De tranen van Desire Delano
door Wim Bakker
Een nieuwsbericht: Bouterse emotioneel bij uitvaart Fidel Castro. Er is bij mijn weten in de loop der jaren bij diverse publieke gelegenheden sprake geweest van een emotionele Bouterse, die traantjes moest wegpikken. De voorlaatste keer dat de emoties cq tranen van Bouterse in het nieuws waren, was bij zijn inauguratie in 2010. Die “pkin ingi boi”-tranen deden denken aan de tranen in de ogen van de winnares van een miss-verkiezing. Als er tranen waren bij het afscheid van Fidel waren dat geen missverkiezingstranen, maar wat dan wel?
De ene traan is de andere niet
Volgens wetenschappers huilen mensen vanwege lichamelijke pijn of heftige emoties, zoals verdriet, schaamte en woede, maar ook vanwege blijheid en triomf. Onder invloed van alcohol kan sentimentaliteit optreden die met tranen gepaard gaat. Tranen reageren op omstandigheden en cultuur. Vrouwen huilen vaker dan mannen. Ook de levensfase speelt een rol: baby’s huilen anders dan volwassenen. In je eentje huilen lucht op, maar tranen doen ook een beroep op de medemens. Ze kunnen allerlei emoties oproepen: medelijden of minachting, boosheid of angst. Tranen kunnen spontaan zijn, maar ook berekenend. Mensen ontdekken vroeg in hun leven dat zij anderen kunnen manipuleren met tranen.
Wat voor tranen had Desire Delano bij het afscheid van Fidel? Krokodilletranen waren het niet, want sentimentaliteit kan Desi niet ontzegd worden. Er zijn veel verhalen over hoe aardig en attent hij is. Een ex-bewaker vertelde me laatst, bijna met tranen in zijn ogen, hoe Bouterse zijn eigen portie gaf aan een bewaker die geen eten had gekregen.
.
Al te menselijk
De tranen van Desi zijn ontegenzeggelijk echte, al te menselijke, tranen. Ze worden door traanklieren geproduceerd in samenhang met opwellende emoties en kunnen afhankelijk van de situatie worden geremd of losgelaten. Net als de tranen van de slachtoffers en de nabestaanden van 8 december, Moi Wana, de Binnenlandse Oorlog, de slachtoffers aan beide kanten, en zovele anderen. Net zulke menselijke tranen als die van Cyril Daal tijdens zijn marteling. Bij een beschouwing over de tranen van Bouterse, kunnen de tranen van anderen vanwege Bouterse niet ontbreken. Mijn tranen kwamen niet op 9 december 1982 maar vele jaren later, tijdens een herdenking in Alfonskerk. Door de sacrale sfeer, de liturgie, de toespraken en vooral de muziek en de zang, kwamen ze los.
.
“Double Bind”
Een beschouwing over de tranen van Desire Delano is niet volledig als we onze gedachten niet laten gaan over het effect van zijn tranen op zijn omgeving. Nadat Clairy Linger in een radiouitzending had verteld hoe aardig en attent Desi is, voegde zij eraan toe: “Hij is veranderd” en “hij leest”. Dat roept vraagtekens op. Is hij veranderd in gunstige zin? En wat waren de slechte eigenschappen die veranderden ? De uitlatingen van mw. Linger geven aan dat zij zich bewust is van een andere zijde van Bouterse dan zijn lieve en aardige zijde. De getrouwen weten dat beter dan iedereen. De getrouwen rondom Bouterse moeten constant dealen met het dubbele in het karakter van Bouterse, namelijk zijn sentimentaliteit en zijn wreedheid, cq zijn tranen en zijn klappen. De mix van sentimentaliteit en wreedheid fixeert zijn volgelingen in een bijzonder soort binding, de “double bind”.
Is hij blij of is hij boos ?
Dit is een soort binding die we kunnen tegenkomen in bepaalde ongelijke machtsrelaties, zoals de relatie tussen een vader en het door hem misbruikte kind. Het kind wordt emotioneel verlamd doordat het de liefde voor de vader niet kan verenigen met de haat om het misbruik. Zo weten de getrouwen van Bouterse niet hoe zij hun liefde voor hem moeten harmoniseren met hun angst voor hem. Als hij nu lacht of traant, zij moeten zich steeds afvragen “is hij blij of is hij juist boos?”. Hun binding is daardoor op een ongezonde manier hecht. Hetzelfde zien we in de relatie tussen mensen en foute guru’s en sekteleiders. Er is vaker beschreven hoe gevangenen, gemartelden en misbruikten zich identificeren met hun boosdoeners. Dit verschijnsel staat bekend als het “Stockholm syndroom”. Dat is ook een soort “double bind”.
Zoals eerder gezegd: tranen zijn multifunctioneel. Ze hebben biologische, emotionele en sociale functies. Bewust of onbewust hebben de tranen van Bouterse de functie van het versterken van de “double bind” tussen hem en zijn volgelingen.
Tranen om de dood van Fidel Castro
De tranen van Desire Delano bij het afscheid van de as van Fidel behoren tot dezelfde categorie als mijn tranen tijdens de gedenkdienst van 8 december: tranen die komen door herinneringen en muziek in een dramatische setting. Maar ik beschouw de tranen van Bouterse om Fidel niet als legitiem. Ze zijn menselijk, maar niet legitiem. Bram Behr, Lesley Rahman, en ik zouden legitieme tranen om Fidel kunnen hebben. Niet Bouterse. Terwijl wij in Suriname vochten tegen het kolonialisme en voor de idealen van Che en Fidel, zat Bouterse in het Nederlands leger en verkocht pornoblaadjes in Duitsland. Fidel Castro was in onze jonge jaren ons idool, naast Jimi Hendrix, Swamp Dogg,Curtis Mayfield en Ginger Baker. Ginger Baker, daar luisterde Bram naar. Dat herinner ik me nog van een bijeenkomst bij Bram’s ouderlijk huis aan de Kernkampweg, met scholieren van de AMS en studenten van de Geneeskundige School ( met onder anderen Frank Bueno de Mesquita en Mildred Lie Hon Fong) in verband met de acties en stakingen in 1972, toen Abaisa op straat werd neergeknald. Hoe legitiem mijn tranen om Fidel ook zouden zijn, vanaf ik recent hoorde dat Fidel in de eerste negentig dagen van zijn bewind 600 mensen liet executeren, kan ik voor hem geen traan meer laten.
.
Tranen om een verloren generatie
Een paar dagen geleden zag ik een documentaire van Oliver Stone over Fidel Castro. Ik zag weer de beelden die in mijn jonge jaren zoveel betekenis voor mij hadden: de bebaarde helden met hun sigaren, de ge-executeerde Che Guevara met bloot bovenlijf te kijk gelegd voor het publiek. In de beelden van de NOS zag ik ook Harry Mulisch. Het boek van Harry Mulisch over Cuba, waarin hij beschreef hoe er in Cuba ‘een nieuwe mens’ werd gevormd , had grote invloed op mij en anderen van mijn generatie. Het Boliviaanse dagboek van Che las ik met pijn in mijn hart uit. Mijn romance met Cuba eindigde toen Bouterse met Cuba begon te vrijen aan het begin van de jaren tachtig, maar de documentaire bracht veel geladen herinneringen naar boven.
Er komt tijdens het schrijven van dit stuk af en toe een traantje naar boven, niet om Fidel, maar om de verloren generatie van politieke activisten in Suriname, om herinneringen zoals de typische manier waarop Bram steeds zijn bril goed zette met zijn met inkt bevlekte handen als hij met de stencilmachine van het MLCS bezig was, en de tranen van Humphrey Keerveld toen de gebroeders Jessurun zich van hem afkeerden.
.
Seti SRnan
Wat heb ik van dit alles geleerd ? In de eerste plaats: je kunt mensen doodmaken maar je kunt jezelf het leven niet geven. Bram is dood. Lesley is dood. Che is dood. Fidel is dood en straks volgen wij. Maar de idealen van vroeger zijn nog steeds actueel. Seti SRnan werkt aan de herformulering van die idealen van vrijheid en gelijkheid voor deze tijd. De linkse beweging werd door Bouterse beroofd van haar ideologische integriteit en onze ideeën werden onherkenbaar verdraaid.. Maar er is een nieuwe generatie activisten in opkomst.. Ik roep mijn oude kameraden op Seti SRnan te helpen om deze nieuwe generatie te helpen vormen.
Paramaribo 5 december 2016
Wim Bakker, voorzitter Seti SRnan.
1. Marxistisch-Leninistisch Centrum Suriname, begin jaren zeventig opgericht onder leiding van Humphrey Keerveld. Bram Behr zorgde voor het drukken en distribueren van het blad De Rode Surinamer. Dat gebeurde met een stencilmachine. Het MLCS was gevestigd aan de Nassylaan, in het gebouw waarin thans de Franse ambassade gevestigd is.
2. De gebroeders Arti Jessurun en Errol Jessurun kwamen begin jaren zeventig uit Nederland terug, samen met vele anderen die tijdens hun studie in Nederland kennis hadden gemaakt met het marxisme. Aanvankelijk sloten zij zich aan bij het MLCS, maar zij richtten spoedig een aparte marxistische groep op, de OSKOM. Keerveld had het gevoel dat zij hem niet als leider wilden accepteren omdat hij maar een eenvoudige volksjongen was. De OSKOM was gevestigd aan de Burenstraat in een gebouw tegenover de woning van Antoon Sang A Jang. De OSKOM ging later op in de FAL, onder leiding van Jiwan Sital. Shirley, de onlangs overleden zus van Jiwan, trouwde met Antoon en zij produceerden het bekende lied Jai Jai Sarnaam met Shirley als voorzangeres. Ook een zus van Lesley Rahman zong mee.
RSS
Facebook
Twitter
