De oorsprong van de naam Zwartenhovenbrugstraat
door Jacob van der Burg
Het huis op bijgaande afbeelding (Ston Oso in de volksmond), adres Zwartenhovenbrugstraat 88, speelt een belangrijke rol in de verhalen rond de oorsprong van de naam van deze straat. In dit pand zou het zogenaamde Zwarte Hof, de rechtbank voor burgerrechtzaken, gevestigd zijn geweest. Fred Oudschansz, die in het begin van de vorige eeuw veel publiceerde over de oorsprong van straatnamen in Paramaribo, schreef hierover:
“Zwartenhovenbrugstraat. Het Hof van Justitie werd voorheen genoemd het Zwarte Hof, doordien de leden in het zwart gekleed waren. Dit Hof 18 April 1689 opgericht, heette voormaals het Hof van Civiele Justitie. Deze benaming was in tegenstelling met het roode Hof, het Hof van Politie en Crimineele Justitie, ontbonden 12 Juli 1829, waarvan de rechters roode rokken droegen. Het werd ontbonden en het Crimineele met het Civiele Hof vereenigd. Dit roode Hof hield zitting in het Stadhuis toenmaals op het einde van de Heerenstraat gelegen niet ver van ‘t Hospitaal. De brug die leidde over de straat die naar het gebouw voerde, waar dit zwarte Hof vergaderde, werd aldus Zwartenhovenbrug genoemd.”
Tot nu toe is de algemene opvatting dat dit de juiste verklaring is, ofschoon getwijfeld wordt of het wel dit gebouw was waarin het Hof recht sprak.
Ook wordt wel beweerd dat de Zwartenhovenbrugstraat genoemd is naar een gebouw, het Zwarte Hof, ver buiten het oude Paramaribo, waar weggelopen slaafgemaakten berecht werden. Dus geen burgerrechtspraak, maar strafrechtspraak.
En op een oude kaart van Paramaribo staat de straat vermeld als Zwarte Havenbrugstraat. Dit zou dan slaan op een oude haven aan het einde van de straat, waar binnenlandse producten vanaf de plantages aangevoerd werden. Waarschijnlijker lijkt het dat het hier een verschrijving betreft.
Toch blijft de vraag waarom een straat genoemd naar het Zwarte Hof, in zijn naamgeving dit woord in het meervoud laat terugkomen.
Het lijkt veel waarschijnlijker dat de naam helemaal niets met het oude Zwarte Hof te maken heeft en dat verklaring zelfs helemaal niet in de historie van Suriname is terug te vinden.
Er zijn goede redenen om aan te nemen dat de naam een Nederlandse oorsprong heeft. Nederland telt in allerlei steden en dorpen wegen met de naam Zwarteweg. Zwart sloeg waarschijnlijk op de kleur omdat het wegdek vaak bestond uit gemalen sintels van steenkool, een vrij goedkope wegbedekking. Veelal waren dit wegen die vanuit de bewoonde kern leidden naar gronden en gehuchten buiten dit centrum.
Woordenboeken vermelden dat de term Hove vermoedelijk afkomstig is uit het Germaans en geven als betekenis: hoeve, pachthoeve of boerenerf. Zwarte hoven zou dan kunnen slaan op met as of sintels geplaveide erven.
Bij een verdere zoektocht kwam ik tot mijn grote verrassing ook de term “zwarte hoven” tegen. Allang voordat Paramaribo gesticht werd, was de term zeer gebruikelijk in bepaalde streken van Nederland, met name in het rivierengebied, zoals de Betuwe. In een beschrijving van de historie van het Betuwse dorp Ressen kwam ik de volgende passage tegen:
“De Over-Betuwe is gelegen tussen de rivieren de Rijn en de Waal. Van oorsprong is de streek een delta zonder dijken geweest. Een gebied dat bestond uit oeverwallen met woerden en kommen waar het water vrijelijk haar gang kon gaan. In het voorjaar liepen deze natuurlijke oeverwallen over en kwamen de komgronden blank te staan.
Bewoning vond in het algemeen alleen plaats op de hoger gelegen gronden. Juist door het bewonen van deze hogere plekken namen deze gronden nog in hoogte toe, aangezien mensen en dieren ook hun afvalstoffen op de beperkte woongronden achterlieten. Dit vormde de zwarte aarde waarop we nog altijd de zogenaamde Zwarte Hoven vinden. Bijna al deze hogere gronden zijn de kern van een dorp geworden, vroeger buurschap of kerspel genoemd. De buurschap is in deze streek (Over-Betuwe) de typische nederzettingsvorm; bij elkaar liggende bouwhoven (boerderijen) met een gezamenlijk veld, broek of meent als achterland.”
Zoals we weten ontstond de eerste bebouwing van Paramaribo op de hoge schelpritsen, banken evenwijdig aan de kustlijn. De overeenkomst met de bovengeschetste oeverwallen lijkt evident.
Het lijkt logisch dat door de Nederlanders de benaming “zwarte hoven” overgenomen werd om ook te gebruiken voor de hierop gelijkende wijze waarop de bebouwing in Paramaribo tot stand kwam.
Waarschijnlijk is er destijds bebouwing gestart op een plek iets buiten het centrum, in de volksmond genoemd Zwarte Hoven. Om vanuit het centrum daar te komen moest men een brug over, de “Zwartehovenbrug”. En de straat die daar naartoe voerde, kreeg de naam Zwartenhovenbrugstraat.
De verklaring met een verwijzing naar het Zwarte Hof, als gerechtelijk instituut, lijkt in ieder geval weinig grond te hebben.
RSS
Facebook
Twitter
Goedendag,
https://en.wikipedia.org/wiki/Lubicz_coat_of_arms
Als u op deze Wikipage op ‘families’ klikt zult u een lijst met familienamen vinden.
Wanneer u dan de letter “H’ opzoekt zult u de naam Hovenburg ertussen vinden.
Ik weet nog niet of dit historisch gezien met de Zwartenhovenbrugstraat te maken heeft, maar ik weet wel dat de familie Hovenburg op die straat gewoont heeft en dat het een gekleurde familie is.
Hartelijke groet