De Inktaap en het probleem van de identificatie
door Hilde Neus
Wang Ta-Hai (1791)
Jorge Louis Borges (1899-1986) heeft waarschijnlijk inspiratie opgedaan door dit stukje in de Chinese literatuur. Hij was gefascineerd door literatuur, las onwaarschijnlijk veel en ‘leende’ uit werken van over de gehele wereld. Tegen 1960 was hij volledig blind, maar met zijn fantasie schreef hij de meest geweldige verhalen uit het magisch realisme.
De inktaap, een monster?
Het is eigenlijk wel tekenend dat het logo ‘Inktaap’ uit Het boek van de denkbeeldige wezens een wezen is dat is gecreëerd door de Argentijn Jorge Louis Borges (1899-1986). Tekenend omdat het evenement rondom de ‘inktaap’ daar dwars op staat, omdat het een echt Hollands/Belgisch evenement is. Toch hebben ook dit jaar weer 130 leerlingen van vwo-scholen in Suriname drie boeken gelezen die belangrijke literaire prijzen hebben verworven. Een van de doelstellingen van dit project is namelijk het confronteren van leerlingen in de leeftijd van 15 – 18 jaar met de keuze van de jury’s van de Gouden Uil: Cees Nooteboom: ´s Nachts komen de vossen, de AKO Literatuurprijs: Erwin Mortier: Godenslaap en de Libris Literatuur Prijs: Bernard Dewulf met Kleine dagen. De boeken worden door de vertegenwoordiger van de Nederlandse Taalunie, waarvan Suriname sinds 2004 geassocieerd lid is, over de diverse scholen verspreid. Op 11 maart jongstleden is er een slotdebat onder 11 scholen gehouden in de TBL-cinema’s, overigens een uitstekende locatie voor een dergelijke activiteit. Van elke school was er een leerling die over een van de drie boeken iets mocht zeggen. Er werden vragen gesteld over de boeken, leerlingen konden die beantwoorden op hun eigen wijze, maar ook reageren op de opmerkingen van medeleerlingen zodat er een debat ontstond. Een driehoofdige jury beoordeelde de sprekers; de beste mocht met de drie boeken naar huis.
In haar inleiding zei Helen Chang, representante van de Taalunie, al dat ze elk jaar het enthousiasme bewondert waarmee de leerlingen het debat aangaan en dit ondanks de steeds terugkerende klacht dat de boeken saai zijn en vaak moeilijk door te komen. Ook de studenten ventileerden deze visie, en wat duidelijk bleek uit de antwoorden op de gestelde vragen was, dat het boek waarin ze het meest van hun eigen leven herkenden, ook het meest populair was. De uiteindelijke winnaar werd Kleine dagen van Dewulf. Hij beschrijft hierin minutieus het opgroeien van zijn kleine kinderen, van dag tot dag. De Surinaamse studenten waren vooral erg te spreken over de liefdevolle blik waarmee de schrijver de kinderen observeert. In het debat kwamen dan ook de Surinaamse liefdevolle vaders naar voren, maar ook de afwezige vaders, of zelfs vaders met wie geen enkele ontmoeting ooit had plaatsgevonden. Er werden aangrijpende statements gemaakt. Het bleek voor sommige leerlingen een opgave om een gefingeerde boodschap via sms te bedenken om naar hun vader te sturen. Het werden toch vaak lange verhalen. Uiteindelijk vonden de studenten toch wel een motivatie om het ‘beste ‘ boek te kiezen. En daar verdienen ze inderdaad een compliment voor.
Waar het in de boeken van het inktaapproject aan schort is een identificatiemogelijkheid voor onze leerlingen. Dat bleek duidelijk vorig jaar, toen Alleen maar nette mensen van Robert Vuistje als overdonderende winnaar in Suriname uit de bus kwam en ook in België en Nederland uitgekozen werd als beste boek. In deze roman spelen Surinaamse vrouwen, weliswaar uit de Bijlmer, een prominente rol. Dat gaf de doorslag. Laten we eens even kijken naar de andere doelen die de organisatoren voor dit leesfestijn hebben gesteld:
b. het stimuleren van smaakontwikkeling van de leerlingen
c. het stimuleren van leesplezier bij de leerlingen met als inzet dat deze ook na de schoolperiode overgaan tot het lezen van literaire werken , leesbevordering dus.
d. het bevorderen van analytisch vermogen, redeneer- en debattechnieken bij de leerlingen
e. het stimuleren van de uitwisseling tussen leerlingen, docenten en scholen in het Nederlandse taalgebied, Nederland, Vlaanderen en Suriname, met betrekking tot Nederlandstalige werken.
In de literatuurlessen en tijdens het slotdebat komt c wel aan de orde als een constant leerproces. Wat punt e betreft: de meeste scholen hier hebben geen goede internetverbinding en het tijdsverschil tussen Suriname en Nederland speelt ook een rol. Echte discussie over de boeken via dit medium komt dus niet of heel moeizaam tot stand.
Maar een groter probleem zijn punt b en c. Hoe kun je de smaakontwikkeling van de leerlingen stimuleren als de thematiek van de boeken in het geheel niet aansluit bij de belevingswereld van onze studenten? En als zij over het algemeen de mening delen dat de boeken saai en vervelend zijn, kun je er donder op zeggen dat dit ook het leesplezier niet stimuleert. Dit jaar is voor het eerst het inktaapproject ook uitgevoerd op Curaçao. En daar speelde hetzelfde probleem. Aan het einde van het slotdebat in Paramaribo is dan ook de vraag aan de studenten gesteld hoe we dit leesproject interessanter zouden kunnen maken. Unaniem waren ze van oordeel dat er een boek toegevoegd zou moeten worden van een (vertaalde) wereldschrijver die ónze wereld begrijpt en beschrijft, zodat we van dat boek kunnen genieten en kunnen motiveren waarom die literatuur voor ons belangrijk is. Laat de inktaap niet een dier van het noordelijk gebied blijven, laat hem neerdalen naar het zuiden, waar ook zijn creator Borges vandaan kwam.
Genoemde literatuur:
Jorge Luis Borges: ´Het verslag van Brodie en andere verhalen’ in: Werken in vier delen, deel 2, ‘De inktaap’, p.118. De Bezige Bij, 1998 ISBN 90 234 6192 4
Bernard Dewulf: Kleine dagen, novelle. Atlas, 2010, achtste druk, ISBN 978 90 450 15798
Erwin Mortier: Godenslaap, roman. De Bezige Bij, 2009 ISBN 978, 2010 veertiende druk
Cees Nooteboom: ‘s Nachts komen de vossen. De Bezige Bij, 2010, zevende druk, ISBN 978 90 234 38700
RSS
Facebook
Twitter
