Gered door softporno
Literatuur of lectuur? (4)
Op de Buchmesse in Frankfurt blijkt dat het sappelen is in de uitgeverij – behalve voor uitgevers met E.L. James of andere softporno in het fonds.
door Michel Krielaars
Op de party in het enorme kantoor van S. Fischer Verlag, een van de grootste uitgeverijen ter wereld, is op de openingsavond van de Buchmesse het diner voor buitenlandse zakenrelaties afgeschaft. In plaats daarvan worden er borrelhapjes geserveerd. De bejaarde Inge Feltrinelli, eigenaar van het door haar vader gestichte uitgeefhuis, trekt zich er niets van aan en ontvangt aan haar tafeltje samen met de Fischer-bazen opgewekt de ene bekende na de andere. Haar schaterlach overstemt regelmatig het geroezemoes.
Maar de jetsetopgewektheid van Feltrinelli is schijn, want uitgeverijen als Feltrinelli zitten sinds de economische crisis in de penarie. ,,In Italië koopt sinds 2011 niemand nog een boek,” zegt Enrico Ganni van de concurrerende uitgeverij Einaudi. ,,En de pocketverkoop ligt helemáál stil. Prijsverlagingen helpen niet. Het e-book heeft in Italië nog geen voet aan de grond, dus dat zorgt evenmin voor inkomsten.”
De crisis in de boekenwereld is in Italië misschien nog wel het grootst. ,,Uitgeverij Mondadori was er zeker aangegaan als ze van E.L. James’ Vijftig-schaduwen-trilogie geen tweeënhalf miljoen exemplaren hadden verkocht,” zegt Ganni.
In de tien enorme hallen van het Messe-complex, waar medewerkers van zo’n 7000 uitgeverijen en literair agentschappen vijf dagen lang van afspraak naar afspraak rennen, hangt echter allesbehalve een doemstemming. ,,De tijden zijn moeilijk, maar mensen blijven lezen,” zegt Erna Staal van het Nederlandse Atlas Contact, dat onlangs een management buy out deed om niet afhankelijk te hoeven zijn van dividend verslindende investeerders. ,,Buitenlandse uitgevers maken zich grote zorgen over de situatie bij hun Nederlandse collega’s. Tot een paar jaar geleden konden ze al hun goede titels het snelst aan ons verkopen. Maar nu doen we het, door de crisis, wat rustiger aan met het uitgeven van vertalingen.”
Collega
In hal 8 is Christoph Buchwald, directeur van de kleine uitgeverij Cossee, op weg naar een Britse collega. Hem is opgevallen dat er veel minder uitgevers en literair agenten op de beurs rondlopen dan in voorgaande jaren. ,,Ook worden er lagere voorschotten betaald, omdat er minder wordt verkocht,” zegt hij. Zorgwekkender is volgens hem dat het moeilijk is om serieuze literatuur op de markt te brengen. ,,Dat iets literair geschreven is, doet er niet meer toe. Het draait alleen om de plot, om het thrillerelement.”
Alles draait om de plot
In de ARD-studio op het Messe-terrein treedt inmiddels Ursula Krechel op, winnares van de prestigieuze Deutsche Buchpreis. Ze leest voor uit haar maandagavond bekroonde roman Landgericht, over een Joodse rechter die in 1949 uit het buitenland terugkeert naar Duitsland en daar opnieuw niet gewenst is. Dankzij die prijs is Krechel verzekerd van een daverend verkoopsucces. De winnaar van vorig jaar, Eugen Ruge, heeft van zijn In Zeiten des abnehmenden Lichts inmiddels 360.000 exemplaren verkocht.
Aan de boeken van Krechel en de andere vijf genomineerden valt een nieuwe trend in de Duitse literatuur te zien. ,,Al die boeken gaan over de naoorlogse geschiedenis van Duitsland en over de vraag waarom Duitsers geworden zijn wie ze zijn,” zegt Buchwald, die voor zijn komst naar Nederland, in de jaren negentig, bij het Duitse Suhrkamp werkte.
In Duitsland is literatuur nog altijd een serieuze zaak. Anders dan Duitse boekhandels, die door de groeiende boekenverkoop via Amazon, moeilijke tijden doormaken, hebben uitgeverijen er weinig te lijden van de crisis. ,,De verkoop is in 2011 met 2,3 procent gedaald en het eerste halfjaar van 2012 was rampzalig,” zegt Raimund Fellinger, hoofdredacteur van Suhrkamp, voor zijn stand waar Cees Nootebooms pas verschenen boek Briefe an Poseidon een ereplaats bezet. ,,Maar zolang er niet aan het auteursrecht wordt gemorreld – de Piratenpartij wil het hervormen – is er niets aan de hand. ”
Bij de Griekse en Spaanse uitgevers bestaat minder reden tot tevredenheid. Bij de stand van de Spanjaarden is amper een uitgever te bekennen. Bij de Grieken wordt ’s ochtends om 11 uur al – Turkse – rode wijn – geschonken. Maar ook daar is het de schijn die bedriegt, want anders dan je zou verwachten heeft de economische crisis het Griekse boekenvak amper geraakt.
Boekenvak: amper geraakt
Rekeningen
,,Sinds 2010 verkopen uitgevers in ons land maar 5 procent minder boeken per maand,” zegt Catherine Velissaris, directeur van het Griekse nationale boekcentrum. ,,Veel erger is dat boekhandelaren hun rekeningen aan uitgevers niet meer betalen en banken weigeren om uitgeverijen leningen te verschaffen. Desondanks houden die uitgevers, het zijn er meer dan negenhonderd, het hoofd boven water. Er is geen enkel bedrijf over de kop gegaan. Dat komt doordat het kleine, flexibele familiebedrijven zijn.”
Net als in Italië, en anders dan in Noord-Europa en de VS, spelen e-books in Griekenland geen rol. Dat komt doordat de bevolking geen of weinig Engels kent, de taal waar de e-readers zich van bedienen.
Terug in het Nederlands uitgeverspaviljoen wisselen pessimisme en optimisme elkaar af. Het ligt er maar aan in welke stand je rondhangt. Als uitgeefster Eva Cossee zich zorgen maakt over een omzetdaling van 4,6 procent in de Nederlandse boekenbranche in 2011 vergeleken met het jaar ervoor, dan zegt redacteur Bertram Mourits van Atlas Contact twintig meter verderop dat goede boeken altijd hun weg naar de lezer vinden en jonge mensen vaker naar literaire avondjes gaan dan een paar jaar geleden. Op zijn beurt beaamt bedrijfsleider Herm Pol van Athenaeum Boekhandel dat de omzet bij zijn grotere collega-boekhandelaren weliswaar dramatisch keldert, maar ziet hij voor de boekhandelaar die echte literatuur verkoopt geen zondvloed naderen.
Toch is er iets wezenlijk veranderd. ,,Alle buitenlandse uitgevers die hier langskomen zijn heel voorzichtig,” zegt Pieter Steinz van het Nederlands Letterenfonds kort voor sluitingstijd. ,,Aanvankelijk zijn ze heel enthousiast en vragen ze een pdf aan van een door ons aangeprezen boek. Maar daarna is het stil.”
[uit NRC, 12 oktober 2012]
RSS
Facebook
Twitter
