blog | werkgroep caraïbische letteren

‘Galeano heeft ons waardigheid gegeven in Latijns-Amerika’

door Christine F. Samsom

.
Deze uitspraak van de voormalige president van Uruguay, Jose ‘Pepe’ Mujica in een exclusief interview, geeft heel in het kort exact de grote betekenis van de onlangs overleden schrijver Eduardo Galeano weer. Hele generaties ontlenen tot de dag van vandaag inspiratie aan de boeken van deze schrijver, maar wie was hij eigenlijk?

galeanocaricatura
Galeano werd in 1940 in Montevideo, de hoofdstad van Uruguay, geboren als Eduardo Hughes Galeano. Zijn voorouders kwamen oorspronkelijk uit Europa. Als kind wilde hij een beroemd voetballer worden en alhoewel hij zich als tiener al onderscheidde als aankomend journalist, bleef hij een grote fan van voetbal, maar dan wel als sport van het gewone volk, zonder alle ‘pranpran’ van het grote geld. Zo is zijn uitspraak over meneer Blatter die in mei voor de zoveelste keer een gooi doet naar het voorzitterschap van de FIFA, bepaald niet vleiend: ‘… een FIFA-bureaucraat die nooit een bal trapte, maar rondrijdt in een 25-voet limousine met een zwarte chauffeur’ en ‘Het feest van voetbal, een feest voor de benen die spelen en de ogen die kijken, is veel meer dan big business, gerund door opperheren uit Zwitserland. De meest populaire sport ter wereld wil de mensen dienen die het omhelzen’. En dan volgt: ‘Ik wilde een voetballer zijn, en ik werd de beste van de beste, nummer één, beter dan Maradona, beter dan Pelé, zelfs beter dan Messi – maar alleen ’s nachts, in mijn dromen. Als ik wakker werd, realiseerde ik me dat ik houten benen heb en dat ik gedoemd ben een schrijver te zijn.’ Hij bleef het voetbal altijd trouw, getuige zijn boek Glorie en tragiek van het voetbal, dat in 1995 verscheen. Tijdens wereldkampioenschappen zette hij een bord voor zijn huis: ‘Gesloten wegens voetbal!’

Zijn werk als journalist begon hij in 1961 als medewerker van het socialistische weekblad Marcha en vanaf 1965 als hoofdredacteur van het onafhankelijke dagblad Época. Nadat die krant in 1966 over de kop was gegaan begon hij te reizen door Latijns-Amerika, wat in 1971 resulteerde in zijn succes-boek De aderlating van een continent: vijf eeuwen economische exploitatie van Latijns-Amerika. Het boek wordt door velen als de ware geschiedenis van het continent Zuid-Amerika beschouwd. Hijzelf noemde het ‘herschrijving van de door overwinnaars gestolen geschiedenis van Latijns-Amerika’.
In 1973 werd er een rechtse militaire coup gepleegd in Uruguay en vluchtte Galeano naar Argentinië, waar hij na Videla’s coup ternauwernood ontsnapte aan executie door doodseskaders. Hij vestigde zich in 1976 in Spanje, waar hij zijn beroemde trilogie Kroniek van het vuur schreef, een historische verhalenbundel over gewone mensen, bekend en onbekend, niets verhullende geschiedenis van beide Amerika’s. Hijzelf noemde het werk ‘bevrijding van het ontvoerde geheugen’. Pas in 1985 keerde hij terug naar zijn geboorteland, nadat daar democratische verkiezingen waren gehouden.
Zijn eerste boek was intussen in verschillende landen, Chili, Argentinië, Brazilië en zijn eigen land op de zwarte lijst gezet als opruiend, vanwege de kritische toon aan het adres van de VS die geen linkse regeringen tolereerden in hun achtertuin, maar militaire regiems ondersteunden die zorgden dat grondstoffen en werkers goedkoop konden worden geleverd aan het rijke westen, en daarmee de kloof tussen arm en rijk in stand hielden. In Europa daarentegen werd het boek een bestseller, vooral onder de enthousiaste generatie jongeren.

 

galeano_kroniek-2
Na Kroniek van het vuur was hij auteur van tientallen boeken, essays, sprookjes, legendes, anekdotes, en voor velen een bron van inspiratie.
Eduardo Galeano overleed aan longkanker op 13 april 2015. Meteen na zijn overlijden werd Galeano opgebaard in het parlementsgebouw te Montevideo, waar president Vázquez en honderden familieleden, vrienden en politici afscheid van hem namen.
Om zijn vriend Mujica ten slotte nog een keer aan het woord te laten: ‘Galeano was een dichter van geschiedenis, een poëtische historicus!’

Enkele citaten uit zijn werk:
– ‘Zoveel verhalen en dan moeten kiezen welke te vertellen en hoe ze te vertellen. De woorden, ze zullen tikken op mijn schouder en ze zullen tegen me zeggen: Vertel me! Vertel me! De verhalen kiezen mij’.
– ‘Wetenschappers zeggen dat mensen gemaakt zijn van atomen, maar een vogeltje vertelde me dat we ook gemaakt zijn van verhalen’.
– ‘Minder is altijd meer. De beste taal is stilte. We leven in een tijd van een verschrikkelijke inflatie van woorden en het is erger dan de inflatie van geld’.
– ‘Woorden zijn niet neutraal, ze hebben macht: tegenwoordig wordt martelen “illegaal druk uitoefenen” genoemd, verraad heet “realisme”, opportunisme heet “pragmatisme” en imperialisme “globalisering”.’
– ‘De meeste oorlogen of militaire coups worden gedaan in de naam van democratie, tegen democratie’.
– ‘Geschiedenis zegt nooit echt vaarwel. Geschiedenis zegt: “Ik zie je straks”.’
– ‘Als de natuur een geldbank was, zouden ze die allang gered hebben.’
– ‘Muren zijn de uitgevers van de armen’
– ‘Je moet de 70 niet passeren, want dan raak je verslaafd en wil je niet meer dood.’

Galeano over de ‘ontdekking’ van Amerika:
‘In 1492 ontdekten de inheemsen dat ze indianen waren, dat ze in Amerika woonden, dat ze naakt waren, dat de zonde bestond. Ze ontdekten dat ze moesten gehoorzamen aan een koning en koningin aan de andere kant van de wereld en aan een god van een andere hemel, en dat die god de schuld en de kleding had uitgevonden, en had bevolen dat wie de zon, de maan en de aarde aanbaden, verbrand moesten worden.’
(Uit: De aderlating van een continent)

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter