blog | werkgroep caraïbische letteren
0
 

Gecreoliseerde Chinese namen uit Suriname (III en slot)

door William Man A Hing

II. Jap- of Ip-Clan (= Ye-Clan): 葉 族 姓 名:

1. Ip Vai Ching (10): 葉 福 ; (mogelijk de stamvader) ; (CTG 1980: 101)
In Nederland is de naam in deze vorm als volgt aanwezig: 1947 – 0 pers. / 2007 –14 pers.
Bij Stadsarchief Amsterdam: “Persoonskaarten 1939 – 1994” komt de naam alleen in deze vorm voor;

Chinezen chrisbrand-bck

2. Jap A Joe: a. 葉 亞 有 ; (CTG 1980: 101); b. 葉 亞 友 ; (CTBG 1988: 37)
Er waren twee personen van deze naam die als contractarbeider in 1868 met het Franse schip Véritas naar Suriname zijn vervoerd en respectievelijk geregistreerd onder no. 1446, afkomstig van de plaats Poklok (= Boluo) en no. 1492, afkomstig van de plaats Sinon (= Xinan), beiden uit de provincie Guangdong. (Werkboek 2010) In Nederland is de naam als Jap-A-Joe als volgt aanwezig: 1947– 0 pers. / 2007– 61 pers. Bij Stadsarchief Amsterdam: “Persoonskaarten 1939 – 1994” is van de naam voorts zowel de vorm: Jap-A-Joe als Jap-a-joe genoteerd;

3. Jap Ngie: 葉 義
De naam lijkt niet meer aanwezig in Suriname. Als 29-jarige contractarbeider 1868 ingevoerd met het Franse schip Marie Thérèse uit Sinon in de provincie Guangdong en geregistreerd onder no. 1726. (Werkboek 2010) In Nederland komt de naam als volgt voor:
a. Jap Ngie: 1947 — 0 pers. / 2007 — 14 pers.;
b. Jap-Ngie: 1947 — 0 pers. / 2007 — 6 pers.;

4. Jap Sak Jieuw: 葉 石 球 ;
De naam is niet geregistreerd bij de Nederlandse Familienamenbank maar is genoteerd in het bestand van het Stadsarchief Amsterdam: “ Persoonskaarten 1939 – 1994” met zowel de vorm: Jap-Sak-Jieuw als Jap-sak-jieuw;

5. Jap Sam: 葉 三
Onder deze naam zijn 1868 twee contractarbeiders ingevoerd met het Franse schip Marie Thérèse:
a. no. 1832, als 39-jarige uit Hooifong, en
b. no. 1863, als 24-jarige uit Hayhong,
Beiden afkomstig uit de provincie Guangdong; (Werkboek 2010) In Nederland is de naam als Jap-Sam als volgt aanwezig: 1947 – 0 pers. / 2007 – 26 pers. Bij Stadsarchief Amsterdam: “Persoonskaarten 1939 – 1994” is van de naam voorts zowel de vorm Jap-Sam als Jap-sam genoteerd;

6. Jap Tjoen San: a. 葉 春 珊 ; (CTGids 1980: 101) ; b. 葉 長 生 ; (CTBG 1988: 37) ; c. 葉 春 生;
In Nederland is de naam als volgt aanwezig:
a. Jap Tjoen San: 1947 – 0 pers. / 2007 – 13 pers.;
b. Jap-Tjoen-San: 1947 – 0 pers. / 2007 – < 5 pers.
Bij Stadsarchief Amsterdam: “Persoonskaarten 1939 – 1994” zijn van de naam voorts als vormen genoteerd: Jap-Tjoen-San en Jap-tjoen-san;

7. Jap Tjong: 葉 長 ; (CTG 1980: 101; CTBG 1988: 37; KNTS Gedenkboek: 47)
Welgestelde ondernemer van weleer uit het district Commewijne die zich later te Paramaribo had gevestigd aan de Maagdenstraat. Hij verstrekte een lening aan het bestuur van de nieuw opgezette vereniging Kong Ngie Tong Sang voor de aankoop 25 juli 1932 van het pand van de van overheidswege ontbonden Kong Ngie Tong op de hoek van de Steenbakkersgracht / Maagdenstraat bij een openbare verkoping. Hij is beweerdelijk een van de grootouders van de huidige President van Suriname D.D. Bouterse. In Nederland is de naam als volgt aanwezig:
a. Jap Tjong: 1947 – 12 pers. (incl. Jap-Tjong) / 2007 – 25 pers.;
b. Jap-Tjong: 1947 – 12 pers. (incl. Jap Tjong) / 2007 – 37 pers.
Bij Stadsarchief Amsterdam: “Persoonskaarten 1939 – 1994” zijn van de naam de vormen: Jap-Tjong en Jap-tjong genoteerd;

Chinezen familiekiekjes24

Slot
Bij het overzicht kunnen enkele kanttekeningen worden geplaatst:
a. De ontwikkeling van volledige naam van stamvader naar een familienaam of achternaam bij nazaten in Suriname blijkt niet beperkt te zijn gebleven tot contractarbeiders uit de periode van 1853 – 1873. Ze heeft eveneens plaatsgevonden bij latere z.g. vrije immigranten. Zo is ook een van de besproken namen ( no. I. 15) uitgevoerd in het Wade-Giles systeem.
b. De betrokken nazaten van Chinese migranten blijken hoofdzakelijk in de periode na 1947 naar Nederland te zijn gemigreerd met hun samengestelde achternamen;
c. Het ontwikkelingsproces van deze categorie namen is tot stilstand gekomen door verbeterde reisdocumenten van immigranten;
d. Nieuwe clangenoten uit China vallen op met hun namen in de nieuwe orthografie met: He en Ye als achternaam;
e. De Ho- en Jap-familie’s die in Suriname (en ook in Nederland) tot de kleinere clannaamgroepen behoren bezetten als He (= Ho) en Ye (= Jap) op de lijst van de 100 meest voorkomende namen van China de 17e resp. 49e plaats. (website sinosplice).

Chinezen Wim Lam Lion Foto550-XNXZIDGT (2)

Foto © Wim Lam Lion

Noten
(1) Andere varianten gebaseerd op Ho- en Jap-namen die (nog) niet in Nederland zijn geregistreerd worden in deze bijdrage niet besproken, ook al omdat steeds de juiste naamvoering nog dient te worden vastgesteld evenals de originele naam in Chinese karakters;
(2) Aan de verspreiding van dit soort namen werd in de literatuur niet eerder de nodige aandacht geschonken: “De enkele Chinese namen die tot deze categorie behoren en die wij in het Nederlandse Repertorium van Familienamen aantroffen, zijn niet in dit werk opgenomen.” , aldus Het Dubbele Namenboek op p. 31;
(3) De gegevens over “aantal en verspreiding” der namen in Nederland zijn ontleend aan de Nederlandse Familienamenbank, hier ook afgekort als NFB. Bij de categorieën “analyse en verklaring” en “varianten” met hun toelichting kunnen enkele kanttekeningen worden geplaatst. Herhaaldelijk worden hier verschillende afwijkende (soorten) namen samengebracht alsof ze bij elkaar horen.
Zo worden met (de achternaam of familienaam) “Ho” de volgende namen aangeboden:
“Hoo, Ho-Sam-Sooi, Ho-A-Hing, Sie Dhian Ho; Ho-Tjon-Hen” en vervolgens een aanvulling “met varianten en/of samenstellingen: Ho-A-Hing, Ho-Kang-You, Ho-Meau-Long, Ho-Sam-Sooi, Ho Tjon Hen, Sie Dhian Ho.”
In dit gezelschap hoort de naam “Sie Dhian Ho” van Indonesisch-Chinese herkomst beslist niet thuis aangezien de Chinese familienaam of clannaam hiervan “Sie” is en niet “Ho”. Bij aanvraag van de onherkenbare naam “Ho Tjon Hen” wordt de naam “Ho” maar daarnaast ook de naamkundig niet-gerelateerde naam: “Tjon A Hen / Tjon-A-Hen” gepresenteerd.
Met deze onnavolgbare werkwijze kan derhalve allesbehalve de beoogde orde en duidelijkheid worden verschaft van de namen en hun structuur.
(4) Bij het Stadsarchief Amsterdam komt in de rubriek “Persoonskaarten 1939 – 1994” een aantal namen voor met meerdere varianten. Waar en wanneer de verwante geromaniseerde schrijfwijzen zijn ontstaan is niet vast te stellen. Wat opvalt is wel dat er in de spelling van Stadsarchief Amsterdam vaker een bepaalde lijn is te bespeuren met onderkast letters; (Zie bijgaande Illustratie);
(5) Zie de website https://www.wiewaswie.nl/personen-zoeken/q/ho-meau-long… (Zie bijgaande Illustratie); 。

(6) Bij de registratie in Suriname is ingeschat dat de eenletternaam na de clannaam correct dient te worden weergegeven met een hoofdletter “A”. Het gebruik van een kleine letter “a” dat als tussenvoegsel geassocieerd zou kunnen worden met een andere naamstructuur is dan ook niet aangetroffen.

Ook in het Chinees kan deze eenletternaam een bron van misverstand vormen.
Aan de ene kant wordt door Zuidchinezen de “A” vertaald met het teken: 亞.
De betekenis van hiervan is:
a. Tweede; b. (werelddeel) Azië; (Lin Shan 2003: 122), en c. affectieve steunnaam. (Chin-A-Woeng 2012: 19).
Door noorderlingen en Mandarijn-sprekers wordt dit schriftteken: 亞 gelezen als “Ya” .
Aan de andere kant wordt door niet-zuiderlingen voor “A” het schriftteken: 阿 gehanteerd. (Manser 2003: 1; Lin Shan 2003: 22) Het heeft een meer affectieve betekenis maar wordt door zuiderlingen evenwel eerder als “O” dan als “A” gelezen. (Chin-A-Woeng 2012: 920) Het gebruik van dit schriftteken: 阿 kan overigens in geen enkele Chinese publicatie in Suriname worden aangetroffen in een persoonsnaam;
(7) Instructief is een advies van het Genootschap Onze Taal met overzicht van Nederlandse en Belgische opvattingen terzake: “Hoofdletters in namen: Nynke van der Sluis / Nynke Van der Sluis”, te raadplegen op de website: https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/hoofdletters-in-namen-nynke-van-der-sluis…;
(8) De achternaam Ho A Sjoe werd door de stamvader van de huidige naamdragers aangenomen in plaats van Fung-Aloy. Zie hiervoor: “Surinaams-Chinese auteurs van proefschriften: kanttekeningen bij hun namen en achtergrond”, in: Wi Rutu, december 2011, jaargang 11 no. 2. p. 41 t/m 54;
(9) Bij Zijlmans en Enser is deze naam voor Suriname abusievelijk opgenomen als: “Ho Sa Kwa , J.” op p. 177 jo 294. Deze naam stond overigens als Ho Sack Wa met een aansluiting opgenomen in de Suriname Telefoongids 2002 – 2003, maar niet meer in de editie van 2010 – 2011;
(10) Met de achternaam Ip Vai Ching waren voorts nog twee verschillende naamdragers bekend met eigen Chinese voornamen en Westerse voornamen. (CTG 1980: 101)

Geraadpleegd – websites:
• Nederlandse Familienamenbank (Hier afgekort als: NFB): http://www.meertens.knaw.nl/nfb/
• https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/hoofdletters-in-namen-nynke-van-der-sluis … (Raadpleegdatum: 05-03-2014)
• http://www.sinosplice.com/learn-chinese/chinese-vocabulary-I… (Raadpleegdatum: 25-01-2014)
• http://stadsarchief.amsterdam.nl/archieven/archiefbank/indexen/persoonskaarten/zoek/query.nl.nl… (Raadpleegdatum: 14-02-2014)
• https://wiewaswie.nl/personen-zoeken/q/ho-meau-long.. (Raadpleegdatum: 21-02-2014)

 

Chinezen 2010_10_07_wtftjolki5

Geraadpleegde- literatuur
• Chang, Stephen H., The Chinese Around the World. Volume Two. California, U.S.A., 1970. I.h.b. Hoofdstuk: Cayenne, Guyane française, p. 215 – 234. Met veel foto’s en landkaarten;
• Chin-A-Woeng, C.M., Fui Tung Pau Ten Ti Hak Ka Tsu Ten. (Woordenboek van de Hakka-taal in het gebied HuiDongBao van Zuidchina). [Rotterdam], 2012. Herziene druk. ISBN 978-90-8192950-9;
• Chinese Beroepen- en Bedrijvengids. Ter gelegenheid van 155-jaar Vestiging der Chinezen in Suriname. Paramaribo; (Titel hier afgekort als: ChBBgids [2008];
• Chinese Telefoongids. Paramaribo, 1980; (Titel hier afgekort als: CTG 1980);
• Chinese Telefoongids- en Bedrijvengids. Rotterdam 1988 – 1989. Rotterdam, 1988. ISBN 90-71512-02-9; (Titel hier afgekort als: CTBG 1988);
• Houte de Lange, ten, C.E.G. en A.D. de Jonge, Het Dubbele Namen Boek. Amsterdam, 2007. ISBN 978 90 5018 879 1;
• Kong Ngie Tong Sang. Gedenkboek 1880 – 1980. [Paramaribo, 1980]; (Titel hier afgekort als: KNTS Gedenkboek);
• Lin Shan. What’s in a Chinese Name. Third Edition. Times Books International. Singapore, 2003. ISBN 991-232-523-9;
• Man A Hing, W.L., Werkboek Contractarbeiders uit China voor Suriname 1858 – 1869. Amstelveen, 2010; (Titel hier afgekort als: Werkboek 2010);
• Man A Hing, William L., “Surinaams-Chinese auteurs van proefschriften: kanttekeningen bij hun namen en achtergrond”, in: Wi Rutu, december 2011, jaargang 11 no. 2. P. 41 t/m 54; (Hierna te noemen: Dissertaties);
• Manser, Martin H., Oxford Concise English-Chinese/Chinese-English Dictionary. Third edition. Hong Kong, 2003. ISBN 978-0-19-596457-8; (Paperback)
• Telesur: Telefoongids voor Suriname 1990 – 1991, Paramaribo;
• Telesur: Suriname Telefoongids 2002 – 2003, Paramaribo;
• Telesur: Suriname Telefoongids 2010 – 2011, Paramaribo;
• Wal van der, Diedrik, Achter de letter. Encyclopedisch eenletterwoordenboek. Uitgeverij Alfabet. Vierde druk, 2008;
• Zhonghua Gongsuo Shizhounian Jinian Tegan, Gedenkboek 10-jarig bestaan van de Chinese Sociëteit. Cayenne, Guyane française, 1968; (Titel hier afgekort als: Zhonghua 1968);
• Zijlmans, G.C. en H.A. Enser, “De Chinezen in Suriname. Een geschiedenis van immigratie en aanpassing 1853 –2000”. Foto’s en illustraties. Batavia Publishing, Barendrecht, 2002; ISBN 90 806 479 3 4.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter