De kralen van de koning – Leren van geschiedenis 87
door Hilde Neus
De koning van Benin was op bezoek in Suriname, in de week van 5 -15 juni 2023, om deel te nemen aan de conferentie over ‘De erfenis van slavernij en contractarbeid’. Dr. Asongba is een opvallende verschijning, en iedereen wilde op de foto met hem. Wat opviel waren zijn kleding en verschillende regalia. Hij droeg kleurige gewaden, gemaakt van handgeweven Afrikaanse stoffen. Lange panen (panyi) stof die hij om zijn lichaam drapeert. Daarbij past hij, zoals hij zelf vertelde, zijn sieraden aan. Lange snoeren met grote kralen van amber, koraal, glas of gebakken, gekleurd aardewerk. Of goud. Die zijn puur voor de versiering, en combineert hij op kleur. Daarnaast draagt hij kettingen van kleine minikraaltjes, zoals we die hier bij de inheemsen kennen, en die bij hen zeer geliefd zijn. Daaraan hangen zakjes ter grootte van een tennisbal, ook van die kraaltjes gewoven, als een amulet. Daarin zitten stoffen, kruiden en ander medicijn die de koning beschermen tegen het kwaad.
Wat verder ook opviel waren zijn hoofddeksels. Een ronde vorm van zwart vilt, versierd met kralen van goudkleurige Afrikaanse dieren en abstracte vormen, elk met hun eigen symboliek. De koning doet zijn hoofddeksel nooit af. Asongba vertelde dat een andere koning, op bezoek bij de koningin van Engeland, min of meer gedwongen werd om dat wel te doen. Er ontstond bijna een diplomatiek conflict: wie diende nu respect aan wie te betuigen?
Historische betekenis
Uit een archiefstuk, gedateerd in 1760, blijkt dat de kralen vaak op bestelling gingen. Er staat vermeld: ‘een vat waarin 652 pond blauwe en witte coraalen, en 60 bos granate coraalen’. Dit naast snaphanen (geweren), spiegels, 60 dozijn Indiaanse schuimpijpen etc. In andere stukken werd een grote partij gele of een partij groene kralen besteld. Een eerdere Leren van geschiedenis liet zien dat ook Inheemsen specifieke kralen vroegen ‘zoals die bij hen het meest begeerd zijn’, als ruilmiddel tegen andere producten.
Dit geeft een alternatieve kijk op de uitspraak: ‘Menselijke waar werd geruild tegen spiegeltjes en kraaltjes.’ Natuurlijk is dit waar, maar uit diverse documenten blijkt wel dat dit een specifieke wens was, van zowel Afrikaanse leveranciers van slaven, als marrongroepen tijdens onderhandelingen met de kolonisator, als de Inheemsen die ruilwaar aanboden. Kralen waren erg gewenst.
Welke kralen?
Op de afbeelding is een brief te zien die vanuit Afrika werd verstuurd naar Amsterdam, met bij de bestelling een snoertje kralen als voorbeeld. Uit deze aanduidingen blijkt, dat bepaalde kralen de voorkeur hadden, en meer geliefd waren dan andere. ‘Coraalen volgens bijgaand monster […].’ Vanuit Amsterdam – waar productiebedrijven van glazen kralen werden opgezet naar Italiaans voorbeeld – werden de bestelde kralen dan weer naar West-Afrika verscheept. Deze brief is een van de Sailing Letters die door Engelse schepen werden gekaapt tijdens oorlogen met de Nederlanders (en zich bevinden in het archief in Kew Gardens, Engeland).
In de stad, maar ook op plantages, kunnen er bij archeologische opgravingen nog steeds kralen worden gevonden. In samenhang met andere voorwerpen die dateerbaar zijn, zoals overblijfselen van botten, is het mogelijk uit te zoeken uit welke periode ze komen. Er is zelfs een cluster blauwe en groene kralen die aan elkaar zijn gesmolten. Waarschijnlijk een overblijfsel van de grote brand van 1821, of die van 1832.
De waarde van kralen
In Suriname bestond de praktijk om bepaalde kralen een speciale naam te geven. In Let them talk (Van Putten en Zantingen, Surinaams Museum, 1988) zijn een aantal sprekende namen geïnventariseerd: Abia Peri, Fowru fatu, Malata Frankeri, of de welbekende Ogr’ai. Op vrijwel alle afbeeldingen van mensen in slavernij dragen de vrouwen sieraden. Mogelijk zelfs van goud, uitgeleend door de Missie om tijdens een Du te dragen. Zo stelde de eigenaresse haar welstand ten toon, wat te zien is in een diorama, een kijkkast van Gerrit Schouten, die in het Surinaams Museum is geëxposeerd.
De lange historische verbintenis van Afrikanen en hun nazaten in diaspora, kan mogelijk verklaren waarom sieraden nog steeds zo belangrijk zijn voor Afro-Surinamers. Overigens, nazaten overal over de wereld. Ze hebben vaak een rituele betekenis, bijvoorbeeld binnen de winti-cultuur. Veel gouden sieraden zijn in het heden nog steeds een manier om je vermogen bij je te dragen. Vroeger spaarden Creoolse vrouwen om deze te kopen en als een soort investering aan te schaffen. Het gevaar is dan wel dat ze gestolen worden. En omgesmolten.
RSS
Facebook
Twitter
