Een opgewekte Obama, en soms een norse Castro
Obama’s bezoek aan Cuba had symbolische betekenis. Castro beet van zich af. En politieke gevangenen zijn met geweld afgevoerd.
door Maartje Somers
President Obama sloot dinsdag zijn bezoek aan Cuba af, en gaat verder met het laatste jaar van zijn ambtstermijn. De Cubaanse leider Raúl Castro is 89. Beiden kunnen met voldoening terugkijken op de daad waarmee ze een plaats in de geschiedenisboeken hebben verworven: het herstel van de vijf decennia eerder verbroken betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Cuba.
Obama’s bezoek aan Cuba, de voorlopige culminatie van het in december 2014 aangekondigde toenaderingsproces, was een aaneenschakeling van goed geregisseerde symboliek die het historische karakter ervan moest benadrukken. Van het meenemen van dochters Sasha en Malia Obama als symbool van de nieuwe generatie, tot een fotomoment bij een schilderij van oud-president Abraham Lincoln in het museum van Havana en een kranslegging bij het monument voor de 19de-eeuwse vrijheidsstrijder José Martí – over alles was nagedacht en alles had betekenis. Dat gold ook voor de ‘spontaniteit’ van Obama’s tweet uit Air Force One – ‘Hoe gaat-ie, Cuba?’ – en zijn optreden in een Cubaanse tv-comedy.
Cubanen, neem jullie lot in eigen handen!
Maar regie of niet, het bezoek bevatte ook oprechte politieke gedachteuitwisseling. Dinsdag hoorden miljoenen Cubanen live op televisie Obama’s oproep hun lot in eigen hand te nemen. Ze hoorden zijn pleidooi voor democratie en zijn oproep aan hun autoritaire leider de vrijheid van meningsuiting en open debat niet langer te schuwen. Raúl Castro zelf – gezeten op het balkon in het Gran Teatro de La Habana waar Obama sprak – hoorde het ook, met een nors gezicht. Na afloop glimlachte en zwaaide hij naar Obama.
Een dag eerder was het Raúl Castro die Obama tijdens een gezamenlijke persconferentie verraste door zich onverwacht scherp uit te laten over het niet opheffen van het handelsembargo en het niet teruggeven door de VS van de ‘illegaal bezette’ basis in Guantánamo Bay.
Castro liet zich onverwacht scherp uit over het niet opheffen handelsembargo
„Er zijn hier geen politieke gevangenen”, antwoordde Castro geïrriteerd op de vraag van een journalist. „Laat me een lijst zien en ik laat ze vrij.” Terwijl Obama dinsdag een aantal politieke dissidenten ontmoette, werden eerder op straat politieke demonstranten, zoals de Damas de Blanco, hardhandig afgevoerd.
.
Economie speelt een belangrijke rol
Ideologie is geen doorslaggevende factor bij dit toenaderingsproces – economie wel. Voor beide politieke leiders was de toenadering laaghangend diplomatiek fruit dat erom smeekte geplukt te worden. De impasse in Cuba hinderde Obama bij zijn politiek tegenover Latijns-Amerika. Obama is wat Latijns-Amerika betreft vooral gericht op een toekomst van economische betrokkenheid – al was het maar omdat de economie van de VS de grondstoffen en afzetmarkten van Latijns-Amerika goed kan gebruiken. De president heeft zijn energie dan ook vooral gericht op het afsluiten van het handelsakkoord TPP met onder meer een aantal landen in Latijns-Amerika. Het geplande openbaren van Amerikaanse documenten over de ‘Vuile Oorlog’ bij Obama’s bezoek aan Argentinië deze woensdag, laat opnieuw zien dat de president zijn best doet afstand te nemen van het verleden van tot geweld en mensenrechtenschendingen leidende interventies van de VS in de ‘achtertuin’.
Ook voor de Castro’s – Raúl en zijn voorganger Fidel – was vijandschap niet langer een juiste strategie. Het land kan niet meer leunen op de regionale bondgenoot Venezuela, door de lage olieprijs en rap toenemende interne instabiliteit daar.
„We willen het proces van normalisering onomkeerbaar maken”, zei nationale veiligheidsadviseur Ben Rhodes, deze week in Havana. Maar de Amerikaans regering erkent dat handel de Castro’s vooralsnog niet zal doen buigen of wijken als het gaat om mensenrechten of politieke vrijheid. Obama sprak dinsdag in zijn toespraak dan ook steeds over de toekomst, en over jonge generaties Cubanen. Van hen zou de politieke verandering op Cuba uiteindelijk moeten komen.
[van NRC.nl, 22 maart 2016]
RSS
Facebook
Twitter
