Diplomaat in verval
Over Mede namens mijn vrouw van Aliefka Bijlsma
door Renée de Rijke
Ze zijn een bekend fenomeen: mannen die heel hun leven hard gewerkt hebben om een bepaalde status te vergaren en dan plotseling oog in oog staan met hun pensioen en een nieuwe generatie om hen te vervangen. Ze worden geconfronteerd met ouderdom, statusverlies en keuzes die zij in het leven gemaakt hebben. Ben je na je pensioen plotseling niets meer waard? In Mede namens mijn vrouw, vertellen drie personages over de pogingen van Melchior, een diplomaat aan de afgrond van zijn viriliteit, om zichzelf weer op de kaart te zetten.
Melchior zelf, een van de vertellers, verhandelt over zijn uitstekende diplomatieke kwaliteiten. Hij is de consul-generaal in Brazilië. Een functie waarin hij volgens hem natuurlijk zijn talenten verkwist. Hij wacht op een overplaatsing naar een interessantere post, zoals bijvoorbeeld Parijs. Hij ergert zich aan zijn neurotische en jongere collega, Tygo: zij zijn de twee tegenpolen, en verkeren in een voortdurende typische generatieconflict. Tygo is een man van veel regeltjes en protocollen en Melchior richt zich vooral op de ‘grote lijnen’. Hij gebruikt de chauffeur vaak privé en smijt met geld voor feestjes, lunches en bijeenkomsten. Als Tygo Melchior betrapt op het aannemen van een businessclass ticket ter waarde van vijfduizend euro van zijn zakelijke relaties bij de KLM, barst de bom.
Nikki, de tweede verteller, komt voor Melchior werken. Vanuit haar neutrale positie tussen de twee kemphanen, verliest Tygo zijn neurotische trekjes en krijgt Melchior iets heel ouderwets en schattigs. Het blijkt dat Melchior vooral bang is om aan de kant geschoven te worden door een jongere opvolger. De verschillen tussen het verhaal van Melchior en dat van Nikki zorgen ervoor dat je Melchior niet al te serieus meer neemt, waardoor de tragische ondergang wat luchtiger wordt.
Leandra, zijn vrouw, schetst Melchior als derde verteller vanuit een meer relativerend perspectief, waardoor ze de scherpe en serieuze randjes van zijn karakter wat afzwakt en voor een ironische distantie zorgt. Ze beschrijft zijn fotowand vol belangrijke ontmoetingen, zijn grote trots en bewijs van status, bijvoorbeeld meer als een vreemde hobby. Deze nuchterheid over zijn talenten houden haar man een beetje aan de grond en zorgen voor een komische noot.
Het is, gezien de grote rol die ze speelt, opvallend te noemen dat de Afrikaanse huishoudster, Mercy, niet een van de vertellers is. Ze is Leandra’s vriendin en Melchiors rechterhand. Veel meer dan een huishoudster is ze de spil van het huwelijk. Ze moet vast een eigen visie op de ondergang van haar baas hebben, maar de nieuwsgierigheid naar haar kant van het verhaal wordt niet bevredigd. Bijlsma heeft de perspectiefwisselingen goed ingezet om de subjectiviteit van Melchiors belevenissen te benadrukken, maar deze munt heeft ook een keerzijde. Zo kun je door de grote onderlinge verschillen geen enkele van de perspectieven echt serieus nemen en wordt het moeilijk om je in te leven in de emoties van Melchior.
Buiten de strubbelingen op zijn werk, loopt Melchiors huwelijk met Leandra ook al niet lekker. Ze is al enkele maanden ziek. Chronische vermoeidheid, ofwel lijdend aan ME. Ze ligt weggemoffeld en verborgen in een logeerkamer. Ondanks de stukjes voorgeschiedenis wordt het niet duidelijk waarom de twee nou eigenlijk getrouwd zijn. Het contact komt van het begin af aan al behoorlijk emotieloos over, zelfs de eerste vrijpartij, en in de huidige omstandigheden brengen ze nauwelijks tijd samen door. Melchior bekent Leandra tijdens hun eerste ontmoeting: ‘Ik hou zo ontzettend van spreekwoorden en gezegdes. Ken je dat van Horace Warpole? “The world is a comedy to those who think, a tragedy to those that feel.” Dat pleeg ik graag in speeches te gebruiken.’ Dit is precies hoe Melchior alle eventuele gevoelens negeert tijdens die eerste ontmoeting, en daarna in het huwelijk. Het mag dan een typisch diplomatiek trekje zijn, maar het is moeilijk om ontroerd te raken door een huwelijk in verval als het huwelijk nooit echt liefdevol is geweest.
Bijlsma weet Melchior door de wisselwerking van de drie perspectieven zo neer te zetten dat je ondanks de moeilijkheden die hij doorstaat, toch om hem kan lachen. Maar diezelfde lach zorgt ervoor dat de tragiek je niet echt ontroert. De humor overschaduwt de diepgang in de roman, waardoor de sleur van de dagelijkse beslommeringen niet alleen in Melchiors leven toeslaat, maar ook op het verhaal zijn invloed heeft. Bespreking volgt op bespreking, een lunch, een feestje: Melchiors handelingen worden saai en voegen niets nieuws toe, zolang zijn woelige emoties niet voldoende zijn uitgediept.
Aliefka Bijlsma
Mede namens mijn vrouw
(2010)
Augustus
272 pagina’s
€ 19,95
ISBN 9789045701776
[overgenomen van Recensieweb, 24 januari 2011]
RSS
Facebook
Twitter
