Fake News en Redu
door Carel de Haseth
Als er iets is waar de laatste tijd veel om te doen is, dan is dat wel het verschijnsel ‘fake news’. Met name omdat één bepaalde persoon alles wat hem niet aanstaat aanduidt als ‘fake news’.
Emmabrug – Curacao – foto Aart G. Broek
Als kind vertelde mijn moeder ons hoe zij met haar vriendinnen testten hoe snel nieuws zich verspreidt. Het was in de Tweede Oorlog en Duitse onderzeeboten waren actief op zee. Ze bedachten een verhaal over een U-boot die onder de Emmabrug door de haven binnenvoer en vertelden dat rond. Binnen de kortste keren kwam het verhaal terug, al dan niet met aanvullingen over beschietingen, enz.
Met de kennis van nu zouden we het een voorbeeld van fake news kunnen noemen. Maar in die tijd had men het over een ‘redu’. Een redu kan eigenlijk van alles zijn. Gewoon een nieuwtje, of beschrijving van een gebeurtenis, maar vaak ook met een negatief aspect: een gerucht, roddel of achterklap. Het kan zuiver op waarheid berusten, maar het kan ook allerlei schakeringen van overdrijving of leugen bevatten tot aan het kwaadaardige toe. Dus niet alleen een kwestie van nieuws brengen, maar ook van anderen te kwetsen of in een kwaad daglicht stellen.
‘Banderita’ van Elis Juliana / foto / collectie Aart G. Broek
Daarnaast had je in vroeger tijd ook andere vormen om iemand te kijk te zetten of de spot met iemand te drijven, veelal door te verwijzen naar – pikante – gebeurtenissen. Daarbij valt te denken aan de oudejaars tambú en de ‘banderitas’ (op vlaggetjes gedrukte korte tekstjes).
Waar deze verschijnselen – in een kleine gemeenschap – wat intiems hebben, is fake news typisch meer van onze tijd. Van Internet, de digitale wereld en sociale media. Nieuws moet snel en kort gebracht worden. Er is geen tijd voor diepgaande analyses en al gauw is er sprake van oppervlakkigheid.
Het referentiekader van de luisteraar wordt steeds beperkter en dat is dan een goede voedingsbodem voor fake news. Daar maken mensen dan gretig gebruik van om met moedwillige misleiding de publieke opinie te beïnvloeden, anderen en bedrijven kwaad te doen, paniek te zaaien, of gewoon onzin te verkondigen.
Voor het effect van zowel redu’s als fake news geldt het oude verhaal van de ton met veren, die je vanuit een toren over de stad uitstrooit. Daarna kan je proberen de veren één voor één weer op te ruimen, maar er zullen altijd enkele veren blijven liggen…
Het zou mij dan ook niets verbazen als ik iemand ooit hoor vertellen over een onderzeeboot die in de oorlog onder de Emmabrug door voer.
Eveneens in het Engels in het Magazine 2019 van Curaçao International FIlm Festival Rotterdam, zie hier in pdf: Carel de Haseth – Redu I Fake news – CIFFR magazine
RSS
Facebook
Twitter
