Een verkenning van de culturele factoren die een rol spelen bij zelfmoord
Op 22 december verdedigt mevrouw Indra Boedjarath haar antropologische proefschrift Culture and suicide: An exploration of the cultural factors involved in suicide. Promotoren zijn prof. dr. R.S. Gowricharn en prof. dr. J.C. Rath. Copromotor is prof. dr. R.C. Pool.
Suriname staat op twee landen na bovenaan de lijst met landen met het hoogste zelfmoordpercentage. (bron: Wikipedia)
Suïcide heeft ook culturele wortels
Wereldwijd koppelen we suïcide en de behandeling daarvan vooral aan psychische problemen. Promovenda en tevens psychotherapeut Indra Boedjarath vond deze zienswijze te beperkt. Ze merkte in haar praktijk dat culturele factoren ook invloed kunnen hebben op suïcidaal gedrag en maakte deze constatering tot onderwerp van haar onderzoek. Ze concludeert dat suïcide gelegitimeerd kan worden door religie, taal, verhalen en films. Ze pleit daarom voor meer cultuursensitiviteit in onderzoek naar en de behandeling van suïcidaal gedrag.
‘Mentale stoornissen worden vaak als hoofdoorzaak van suïcide gezien’, vertelt Boedjarath. ‘Hierdoor ligt de focus op het vaststellen en behandelen van mentale risicofactoren bij suïcidaal gedrag. Nu is er wel degelijk een verband tussen mentale stoornissen en suïcide, maar er zijn veel meer factoren die van invloed kunnen zijn, zoals cultuur.’
Boedjarath noemt deze marginalisering van cultuur in de wetenschap zorgwekkend. Als psychotherapeut ondervond ze hoe mentale problemen het ontstaan van suïcidaal gedrag vaak niet (voldoende) verklaren, en ook uit onderzoek blijkt dat suïcidaal gedrag over de hele wereld varieert en onderhevig is aan culturele krachten. ‘Zestig procent van alle suïcides wereldwijd vindt bijvoorbeeld plaats in niet-westerse gemeenschappen.’
Indiase diaspora in 6 landen
In haar onderzoek legt Boedjarath bloot hoe culturele factoren een rol kunnen spelen bij suïcidaal gedrag. Hiervoor richtte zij zich op zes landen in de Indiase diaspora waaronder Nederland. ‘Suïcide komt binnen deze populatie opvallend vaak voor. Ook vormen zij een transnationale gemeenschap die culturele praktijken als taal, religie en de consumptie van Indiase cinema met elkaar delen.’ Dankzij haar Hindostaanse afkomst, haar rol als hulpverlener en haar specialisatie op het gebied van suïcide, had ze toegang tot deze doelgroep en veel casemateriaal. Aanvullend analyseerde ze internationaal onderzoek naar suïcide en zocht ook daarin naar de invloed van cultuur.
De rol van karma
Boedjarath concludeert dat binnen de Indiase diaspora enkele cultuurspecifieke concepten een grote rol spelen bij suïcidaal gedrag. ‘In de internationale literatuur wordt vaak reïncarnatie genoemd, het geloof in leven na de dood, en dat dit de drempel verlaagt tot zelfdoding. In mijn onderzoek vond ik een afgeleide van dit reïncarnatie concept in de rol van karma: het geloof dat het in een volgend leven, afhankelijk van goed gedrag in dit leven, beter zal worden en suïcide zo als uitweg neerzet.’
Ook noemt Boedjarath de invloed van het concept ijjat of eer. ‘Bij meisjes ging dit bijvoorbeeld om hun seksuele gedrag en de eer van de familie. Bij mannen vooral om het gevoel niet te voldoen aan de verwachtingen en eisen van omgeving en familie. Door gezichtsverlies gaat hun bestaan wankelen en wordt suïcide een overweging.’
Suïcidaal gedrag is ‘cultureel erfgoed’ geworden
Het frequent voorkomen van suïcide binnen culturele praktijken heeft vervolgens een sterk legitimerende werking, stelt Boedjarath. Dit verklaart volgens haar mede de hoge incidentie van suïcide in bepaalde culturen. ‘In de Indiase Hindostaanse cultuur is suïcide ingebed, in taal, religie, verhalen, films, literatuur, herinneringen, liedjes en dergelijke.’ Als je dit van kleins af aan mee krijgt, en het wordt niet bekritiseerd, krijgt het volgens Boedjarath een socialiserend effect. ‘Het suïcidale gedrag wordt dan een vorm van “cultureel erfgoed” dat van generatie op generatie is overgedragen. Hierdoor kan de toevlucht tot suïcide als voorbeeld gaan dienen voor een uitweg, een oplossing.’
Suïcide preventie- en interventie inclusiever maken
‘De huidige richtlijnen, normen en protocollen rond suïcide preventie- en interventiestrategieën zijn moeilijk toe te passen op groepen met verschillende culturele achtergronden,’ stelt Boedjarath ter conclusie. Professionals in de (geestelijke) gezondheid en het onderwijs kunnen deze volgens haar inclusiever maken door zich meer op de omgeving te richten en mensen naar hun eigen verklaringen te vragen.
Ook hoopt Boedjarath dat beleidsmakers van haar bevindingen leren. ‘De resultaten bieden belangrijke aanwijzingen voor beleidsmakers, inclusief zorgverzekeraars die tot op zekere hoogte het gezondheidsbeleid definiëren, om richtlijnen te ontwikkelen voor een cultureel diverse bevolking en om het gebrek aan een culturele focus in het gezondheidszorgsysteem aan te pakken.’
Indra Boedjarath is psycholoog en psychotherapeut. Na haar studie psychologie aan de Universiteit Leiden rondde ze de postdoctorale opleiding psychotherapie af en werkte ze ruim tien jaar voor RIAGG Rijnmond (Regionaal Instituut voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg) als psycholoog-psychotherapeut en als manager van de afdeling transculturele zorg. Ze specialiseerde zich in transculturele en genderspecifieke psychotherapie en seksuologie en heeft nu haar eigen praktijk in Den Haag. Daarnaast was ze ook directeur van Mikado, het Nederlandse expertisecentrum voor transculturele gezondheidszorg. Ze doceert, traint en coacht regelmatig in binnen- en buitenland over diverse zorg- en maatschappelijke thema’s in intercultureel kader.
Locatie: Aula van de Universiteit van Amsterdam, Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 229-231, 1012 EZ Amsterdam
Datum en tijd: donderdag 22 december 2022, 16.00-17.30 uur
Deze promotie is hier live te volgen.
RSS
Facebook
Twitter
