Een culturele trip: Suriname mei/juni 2014
door Nico Eigenhuis
Vooraf:
Suriname heeft ten onrechte bij vele bezoekers de reputatie weinig cultureel vertier te bieden, Hierbij wordt veelal gewezen op het ontbreken van grote musea en theaters. Wie goed kijkt ziet tijdens een verblijf aldaar vele kleinschalige culturele uitingen. Opgeteld bieden deze een zeer rijke schakering die de nodige aandacht verdient. Onderstaand verslag is een bundeling van informatie over Suriname en Surinamers naar aanleiding van een aldaar genoten vakantie.
South SouthWest
Zuid ZuidWest is de koers bestemming Paramaribo en ook de titel van een boek van Albert Helman/Lou Lichtveld. South SouthWest is tevens de naam van een lokale partyband die we zien optreden bij café Rumors in hotel Krasnapolsky.
Dit multiculturele gezelschap speelt diverse covers waarop het goed dansen is. Het publiek houdt dit keer de voeten even stil bij de ballad van hun kleine Braziliaanse zangeres. Als de Hindustaanse voorzanger vervolgens zijn gevoelige ballads in het Sarnami/Surinaams Hindustaans brengt lijkt het erop dat er her en der stiekem een traantje wordt weggepinkt.
Monumentenwandelgids Paramaribo
In 2013 is bij de uitgeverij van boekhandel Vaco een boek verschenen van de hand van architect Philip Dikland. Het beschrijft zo’n 40 historische panden in de binnenstad van Paramaribo. De gehele route wandelen beslaat een kilometer of vijf, en duurt in de tropenzon een uur of twee. Naast architectuur is er de nodige aandacht voor de context, historie en de voormalige en huidige bewoners van de beschreven panden. Een betere introductie in de binnenstad is niet te vinden. Bij de start van onze wandeling viel ons oog op huisnummer 9 bij Fort Zeelandia. Aldaar is een kleine maar mooie tentoonstelling ingericht over de Surinaamse geschiedenis.
Officierswoning Zeelanda-complex. Foto © Michiel van Kempen
Zangvogelwedstrijd
Vraag een Surinaamse man niet om te kiezen tussen zijn zangvogel en zijn vrouw. Op het Onafhankelijkheidsplein werd in de koloniale tijd de Paarderij gehouden, een oefening van de bereden brigade. Nu is het zondagochtend vroeg de plek waar zangvogels als de picolet en de twatwa hun kunsten vertonen. Ze zitten in kleine kooitjes op/aan een paal, en moeten “slagen” maken, dat zijn korte stukjes zang. De vogel met de meeste slagen wint en er zijn oefeningen en trucjes van de eigenaar nodig om dit te bereiken. Het is iedere zondag te bewonderen, behalve als het regent.
Kerkelijk museum
Sinds 2007 is aan de Henck Arronstraat nummer 12 het kerkelijk museum gevestigd. Het is maandag t/m vrijdag geopend. In dit museum is een permanente tentoonstelling gewijd aan de zaligverklaarde Petrus Donders. Ook is er een altaar uit India en zijn er stukken uit Indonesië. In Suriname zegt men wel dat alle kerken deugen oftewel “ala kerki bun” . Misschien krijgt t.z.t. Johannes King er ook aandacht. Deze marronevangelist kwam door zijn overtuiging in conflict met leden van zijn eigen gemeenschap. Zijn visioenen legde hij vast in het Sranan/Surinaams in zijn boek der verschrikkingen, het Skrekibuku.
Peerke Donders; reliëf in de kathedraal. Foto © Michiel van Kempen
Het Maritiem museum
Aan de Anton Dragtenweg nummer 2 is van maandag t/m vrijdag het Maritiem museum te bezoeken. Het bevat voorwerpen die sinds 1947 zijn verzameld door de Maritieme autoriteiten. Hieronder vallen hulpmiddelen die door de loodsen zijn gebruikt, registers, rekenmachines en peilapparaten. Met een korte uitleg is het ook voor niet-ingewijden goed te begrijpen waarvoor de voorwerpen zijn gebruikt. Het geheel is te vinden in het Flying Fish gebouw.
Marineboten nabij het Maritiem Museum. Foto © Michiel van Kempen
Theater en film
Suriname kent een lange theater en filmtraditie. Al in de slaventijd waren er de Du-spelen, en in de jaren 70 het Doe-theater, waarover een boek met DVD is verschenen. Bekend zijn ook de Kruislandavonden in de eerste helft van de 20e eeuw en het volkstoneel van A sa go. Suriname’s bekendste prostituee noemde zich Maxi Linder, naar de filmacteur Max Linder. Er zijn in Suriname diverse buitenlandse films opgenomen. Titels van en over Suriname(ers) zijn o.a. Operation Makonaima, Wan Pipel, Paramaribo Papers, Sonny Boy en Hoe duur was de suiker. Er zijn ook mooie documentaires over o.a.. Trefossa, Edgar Caïro, Lieve Hugo en de Politiekapel. In Suriname is Fawaka creations actief en The Backlot, met hun prachtige TBL-bioscoop bij de Hermitage Mall.
Numismatisch museum
Aan de Lim a Po straat nummer 7 is van maandag t/m vrijdag van 8.00-14.00 uur het Numismatisch Museum van de Centrale Bank van Suriname te bezoeken. Het bevat een uitgebreide collectie van munten en bankbiljetten die vanaf de 17e eeuw in Suriname in gebruik zijn geweest. Bijzondere aandacht is er voor de destijds in gebruik zijnde Papegaaienmunten, waarop – hoe kan het ook anders – papegaaien stonden afgebeeld, en voor het Kaartengeld. Het Kaartengeld werd gemaakt van speelkaarten, en werd berucht omdat het makkelijk kon worden vervalst.
Kunst
Begin 20ste eeuw was in Suriname in het kunstonderwijs de Griek John Pandellis actief (later ging hij naar de Antillen), en eind 20ste eeuw de Nederlandse Nola Hatterman naar wie een opleidingsinstituut is vernoemd. Tijdens ons verblijf staat bij dit instituut de toren van Nola, met per student een eigen werkstuk in een sinaasappelkistje. In Moengo is een eigen park met museum van lokale kunstenaars Marcel Pinas en Ken Doorson. De verkoop op de eerste verdieping bij Readytex barst uit zijn voegen. Er is dan ook een nieuwe behuizing in de planning, waar wellicht ooitook werken van namen uit het verleden te zien zijn, zoals bijvoorbeeld van Leo Glans, Wim Bos Verschuur, Jozef Klas of Jules Chin A Foeng. Dit naast recent werk van bijvoorbeeld Erwin de Vries, Ron Flu, Rinaldo Klas en de eerdergenoemde Moengonezen.
Kwakoe, een beeld van Jozef Klas
Surinaamsch rumhuis
Anders dan de spelling doet vermoeden biedt het Surinaamsch rumhuis een moderne faciliteit voor diverse evenementen. Het is een onderdeel van het ernaast gelegen bedrijf SAB. Centraal staat de Surinaamse Borgoe, een naam die afgeleid van de voormalige suikerplantage Marienburg. De geschiedenis van die plantage spreekt zodanig tot de verbeelding dat er boeken en ook een film aan zijn gewijd. Wij krijgen een Grand tour, waarbij de fabriek met bottelarij wordt bezocht. Aansluitend is er voor de deelnemers een rum-tasting. Voor wie wil zijn er ook souvenirs te koop, en uiteraard ook flessen Borgoe.
Volksmuziekschool
De Nationale Volksmuziekschool, tegenover de Petrus en Paulus Basiliek, is sinds de opening een groot succes. Er staan zo’n 1000 studenten ingeschreven. Initiatiefnemers zijn Karin Refos en Jörgen Raymann, en de school kent inmiddels vele sponsors. De school is wat het instrumentarium betreft mede afhankelijk van giften. Er zijn verschillende lesruimtes die allemaal zijn vernoemd naar Surinaamse muzikanten. Een aantal specifieke giften is terug te vinden in een aparte ruimte op de 1e verdieping. Deze museumruimte kan op verzoek worden bezichtigd.
Telecommunicatiemuseum
Dit geheel nieuwe museum is in augustus 2013 in een maand tijd uit de grond gestampt. Het is gevestigd bij Fort Nieuw Amsterdam, en is voor bezoekers van dat museum gratis te bezichtigen. Te zien is onder andere de voormalige apparatuur voor de scheepvaart, en ook die van luchtvaart. Het gebruik van de diverse historische apparaten wordt op verzoek nader toegelicht. Naar verwachting wordt de collectie in het komend jaar her en der nog wat aangevuld en van nadere toelichtingen voorzien.
Slavenschip Leusden
In 1738 kwam slavenschip Leusden in plaats van op de Surinamerivier op de Marowijnerivier terecht. Het raakte er vast en in paniek besloot de bemanning het benedendek af te sluiten. Dit besluit koste zo’n 700 slaafgemaakten het leven. Door Leo Balai is dit drama gereconstrueerd, hetgeen o.a. heeft geleid tot een boek en een documentaire Sabi yu historia -ken je geschiedenis. Priesteres Ellly Purperthart werd voor haar rol in die documentaire gelauwerd.
Meer aan te bevelen musea e.d. in Suriname
– Surinaams Museum Fort Zeelandia
– Fort Nieuw Amsterdam
– Het koto museum (klederdracht te Livorno)
– Het marron museum (Pikin Slee)
– Marienburg (voormalige suikerplantage)
– Frederiksdorp (gerestaureerde plantage)
– Vlindertuin (Lelydorp)
– De Paramaribo Zoo
– Jodensavanne (met de ruïne van de voormalige synagoge)
– Bakkie (lokaal museum)
De vlindertuin in Lelydorp
Trips:
Peperpot Nature Park
Van dinsdag t/m zondag is het mogelijk een natuurwandeling te maken in het Nature Park. Het is voorbij de brug over de Surinamerivier na de rotonde te vinden. Je kunt er genieten van de verschillende begroeiing, vlinders en vogels. Tijdens ons bezoek wordt er hard gewerkt aan een nieuw bijbehorend informatiecentrum. De naam Peperpot is te danken aan de bijbehorende gelijknamige plantage. Hiervan is de directeurswoning inmiddels gerestaureerd, en zijn er nog altijd grootse plannen om het geheel om te bouwen naar een modern recreatieoord. We zijn benieuwd of dit nu echt gaat lukken.
Santigron
Een tochtje over de Saramacarivier en de daaraan verbonden Grand Kreek is de afsluiting van een dagje Santigron. We spotten in de rivier een zeekoe. De dag begon op de markt in Kofidyompo ofwel Lelydorp, waarna te Santigron een dorpswandeling werd geleid door de deskundige gids aldaar. Na een lekkere maaltijd en aansluitend hangmatteren was er een cultureel programmaonderdeel. Met begeleiding van percussie en zang werd er gedanst door de lokale danseressen, Aansluitend waren er lokale producten en souvenirs te koop.
Marronhuis in Santigron
Overbridge River Resort
Een bezoek aan Overbridge blijft een feest. De eigenaar, dhr Wong, heeft de plantage naast de voormalige hoofdstad Thorarica omgevormd tot een recreatieoord dat voor elk wat wils biedt. Niet alleen de toeristen kunnen er terecht maar ook de lokale bewoners. Nu de infrastructuur op orde is, is het voor het gevoel ‘om de hoek’ voor de bewoners van Paramaribo. Tijdens ons verblijf wordt een start gemaakt met de aanleg van een zwembad in de Surinamerivier. Naar verwachting is dit medio 2014 gereed, Tijdens de verbouwing blijft het oord gewoon geopend en trekt als gewoonlijk de nodige bezoekers.
Anaula
Anaula Nature Resort is een van de succesvolste bestemmingen in het binnenland. Het is per korjaal te bereiken na een busrit om het stuwmeer tot naar Atjoni. Het eiland ligt midden in de Surinamerivier, en toevallig wordt er tijdens ons verblijf een begin gemaakt aan een upgrade bij het eigen zwembad. Er zijn cabana’s, een restaurant met bar en de nodige activiteiten, zoals chillen In de sula (stroomversnelling), kaaimanspotten, een dorpswandeling en een boswandeling. Bij voldoende gasten vinden er ook optredens van de lokale zang en dansgroepen plaats. Tijdens ons verblijf merkt een gast op dat het in Suriname eigenlijk altijd hetzelfde is, als het regent zit je onder een afdakje en als de zon schijnt zit je onder een afdakje.
Enkele Surinamers nader uitgelicht:
De Madeirezen
In de eerste helft van de19e eeuw werd in Brits Guyana de slavernij afgeschaft. Dit was de reden om aldaar contractanten te werven van Madeira. In 1853 kwam een kleine groep van ze in Suriname terecht waar ze tewerk werden gesteld op plantages in en om district Commewijne. De omstandigheden waren voor de eerste Madeirezen niet best. Later kwamen ze veelal in de handel terecht en uiteindelijk gingen ze op in de smeltkroes van Surinamers.
Ter illustratie : de opa van mijn echtgenote kwam direct van Madeira, maar zij spreekt zelf geen woord Portugees.
Otto Huiswoud
Een nog weinig bekende Surinamer stond onder de naam Otto Huiswood begin 20ste eeuw aan de wieg van de communistische partij in de VS, en zette zich in voor de “Negro workers”. Ooit schudde hij zelf de hand van Lenin en was actief voor de Komintern. Hij was o.a. een bekende van Anton de Kom en werd in Suriname in de jaren veertig als het ware uit voorzorg geïnterneerd door gouverneur Kielstra. In Nederland runde hij de VOS (Vereniging Ons Suriname) ten tijde van het ontstaan van de Wie Eegie Sanie beweging. Hij past goed in een rijtje met Anton de Kom, Louis Doedel, Wim Bos Verschuur en Julius Koenders
Lex van Spall
Op initiatief van Fra fra sound is er veel aandacht geweest voor de Surinaamse saxofonist Kid Dynamite. De tijd is wellicht rijp om ook eens Lex van Spall onder de aandacht te brengen. Deze orkestleider was in de eerste helft van de 20ste eeuw in Nederland al zeer actief en stond aan de wieg van de carrière van Rita Reijs. Op youtube zijn beelden te vinden van Lex met de Chocolate kiddies, en zijn geluidsopnamen uit de jaren dertig terug te vinden met de uit de West afkomstige zangeres Rosie Poindexter. Caro Emerald kan de cirkel zo weer rond maken door eens, “I want to dance”, “Harlem Hot Club Stomp”, “You took advantage of me” of “Jungle fever”, te coveren. Deze liedjes, die tachtig jaar geleden – op 29 november 1934 – in Laren werden opgenomen, passen naadloos in Caro’s repertoire.
Jopie Vriese
Tijdens één van mijn vakanties in Suriname ontving ik in Tori Oso (het praathuis) een exemplaar van het vriendenboek voor de inmiddels overleden ‘bazuin’ blazer Jopie Vriese (ook wel bekend als Vrieze) . Zijn leven wordt hierin geschetst, met daarbij o.a. aandacht voor het incident dat hem zijn markante ‘hangende oog’ opleverde. Ergens in dit boekje wordt geklaagd over het feit dat hij eens uitgebreid door de NOS is gefilmd, maar dat hij er nooit meer iets van heeft teruggezien. Dat is wel heel ongelukkig, want Jopie speelde in de film Bewogen koper van Johan van der Keuken uit 1993 juist een belangrijke rol.
Scène uit Bewogen koper
Tot Slot: Sranan Jokes / Surinaamse humor
Een vrouw staat voor de rechter voor het stelen van een pot manja/mango.
Hoeveel zaten erin vraagt hij? Zij: zes mijnheer. De rechter: Dan krijg je zes dagen.
Vanuit het publiek: ze heeft ook een pot doperwten gestolen!
Ronny wil een lied inzetten: Cynthia met je baby.
De band kijkt vertwijfeld, maar de bandleider is onverstoord.
“Daar gaat ie jongens: Since I met you baby”
Een meisje krijgt van de juf 100 strafregels omdat ze niet kan tellen.
Als ze terugkomt vraagt de juf waarom het er maar 80 zijn.
Het meisje als verweer: maar ik kan toch niet tellen…..
RSS
Facebook
Twitter
Proficiat, artikel kan je zo aanbieden aan de Parbode,
Ga zo door!
Beste Nico,
Leuk artikel. Deze culturele trip is een mooie aanzet voor het ontwikkelen van culturele toeristische producten.