Film: Living the Light – Robby Müller
door Lex Veerkamp
Cameraman Robby Müller (Curaçao 1940 – Amsterdam 2018) was een van de weinige mensen ter wereld die weet hoe je de zon bespeelt. Hoe je zijn lichtbundels als vlinders vangt. Hoe je zijn stralen als snaren moet aanslaan. Deze tekst vergezelt de film Living the Light – Robby Müller die in september op het filmfestival van Venetië in wereldpremière ging en op het Nederlands Filmfestival de openingsfilm van het Forum van de Regisseurs was.
Robby Müller overleed eerder dit jaar op 3 juli in Amsterdam. Hij werd op 4 april 1940 op Curaçao geboren, als zoon van een Shell-ingenieur en bracht daarna zijn jeugd deels in Indonesië door. Op zijn dertiende, in 1953, verhuisde het gezin naar Nederland. Van 1962 tot 1964 studeerde hij aan de Nederlandse Filmacademie met als specialisatie camera en montage. Na de filmacademie ontmoette hij in Duitsland Wim Wenders, met wie hij meer dan twintig films zou maken, waaronder Der amerikanische Freund (1977) en Paris, Texas (1984). De Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch vertelde ooit dat het vermogen om te improviseren, in de situatie en het moment te zijn een van de belangrijkste dingen was die hij van hem leerde. Samen maakten ze memorabele films als Down by Law (1986) en Dead Man (1995). De Deense filmmaker Lars von Trier vroeg hem voor Breaking the Waves (1996), een in directe documentairestijl handheld geschoten film die de filmtaal zou hervormen. Voor de musical Dancer in the Dark (2006), met zangeres Björk, gebruikten ze honderden kleine digitale camera’s overal op de set.
Een schilder met licht werd hij wel genoemd en zijn werk is vergeleken met schilders als Johannes Vermeer en fotografen als Walker Evans. Zijn unieke, expressieve gebruik van natuurlijk licht en kleur hebben de filmtaal sterk beïnvloed.
Met de zowel in Londen als in Amsterdam woonachtige beeldend kunstenaar en filmmaker Steve McQueen (Oscarwinnaar met Twelve Years a Slave) maakte hij Carib’s Leap (2002) en Ashes (2002 – 2015), beide gefilmd in Grenada, het geboorteland van de ouders van Mc Queen. Carib’s Leap richt zich op het alledaagse leven in Grenada, en het lot van de indianen, de Cariben. Anderhalve eeuw na de ‘ontdekking’ van Columbus vond in 1651 een historisch en tragisch incident plaats. De langdurige wapenstilstand tussen de indianen en de Europeanen werd toen wreed verstoord door de Fransen. De laatste indianen die zich moesten overgeven, weigerden dat. Liever sprongen ze de dood tegemoet door van een hoge rots te springen. Deze plaats staat nu bekend als Carib’s Leap. Later vond McQueen filmmateriaal terug uit 2002 van Ashes, een mooie jongen op een boot. Ook hij blijkt zijn dood tegemoet te gaan: hij wordt vermoord nadat hij drugs op de beach vindt. Ashes werd in 2015 gepresenteerd op de Biënnale van Venetië.
Living the Light – Robby Müller is een prachtig en ontroerend filmportret van een bijzondere en bescheiden man. Voor haar bijzondere filmessay kreeg regisseur en director of photography Claire Pijman toegang tot duizenden videodagboeken, foto’s en polaroids die Müller maakte tijdens het werken aan een van de ruim zeventig speelfilms die hij in zijn loopbaan heeft gedraaid.
Op mijn vraag via de mail aan zijn vrouw Andrea Müller – Schirmer of zijn Curaçaose en Indonesische jeugd hem gevormd hebben in zijn leven en zijn werk, vertelde ze mij dat Curaçao hem minder beïnvloed heeft, omdat hij toen nog klein was. “In Indonesië is hij met verschillende dieren opgegroeid, heeft hij vlinders gevangen en is hij veel in de tropische natuur geweest. Eigenlijk wilde hij als jongen bioloog worden. (…). Ook had hij warmte nodig. Nederland en Duitsland vond hij veel te koud, zelfs het water in de zwembaden hier. Daarnaast hield hij ontzettend van het tropische eten. Ik denk ook dat zijn manier van lopen (de wiegende zachte gang) ermee te maken heeft dat hij in zijn jeugd veel op blote voeten liep.
Het is moeilijk te zeggen welke invloed de tropische jeugd op zijn werk had. Hij weigerde in elk geval films te draaien die in de sneeuw speelden omdat hij dus niet kon werken als hij het te koud had, Hij leed daar echt onder. Hij dacht zelfs dat het vele verplaatsen in zijn jeugd hem ook op filmsets en met filmcrews geholpen heeft zich snel aan te passen en te oriënteren. In elk geval voelde hij zich in Tropen erg op zijn gemak. In 2000 was hij met Steve McQueen in Grenada om voor diens kunstproject ‘Caribs Leap’ te filmen. Daar werd Robby echt gelukkig van.”
Living the Light – Robby Müller is nu in de Nederlandse filmtheaters te zien of online via Picl: klik hier
Lees hier een necrologie van Robby Müller in NRC, 4 juli 2018