Een gemiste kans
door Theo Para
De waarde van het moment ligt in de mogelijkheid van keuze. Mensen zijn niet veroordeeld oude gedragspatronen te herhalen. Zij kunnen uit hun comfortzone treden en verrassen, nieuwe keuzen maken. Het helpt om momenten die daartoe de kans bieden te herkennen. Toegegeven, het kan soms wat onzekerheid en wellicht angst met zich brengen. Maar moedig is niet hij (zij) die geen angst kent, maar hij die ondanks angst toch doet wat zijn geweten goed acht.
Waar is het geld?
Beschuldigingen
Nadat het Hof van Justitie vorig jaar, naar aanleiding van het rekest van veel 8 december nabestaanden geoordeeld had dat het 8 december strafproces moest worden voortgezet, bleef president Bouterse, die ook hoofdverdachte is, stil. Totdat hij onlangs de nieuwe Governor van de Centrale Bank, Glenn Gersie, middels een persconferentie presenteerde. Bij die gelegenheid beschuldigde hij de rechters van het Hof van Justitie op aanwijzen van ‘het buitenland’ te hebben gehandeld. Ook het requisitoir – de aanklacht van het Openbaar Ministerie – zou door ‘het buitenland’ worden geschreven. En passant beschuldigde hij ook de burgers van ‘Wij zijn moe’ die tegen de levensduurte en het naar hun mening falend beleid protesteren, handlangers van ‘het buitenland’ te zijn. De president kon geen enkele concrete aanwijzing produceren om zijn ernstige beschuldigingen aannemelijk te maken. Hij verwees naar informatie van de inlichtingendienst, daar tegelijkertijd bij vertellend dat hij daar niets over zou zeggen.
Impact
Artikel 99 van de grondwet bepaalt dat de uitvoerende macht bij de president berust. Hij is ook opperbevelhebber van het Nationaal Leger. Zijn uitspraken hebben de kracht van staatsmacht, de macht met geweldsmonopolie. Het door de president openlijk aantasten van de integriteit van de rechters van het Hof van Justitie en van de onafhankelijkheid van het Openbaar Ministerie, kan dan ook als demonstratie van een constitutionele crisis worden gezien. Ook het door de president betwisten van de legitimiteit van sociale bewegingen, kan worden gezien als aantasting van constitionele grondrechten, waaronder de vrije meningsuiting, het recht op vereniging en het recht op vreedzame demonstratie. Met zijn beschuldigingen schiep de president voor de nieuwe Governor, die tijdens de persconferentie naast de president plaats moest nemen, een zeer ongemakkelijke, want compromitterende situatie.
De Governor behoeft voor zijn functioneren en gezag een zekere onafhankelijkheid ten opzichte van de regering. De aantijgingen aanhoren, zittend naast de president en daar geen afstand van nemen, kan de indruk wekken ermee in te stemmen. Anderzijds zou het openlijk afstand nemen van de beschuldigingen van de president, voor de Governor een haast onwerkbare situatie scheppen. Het door de president cryptisch voorstellen van de rechterlijke macht en kritische burgers als vijanden van Suriname – handlangers van ‘het buitenland’ – schept een sfeer van onveiligheid, verdeeldheid en wantrouwen.
Wie zwijgt stemt toe?
Minister van Justitie en Politie Jennifer van Dijk- Silos heeft geprobeerd damage control te verrichten. De president zou niet helder hebben gehad wat een requisitoir was. Het zou niet zijn bedoeling zijn geweest het Openbaar Ministerie in een kwaad licht te stellen. Nee, die doen onafhankelijk hun werk en binnenkort wordt de nieuwe procureur-generaal door de president benoemd. Of deze lezing klopt valt te betwijfelen. Voor burgers is het niet kennen van de wet geen rechtvaardiging voor het overtreden van de wet. Zij horen de wet te kennen. Het lijkt redelijk dat we van de president nog meer kennis van wet en staatsinrichting mogen verwachten.
Als hij het Openbaar Ministerie onterecht publiekelijk in een kwaad daglicht had gesteld, zouden daarop publiekelijk excuses moeten volgen en geen ministeriële verklaringen die als smoesjes zouden kunnen worden begrepen. Of gold ook voor het Openbaar Ministerie een verbaal waarschuwingsschot? Durf mij niet aan te klagen?! Wat het meest opviel in de damage control van de minister van Justitie en Politie, lag in wat zij niet zei. De minister, die zich nadrukkelijk afficheert als pro-rechtsstaat, zweeg over de presidentiële aanval op de onafhankelijkheid en integriteit van de rechters van het Hof van Justitie. Wie zwijgt, stemt toe?
Déjà vu
Bij een déjà vu heeft iemand de ervaring iets mee te maken waarvan men tegelijkertijd de indruk heeft het al eerder te hebben meegemaakt, terwijl men weet dat dat niet het geval is. De presidentiële complottheorie bracht bij veel Surinamers, de nabestaanden in het bijzonder, herinneringen aan de jaren van de militaire dictatuur. Het hoofd van de militaire inlichtingendienst in 1982, Glenn Sedney, heeft voor de Krijgsraad in het 8 december strafproces verklaard dat in de aanloop naar de decembermoorden, bij de inlichtingendienst helemaal niets bekend was van betrokkenheid van de slachtoffers bij een couppoging.
De beschuldiging van een couppoging door de vijftien 8 december slachtoffers, alsof dat hun marteling en moord zou rechtvaardigen, was uit de duim gezogen. En toch herhaalde president Bouterse die lasterlijke beschuldiging in zijn, door zijn regering gesponsorde, Brokobaka ‘waarheidsvinding’. Ook te Brokobaka verklaarde hij, zonder kritische bevraging, vanaf het begin te hebben geweten dat de officiële lezing van de decembermoorden ‘op de vlucht neergeschoten’ ‘lulkoek’ was.
De cruciale waarheid die hij in zijn ‘getuigenis’ verzweeg, was dat hij in zijn televisietoespraak van 9 december 1982 de Surinaamse bevolking, inclusief de nabestaanden, bewust ‘lulkoek’ had verteld. Zonder waarheid, bleven ook te Brokobaka excuses uit.
Kans
Juist omdat Desi Bouterse als hoofdverdachte persoonlijk belanghebbende is in het 8 december strafproces, was het vonnis van het Hof van Justitie voor hem een uitgelezen kans om los te komen van oude, contraproductief bewezen gedragspatronen, zoals ongrondwettelijke wetgeving (zelfamnestiewet). Andere opties waren mogelijk. De president zou de belangen van recht en staat kunnen laten prevaleren boven persoonlijk belang. Hij zou elke schijn van belangenverstrengeling en machtsmisbruik nadrukkelijk kunnen vermijden, door openlijk te verklaren dat naar de letter en geest van de grondwet van de republiek, rechters zonder aanziens des persoons recht spreken.
Hij zou, indien overtuigd van zijn onschuld, kunnen aangeven met alle rechtsmiddelen voor de rechter zijn zaak te zullen bepleiten en verdedigen. Hij zou, juist nu in tijden van ernstige crisis, waar behoefte is aan bestuurlijk gezag en maatschappelijk vertrouwen, ertoe kunnen besluiten het presidentschap, met het oog op de toekomst, kunnen kiezen voor het scheppen van ruimte voor een nieuwe president, die zowel nationaal als internationaal, vanuit het gezichtspunt van de integriteit, onomstreden is. Dat stappen uit de eigen schaduw, vraagt bescheidenheid en moed.
Dit artikel is verschenen in de bijlage van de Ware Tijd van 6 februari 2016.
[uit De Ware Tijd, 09/02/2016]
RSS
Facebook
Twitter
