De onvergetelijke Els Moor
Een paar dagen geleden, op 9 maart, en dan exact een jaar eerder, gaf Els Moor de geest, zij leed al geruime tijd aan darmkanker. Haar verscheiden moet wel enig geluid gegeven hebben, want Els had een grote geest. Het staat als een paal boven water dat zonder haar de Literaire Pagina van het dagblad De Ware Tijd niet meer had bestaan. Legendarisch was de strijd die zij voerde voor die pagina, voor een democratischer Suriname, voor meer liefde voor het Surinaamse kind. En legendarisch was zij ook in de wijze waarop zij NOOIT een blad voor de mond nam, zij was eigenwijs en wijs. Bij wijze van puru blaka of epakadono – opheffing van de rouwtijd – hierbij een willekeurige greep uit mails, kort en lang, die zij aan mij verstuurde – MvK.
Els Moor. Portret door Nicolaas Porter
Verzonden: vrijdag 28 januari 2011 9:19
Hi Michiel, hier wat opmerkingen van mij na lezing van je bundel Voor mij ben je hier. Alleen voor jou dus, niet voor publicatie. We zijn bezig een pagina erover te maken en Chandra [van Binnendijk] recenseert het boek.
Ik vind het goed dat er weer zo’n bundel is. Je ziet dat de situatie veranderd is. De auteurs van Surinaamse afkomst zijn vaak ‘Nederlanders’ en schrijven ook als zodanig, of andere culturen dan Surinaamse spelen een rol. Over het algemeen vind ik de bundel van matige kwaliteit, met uitschieters naar de positieve kant, waar echte Surinaamse schrijfstijl en leefwereld zichtbaar wordt, zoals Marylin en Guilly Koster. De laatste is voor mij de kampioen van de bundel. De ontknoping is meesterlijk en getuigt van een herkenbare Surinaamse humor op een originele manier. ‘Als ik ermee kan leven, dan kan God dat ook’. Prachtig! Jeetje, ik hoor dagelijks dat gezeik over god, waar deze man geweldig mee spot.
Jammer vind ik dat spanning vaak ontbreekt en dat er vrij veel geouwehoer in de verhalen zit. Ik ga ze even langs:
‘Kuisheid’ [van Rihana Jamaludin] is goed geschreven, niet echt eigen, het is niet echt een Surinaams verhaal, zou in iedere Nederlandse bundel kunnen voorkomen waar aandacht wordt besteed aan de multiculti samenleving. Ik vind het eerlijk gezegd ook een beetje onrealistisch, kinderachtig, die ontknoping… heel wat anders dan die Koster die met z’n poten op de grond staat.
‘Blijf stil’ [van Marylin Simons], is mooi om de taal en de sfeer, echt Surinaamse literatuur. Ook is het mooi dat de spanning ‘onderhuids’ blijft. Marylin-achtig.
‘Schubert in de palmentuin’ [van Herman Hennink Monkau], mooie titel die al die tweeslachtigheid uitdrukt. Geeft wel een Surinaamse sfeer, maar de taal is echt Nederlands. Het verhaal is te lang, onnodige uitweidingen. Max is wel een mooie figuur, maar het kon allemaal beknopter.
‘Carolina en de Chinees’ [van Carry-Ann Tjong Ajong] is wel een aardig verhaal, maar daar is het dan ook mee gezegd. Een leven van een vrouw met een Chinees, een soort biografietje zonder dat er diepte aan te pas komt.
‘Una casa particular’ [van Clark Accord] is eigenlijk pas op het einde een verhaal met een beetje plot; voor de rest geeft het informatie over Cuba. Ik snap ook niet wat dit verhaal hier doet. Accord is een ‘schrijver’, niet een ‘Surinaamse schrijver’ hier. We moeten een beetje af van dat ‘Surinaams’.
‘School was mijn wereld’ [van Henna Goudzand Nahar] is een leuk verhaal voor de jeugd vanuit een multiculturele samenleving met vluchtelingen. Heeft wel een plot en een ontknoping.
‘Masaped Mohesh….’ [van Mala Kishoendajal] heb ik niet uitgelezen. Ik begon erin, maar kon mijn aandacht er niet bij houden… Ligt misschien wel aan mij.
‘De dominee is vrouwmens’ [van Guilly Koster] dit verhaal heeft voor mij gewonnen. Zo’n Surinaams verhaal in een klein dorp in Limburg. Daar een EBG-dominee, ik moet er erg om lachen en dan de plot en ontknoping… zier boven…
‘High maintenance’ [van Iraida Ooft] de titel snap ik niet, maar dat zal wel aan mij liggen. Het is in ieder geval niet te lang, heeft een plot. De je—vertelvorm is goed hier. Het thema is goed vorm gegeven. Er komen ook emoties boven. Het einde is mooi. Goed verhaal.
‘High five, zand erover’ [van Tessa Leuwsha], is een leuk en eenvoudig verhaal, zonder veel pretenties.
‘Gods trucje’ [van Karin Amatmoekrim] is een beetje saai, ja, we kennen zulke mannen wel, niet zo bijzonder. Dat schrijven op het eind komt uit de lucht vallen, beetje slap dat einde.
‘Nestgeuren’ [van Joanna Werners] we kennen die familie-omstandigheden wel en dat gevoel van waar hoor ik bij. Niet echt interessant en ook niet echt goed geschreven.
‘Een herfstverhaal’ [van Annette de Vries] wel redelijk goed in elkaar gezet, met als thema verdriet om verlies, met herinneringen aan de vriendschap (uitstapje naar Venetie); niet erg diepgaand, maar je leest het geboeid.
‘Schaduw en ex’ [van J.Z. Herrenberg] veel te veel beschrijving, je komt er moeilijk door. Ik kon het niet echt uitlezen.
‘Adempauze’ [van Ismene Krishnadath] boeiend onderwerp, iets nieuws. Realiteit en fantasie mooi verweven. Geeft wel stof tot nadenken, wat de meeste verhalen absoluut niet doen. Nou moet ik zeggen dat ik al jaren heel erg geboeid ben door Haiti en er graag heen wilde. Dat zal er nu niet meer van komen, maar ik lees er altijd over.
‘Schuldbelijdenis’ [van Ruth San A Jong] zit wel goed in elkaar. Is best gedurfd voor een echt Surinaams verhaal. Taal te weinig aangepast, te netjes. Maar je leest het wel!
Dat is het: veel verhalen zijn te lang. De beste verhalen zijn altijd echte korte. ‘Columbaan’ [van Albert Helman] blijft voor mij een favoriet, spanning, emoties, snelle structuur, taal, maar ja…
Groeten, Els
.
Verzonden: dinsdag 15 februari 2011 12:40
Hi Michiel, ja, die recensie van Chandra [van Binnendijk over Voor mij ben je hier] is goed. Ik heb nog steeds niet het e-mail adres van Goedegebuure, kun je daar achterkomen, dan stuur ik hem alles. Toch vind ik die bundels van je zoals Hoor die tori en Sirito veel leuker dan deze, toch wel saaie, bundel. Het is geen ‘Surinaamse literatuur’, wat dat dan ook zijn moge, maar de identiteit verdwijnt en dat is jammer. Die andere bundels hebben misschien niet zoveel kwaliteit, maar is dat belangrijk??? Ik walg zo langzamerhand van al dat wetenschappelijke gedoe rondom literatuur en met name van een land in ontwikkeling zoals Suriname. Cairo is echt, kijk maar naar de bespreking van de herdruk.Ik stuur je de artikelen van deze week, maar je mag ze eventueel pas zaterdag plaatsen. Jan [Bongers – eindredacteur dWTL] is nu op de krant.
Ja, die kinderen, tieners, in de ontwikkeling van hun liefdesleven, ik moet je eerlijk zeggen dat ik ook wel eens om ze huil. Ik vind namelijk dat ouders, en helemaal bij adoptie, hun verantwoordelijkheid helemaal waar moeten maken. Dat ik zelf geen kinderen heb, heeft daar mee te maken. Ik heb er zelfs een weg laten maken, omdat ik problemen met de vader zag. Jullie proberen het wel zo goed mogelijk te doen, maar waarom willen mensen kinderen??? Wat een kutzooi met dat speelgoedpistooltje. We leven in een rotwereld en het enige dat voor mij eigenlijk nog geldt is vriendschap. Gelukkig heb ik echt goede vrienden hier. Maar je hebt gelijk: we moeten vooruit. Er is nu een grote campagne rondom voorlezen en dat is belangrijk: het begint met voorlezen en later lezen: kinderen gaan er, als ze goed begeleid worden ermee, door nadenken en dat is belangrijk in een land als dit. Als je leert nadenken over situaties in het leven en in de samenleving en de wereld, dan zul je later hopelijk ook nadenken als je belangrijke stappen moet nemen, zoals stemmen… Enfin, tan bun! Els
Verzonden: zaterdag 19 januari 2013 12:26
Hallo Michiel, hier de pagina van 19 januari, vandaag dus. Er is deze week een Trefossalezing geweest van Dutenhofen [August O. Duttenhofer] over Helman. Ik ben er niet geweest. Ik heb een vreselijke hekel aan ***** en heb indertijd alle Helmanboeken van Duut gekocht. Hij had genoeg van Helman na de slechte kritieken op zijn promotie. En nu een lezing… Mocht je info erover willen: Jerry Dewnarain is wel geweest. Dan kun je hem vragen. Hartelijke groeten, Els
Verzonden: zondag 20 januari 2013 [na de mededeling dat Rolf van der Marck was overleden en dat ik een In Memoriam over hem had geschreven.]
Ik kende Rolf van der Marck niet. Ik heb je IM gelezen. Weer zo’n Nederlander die na zijn pensioen hier kritiek komt leveren. In dWT staat niets over hem en op Starnieuws ook niet, Els
.
Verzonden: woensdag 9 oktober 2013 12:28
Het geld, 200 euro is aangekomen. Ik ga vanmiddag om 5 uur met Jerry D. het naar Slory z’n huis brengen. Hopelijk is ie thuis en doet ie open. Hij heeft tot nu toe niet meer gebeld. Maar vanmiddag moeten we ook andere dingen doen, dus het komt goed uit.
Nog iets: ik heb in mijn boek over zuid-am-lit een motief : ‘gele vlinders’. Die komen heel mooi voor in de roman van Laura Esquivel, Malinche als een motief voor vrijheid en op een totaal andere manier bij Marquez in zijn 100 jaar eenzaamheid. Maurico Babilonia werd altijd voorafgegaan door gele vlinders, een teken van dood. In 1984 was Nadjiba uit Algerije hier. We waren op Ralleighvallen in het water, het was heel rustig en toen kwamen er veel gele vlinders die fladderden boven ons. ‘Else, tu connais Mauricio Babilonia’ zei Nadjiba lachend. Dan zie je ineens de universele functie van wereldliteratuur! Komen gele vlinders ook voor in de Sur. Lit. Ik heb me al rot gezocht, maar nog niet gevonden, wel de blauwe bij Clark Accord Van Apoera tot Oreala en bij je grote vriend Ashetu in het gedicht ‘herinnering’, een mooi thema. Weet je nog meer plaatsen met liefs gele vlinders?
Ik ging in die vier jaar altijd ‘s morgens vroeg baden in de kreek van Kwamala ( die anderen nooit!!! Die gingen in een vies hok met water in een emmer uit de regenton) en dan fladderden veel, veel gele vlinders rond m’n hoofd. Heeft Helman ze in Zuid Zuid West? Ik ga straks zoeken! Groeten, Els
Kenia. Foto National Geographic
Verzonden: zaterdag 12 oktober 2013 14:26
Doe maar rustig en geniet er een beetje van. Ik vergat Cynthia Mc Leod. Zij is, in ieder geval binnen Suriname, wel een topper. En zo langzamerhand vind ik helemaal dat het daarom gaat: wat is ‘literatuur’ binnen Suriname. Die ontwikkeling gaat heus wel verder en de tijd dat buitenlanders aangaven wat kwaliteit is moet nu voorbij zijn. Ik ben blij met Jerry, Tessa en nu ook Danielle (ik heb haar privé opgeleid en ze is nu bezig met haar eerste recensie) . Geniet een beetje van Boedapest, hoor, Els
.
Verzonden: 21 mei 2014
Hi Michiel, Jerry had geen tijd, die jongen werkt zich rot. Mijn mail werkt weer goed (Fabian) , dus hier zijn de stukken van 22, niet in de correctie van Jan. Vandaag 25 februari. Een droeve dag. Ik denk steeds terug aan 1980. Wat was dat vreselijk, ineens al dat geweld. Mijn moeder was bij mij, voor de eerste keer en ze huilde en zei: het doet me zo denken aan de oorlog! Aad en Albert kwamen op de brom uit Lelydorp en bleven ook. Ze waren bedreigd in Lelydorp. Ik had een meisje in huis, Coreen, die ging naar school en werd teruggebracht door een lieve vrouw met een auto: de stad was een en al geweld. En wat ze daarna gedaan hebben… en 8 december… en dan is het vandaag een vrije dag, een ‘feestdag’! Vreselijk. Ik heb ABC aan, die zijn geweldig; die doen net of het een gewone dag is en geven zelfs nieuws. Er zijn nog wel dapperen hier! Tan bun! Els
Verzonden: woensdag 13 augustus 2014 16:35
Ik ben het totaal met je eens en hier is het nog erger met een moordenaar als president, die bovendien die amnestiewet heeft ingevoerd. En met niemand bijna kan ik erover pratren: iedereen is bang of laat eigen belang voorgaan. Het is helemaal niet makkelijk , maar ik kom weinig van mijn erf af, geniet van huis en erf en de weinige mensen die ik vertrouw en met wie ik wel kan praten. Verder laat ik ook niemand toe. Gisteren was ik met Jerry D. naar de opening van de tentoonstelling van het Nola Hatterman Instituut ter gelegenheid van het feit dat Nola 115 jaar geleden geboren is. Nou… iedereen moest buiten staan (geen stoelen waren er) en tien ex-leerlingen van Nola hadden een toespraak: alleen over zichzelf. Nola kwam helemaal niet uit de verf!!!! En de tentoonstelling, dat was alleen werk van de studenten. Hele kleine schilderijtjes, weinig aan te beleven, echt een bedorven avond. Zo is de wereld nu: iedereen is met zichzelf bezig. Nogmaals: een rechtsstaat is erg belangrijk, maar wie geeft er nog om? OGV ligt ook in duigen, allemaal oude vrouwen, die bang zijn en niets meer doen. Ik zou er ziek van worden als ik niet die lekkere kleine wereld hier, met veel kunst en een prachtige tuin, had….. liefs, Els
.
Verzonden: 22 augustus 2014 [Op de vraag: is het wat, Carifesta?]
Sorry, maar ik vind het de grootste shit! Gadverdamme, al die mensen die zichzelf zo mooi en belangrijk vinden en de hele stad afgezet en zwervers opgevangen omdat ze een fout beeld van de stad geven. Ik ben naar een paar openingen geweest, o.a. in het Sur. Mus., samenwerking met Belem Museum en dat van Cayenne, wat een ijdele speeches ook, een land van armoede en eenvoud, buiten deze klotestad, waarom zoveel geld uitgeven , alleen om geweldig te lijken, brrrrrr, ik stuur je ook een paar haiku’s die ik erover maakte, groeten, Els
.
Verzonden: woensdag 25 februari 2015 12:30
Ik was ziek de laatste week, niet echt ziek, maar had (en heb) aambeien en dat geeft moeilijkheden met poepen en veel pijn als je zit, dus ik kon niet naar het archief. Ellen Ombre heeft me echt geholpen en Wim Bakker (mijn huisarts is niet bereikbaar, zo gaat dat hier) met hete baden van de bil, zalf en pruimensap. Het is nu bijna helemaal voorbij en ik geniet ervan op deze verder afschuwelijke dag (25 februari). Hopelijk dus spoedig. Die pruimen mist men niet aan een volgeladen boom, maar pruimen hebben mij gered!!!! Els
Els Moor met Bruintje in april 2014. Foto © Michiel van Kempen
Verzonden: zondag 12 april 2015 10:47
Ja, die volgende [pagina van de Ware Tijd Literair] is ook alweer klaar, Jan [Bongers, eindredacteur dWTL] komt vanmiddag. Jij ook een mooie zondag; het regent verschrikkelijk. De honden waren vannacht binnen; Bruinie kwam me bedanken, legde zijn kop even op mijn bed. Het is toch zo’n geweldig beest! Els
Verzonden: maandag 25 mei 2015 13:14
Lieve Michiel, het is heel akelig wat je nu overkomt. Gek ook dat het zo’n oude man is! Je hebt haar en haar dochter veel geholpen. Die uithuisplaatsing van haar dochter geeft ook wel aan dat er iets aan haar mankeert, toch. Toch gebeuren zulke dingen veel, dat je goede afspraken met elkaar hebt en dat een van de twee ze doorbreekt. Guus en ik waren ook niet altijd met elkaar, hij had vriendinnen en ik kreeg mijn verhouding met de man met wie ik samen de OSB heb opgericht (met nog 5 anderen). Maar Guus [Rekers, toneelregisseur] en ik zeiden het wel altijd eerlijk tegen elkaar. Tot hij een verhouding kreeg met Anna, een studente van hem, en haar thuisbracht en haar bij ons liet wonen. Dat was het einde…. We zijn gescheiden en ik ging naar Suriname. Hij kreeg kinderen met Anna en verliet haar na een tijd en trouwde weer… en weer… Nu heeft hij een goede partner op zijn oude dag en niet getrouwd. Het is een gek leven dat van man en vrouw. Door te trouwen, iedere keer weer, hou je echt je verhouding niet goed. Ik had in Suriname al meteen Edie , die geweldig veel vrouwen en buitenvrouwen gehad had… maar we hadden een fijn contact met elkaar behalve seks, die ophield toen hij ver boven de 80 was en toch bleef ik bevriend met hem, zelfs toen hij in Albertine was samen met zijn officiele vrouw. Ik denk dat het belangrijkste is dat je elkaar begrijpt en dat je goed contact hebt op allerlei manieren. Dat hadden jullie, denk ik, en daarom is het zo stom wat ***** nu doet. Ik hoop echt dat ze op een gegeven moment aanspreekbaar is en dat je met haar kunt praten. Dat ze begrijpt dat een verhouding met iemand meer is dan seks. Heel veel sterkte! Els
.
Allerlaatste mail
Verzonden: vrijdag 20 november 2015 21:46
Veel dank, ja, ik heb veel aan mijn hoofd. Mijn ziekte en de situatie in het land, met een regering die alleen op macht en eigenbelang uit is, enzovoort. Ik ben ook wel met leuke dingen bezig voor de pagina, gelukkig, liefs, Els
RSS
Facebook
Twitter
