Dick de Keyzer: voorvechter van het eigen gezicht en geluid in kunst en cultuur
“De mensheid is het uit de hand gelopen project van de Schepper”
(Dick de Keyzer)
door William Man A Hing
Richard Anton (Dick) de Keyzer – geboren op 7 februari 1917 te Paramaribo en overleden op 5 juni 2006 te Willemstad, Curaҫao – heeft in zijn boek Herinneringen; een selectie uit mijn memoires de vele en uiteenlopende activiteiten van zijn Surinaamse levensloop opgedeeld en ondergebracht in aparte hoofdstukken voor een gedetailleerde beschrijving.
Daaruit blijkt dat hij naast zijn functie als directeur-beheerder van het vormingscentrum Ons Erf in diverse andere hoedanigheden opereerde. En dat terwijl zijn eigenlijke werkzaamheden al zo uitgebreid en veelomvattend waren. Dit beeld tekent ten volle de man die een stroming vertegenwoordigt die Suriname beter wilde (doen) integreren in de omringende Caraïbische buurlanden en Zuidamerikaanse regio.
Maar de strakke verbondenheid, vooral in economische zin, met het Europese Nederland blijkt praktisch onlosmakelijk. In aanloop naar de onafhankelijkheid van Suriname leek de stemming uitermate gunstig voor een nieuwe realistischer koers.
Repatriant succesvol in nieuwe rol
Na terugkeer in zijn geboorteland bekleedde Dick de Keyzer per 1 oktober 1963 het directeurschap van het Cultureel Centrum Suriname (C.C.S.) dat gefinancierd werd door de Stichting Culturele Samenwerking (Sticusa). Dit verruilde hij vervolgens voor een functie bij het nieuwe Vormingscentrum Ons Erf dat werd gefinancierd door de Culturele Overeenkomst Nederland-Suriname (CONS). In deze positie voelde hij zich beter op zijn plaats; naast een praktisch volledige vrijbrief voor een beleid naar eigen inzichten mocht hij op elk gebied naar bevind van zaken handelen.
Zijn uitgebreide talenkennis en ervaring kwamen hem goed van pas in zijn nieuwe functie; zo beheerste hij de talen Sranantongo, Nederlands, Engels, Spaans en Portugees. Door rechtstreekse contacten met buitenlandse vertegenwoordigers en organisaties kon beter en efficiënter worden gecommuniceerd.
Naast zijn leidinggevende functie van het Vormingscentrum Ons Erf werd hij initiator en bestuurslid van het Surinaams Museum, de Vereniging van Surinaamse Musici, de Surinaamse Kunstkring Pro Arte, en een eigen impresariaat. Hij was een begaafd musicus op de bas en gitaar en werd ook pianostemmer met een faam tot over de landsgrenzen.
Actief als hij was voerde hij de redactie van de tijdschriften Poku en Latisur (kring voor aficionados van Latijns-Amerikaanse talen en culturen). Van de Lions Club Paramaribo North heeft hij geruime tijd als President gefungeerd.
Nationale Kunstbeurs
Dick de Keyzer werd in 1965 voorzitter van het Comité Nationale Kunstbeurs dat in 1969 is opgegaan in de Stichting Nationale Kunstbeurs 66 – de NK66.(1) De eerste Nationale Kunstbeurs werd 12 november 1965 in de Palmentuin geopend door Albert Cameron, minister van Onderwijs en Volksontwikkeling. De kunstbeurs telde 56 deelnemers en 400 werkstukken; de afdeling handnijverheid 65 deelnemers.
De tentoonstelling trok de eerste twee dagen reeds een aantal van 5.000 bezoekers. Daarna werden nog twee presentaties van de Nationale Kunstbeurs in de sfeervolle Palmentuin georganiseerd in de open lucht onder voorzitterschap van Ir Max Nahar. Pas de vierde versie van de Nationale Kunstbeurs in 1969 kon in het Vormingscentrum Ons Erf worden gehouden. Sindsdien kreeg de Kunstbeurs ook een meer open karakter door deelnemers uit Nederland, de Nederlandse Antillen, Trinidad & Tobago en Jamaica.
Onafhankelijkheid en Nationale Kunstbeurs
De eerste manifestatie van de Nationale Kunstbeurs, NK75, van de Republiek vond zo mogelijk onder groter enthousiasme plaats in de week van de Onafhankelijkheidsviering. Het bestuur van de Stichting bleef ongewijzigd fungeren onder leiding van Dick de Keyzer en zijn mede-bestuursleden.(2)
Voor de Catalogus formuleerde Drs Ronald R. Venetiaan, minister van Onderwijs en Volksontwikkeling, in zijn Voorwoord de volgende aangepaste opdracht aan de kunstenaars:
“Met de NK’75, die in het kader van de onafhankelijkheid is geplaatst, is de kunstenaar alzo opgetrokken naar de voorste gelederen van onze gemeenschap, om zijn werken te tonen, maar tegelijk om een opdracht te vernemen, een opdracht van het volk:
Ronald R. Venetiaan
– om met de kunst te helpen de Republiek Suriname haar gezicht te geven;
-om met de kunst bij dat volk te versterken het geloof in eigen kracht en eigen idealen;
– om met de kunst de banden te helpen smeden en verstevigen met onze vrienden in het buitenland.”
Als bijzondere geste werd Dick de Keyzer voor de 25-jarige herdenking van de Nationale Kunstbeurs in 1990 onder voorzitterschap van Ir Max Nahar naar Paramaribo uitgenodigd om de viering van haar jubileum de nodige luister bij te zetten.(3)
Cultureel Vormingscentrum Ons Erf
Het Centrum bestond uit met een grote multifunctionele gehoorzaal annex podium met een Yamaha-concertvleugel, een ruimte die uitermate geschikt was voor activiteiten van diverse aard: toneel, film, zang, dans en anderssoortige uitvoeringen en bijeenkomsten. Daarnaast omvatte het centrum een aantal andere lokalen en ruimten zodat er gelijktijdig meerdere manifestaties konden plaatsvinden.
Door zijn uitvoerige netwerk wist Dick van veel personen en instanties in de samenleving de nodige medewerking los te krijgen voor zijn activiteiten.
Van de geboden activiteiten en presentaties kan de volgende niet-limitatieve opsomming een beeld geven: huiswerkcursussen; cursussen naaldvakken; kookcursussen; houtbewerking; keramiekproject met Ted Heymans en later ook van Jules Chin A Foeng; balletlessen van Percy Muntslag en Gerda Zaandam; opleiding Jeugd Harmonie Orkest; Jazzclub Paramaribo.
Van de verschillende kunstenaars van eigen bodem en Nederland die er concerten en optredens hebben verzorgd kunnen genoemd worden: John Helstone, Evert Derks, Henna Hiemcke, Robert Faverey, Stanley Noordpool, Ronald Snijders, Magda van Oorschot, Seth Gaaikema, Henk van Ulsen en vele anderen.
Aan optredens van Amerikaanse en andere Europese musici kunnen vermeld worden gitaristen & pianisten en ensembles, zoals Eric Gorsira, Antonio Barbosa, Roberto Szidon, Dora Castro, Alice Aerts, Julian Olevsky, Ann Schein, Mary Stanton, Family Blue Grass Band, Eduardo Frasson, het Portland Strijkkwartet, het Luzern Kamer Trio, het Berlijns Kamerorkest, het Kamerorkest van Versailles, het Trio Charlie Byrd en het New York Harp Ensemble.
Op deze wijze had Dick de Keyzer voor alle plaatselijke cultuurdragers, kunstbeoefenaars en kunstliefhebbers van het Vormingscentrum Ons Erf een eigen tehuis gemaakt op de welbekende locatie aan de Prins Hendrikstraat 17A.
Van groot belang was daarbij dat hij er zakelijk een gezond beheer wist voeren door de bezettingsgraad van het Centrum op een hoog niveau te houden. Bisschop Monseigneur Aloysius Zichem verklaarde tevreden dat door het beleid van Richard de Keyzer de exploitatie van het Vormingscentrum Ons Erf ‘self supporting’ was geworden. In bijkans twee decennia had Dick de Keyzer niet alleen kans gezien het culturele leven van zijn vaderland op een hoger niveau te tillen maar wist hij het ook een doelbewuste richting te geven.
Erkenning van Staatswege en ander eerbetoon
Voor al zijn initiatieven en uitzonderlijk grote verdiensten op cultureel gebied voor de gemeenschap werd Dick de Keyzer vereerd met verschillende onderscheidingen. De hoogste erkenning die hem ten deel viel was zijn benoeming tot Ridder in de Ereorde van de Palm in 1983 bij Besluit van 22 augustus 1983 no. 6811. Bij de uitreiking van de versierselen daarvan hebben Mr L.F. Ramdat Missier, wnd President van de Republiek Suriname, Bisschop Monseigneur Aloysius Zichem van het Rooms Katholieke Bisdom Paramaribo en Drs Frank Antonius, Directeur van Volksmobilisatie en Cultuur uitvoerig gesproken over de persoonlijke inzet van de laureaat, diens bijzondere kennis en kunde alsmede het belang van zijn werk voor de gehele samenleving.
Ook werden hem bij gelegenheid toegekend: de Currie-prijs voor Kunsten en Wetenschappen op 7 juni 1980; een Certificate of Service: 1982–1983 van de Lions Club Paramaribo North dd 8 juli 1983 voor zijn verdiensten als Past President.
Voor zijn afscheid is een aantal werkstukken van diverse beeldende kunstenaars bijeengebracht en aan hem opgedragen onder de naam ‘Collectie de Keyzer’ die in bewaring is gegeven aan het Surinaams Museum.
Opnieuw pensionado
Na zijn verschillende functies te hebben neergelegd vertrok hij 1983 naar de Dominicaanse Republiek, het geboorteland van zijn vrouw Rosita. Mijn vrouw en ik hebben Dick en Rosita 1988 in Santo Domingo te El Milloncito nog een bezoek gebracht. Ten slotte verkoos hij zich te vestigen op Curaҫao, zijn Dushi Kórsou, waar hij op 5 juni 2006 is overleden. Zijn charmante vrouw Rosita de Navidad Vicioso die hem steeds heeft bijgestaan in zijn werk overleed op 10 juni 2012 te Amstelveen. Het echtpaar liet drie kinderen na: twee dochters en een (eerder overleden) zoon.
Noten
1. Het Bestuur van het Comité Nationale Kunstbeurs bestond uit de volgende heren: R.A. de Keyzer, Directeur C.C.S. – Voorzitter; Ir M. Nahar, Directeur Openbare Werken & Verkeer – Onder-Voorzitter; M. van der Giessen, werkzaam bij de Bruynzeel Hout Maatschappij – Secretaris; R. Lo Ten Foe, Manager Shell Suriname – Penningmeester; H. van Ommeren, Architect – Commissaris; J.H. Mc Mahon, P.R. Officer Suralco – Commissaris; J. Beek, Directeur Elgawa – Commissaris; J. van Petten, Vertegenwoordiger Sticusa – Commissaris; M. Lichtveld, Lid Raad van Bestuur C.C.S. – Commissaris.
(2) Bestuurssamenstelling van de Stichting Nationale Kunstbeurs 75:
R. A. de Keyzer – Voorzitter;
Ir Max Nahar – Vice-Voorzitter;
Mevr. A. Linscheer-Tjoe Awie – Secretaris;
A.R. Frijmersum – Penningmeester;
Mr W.L. Man A Hing – Commissaris;
Ing. O.A. dos Ramos – Commissaris;
(3) Bestuurssamenstelling van de Stichting Nationale Kunstbeurs bij de 25-jarige herdenking in 1990:
Ir M. Nahar, Voorzitter;
Ing. O.A. dos Ramos, Vice-Voorzitter;
mw A. Linscheer, Secretaris;
A.R. Frijmersum, Penningmeester;
R.E. Aletrino, Commissaris Publicatie;
Ir L.C. Johanns, Commissaris;
Drs R.W. Roseval, Commissaris;
Literatuur
– Johanns, L.N. De Nationale Kunstbeurs 1965-1990;
– Keyzer de, Dick. Herinneringen. Een selectie uit mijn memoires. Met foto’s. Curaҫao, 2002. ISBN 99904-0-357-0;
– Krieger, Bart. “De Nationale Kunstbeurs, ruim 55 jaar een begrip”, in: Parbode, februari 2021. p. 66-67;
– Lions Club International. Republiek Suriname. Region 1 Zone 1. District “6”. Fiscal Year 1975-1976. Officers, Organization and Directory of Clubs.District 60. Directory. February 1978. Re. Richard de Keyzer. Lions Club Paramaribo North. Zone 1B. p. 31;
– Nationale Kunstbeurs. Catalogi van 1966; 1974; 1975 en 1978.
RSS
Facebook
Twitter
Heel mooi uitgebreid overzicht van wat Dick de Keyzer heeft gedaan voor kunst en cultuur in Suriname.