet in hun geromaniseerde vorm. (7)
Tot slot
Voor de goede orde kunnen nog de volgende kanttekeningen worden geplaatst. De uitgave ontbeert een personen- en een zakenregister alsmede een samenvatting in een andere (meer gangbare) taal voor een effectieve raadpleging. Verder had de studie beslist aan duidelijkheid en zeggingskracht kunnen winnen bij een meer kritische redactieronde.
Noten
(1) 洛 伊 得 (Luo Yi-de). 苏里南 社会中多元化 的缩影 (Su-Li-Nan Shehui zhong duo Yuanhua de Suoying). (Vertaling “De vele en belangrijke sociale ontwikkelingen van Suriname in miniatuurformaat”. Met veel zwartwit foto’s in klein formaat. 130 p.
中信 出 版 社 (Zhongxin Chuban She).
China CITIC Press. S.l. en s.a. [2004?]
ISBN: 7-80073-824-8.
(2) Luo-Yide (洛 伊 得) blijkt te zijn Lloyd Luciēn Pinas die op 26 juli 2011 door President D.D. Bouterse werd beëdigd als Ambassadeur van de Republiek Suriname in de Volksrepubliek China met standplaats te Beijing.
https://www.apintie.sr/v2795
“President Bouterse beëdigt Lloyd Pinas tot Ambassadeur van Suriname in China”: 26 juli 2011;
(geraadpleegd: 28-08-2022);
https://en.wikipedia.org/wiki List_of_ambassadors_of_Suriname_to_China…
accreditatie: 16 augustus 2011;
(geraadpleegd: 28-08-2022)
(3) Maroons (p. 17): 丛林 黑人 [ Conglin Heiren]: Zwarte mensen van het bosland.
In Suriname was bij de Chinese volksgroep gangbaar het begrip voor Marrons: 山人 [ Shanren] in de betekenis van: inlander / bosmens;
(4) Creolen: 混 血 的白人和黑人 / Gunxue de bairen he heiren (Personen van gemengde afkomst van blanken en zwarten). ( p. 8)
(5) Taki-Taki: 克 里奥尔 語 / Ke-li-ao-li yu = Creolentaal;
(6) Sranan Tongo: 蘇 里 南 語 / Su-Li-Nan yu = Surinaamse taal;
(7). Op de foto staan afgebeeld van links naar rechts: Roy Wong Lun Hing; R.R. Venetiaan en Lloyd Pinas.
RSS
Facebook
Twitter
