blog | werkgroep caraïbische letteren

De Inktaap als bruggenbouwer

door Hilde Neus

Het is eigenlijk wel tekenend dat het logo en de titel, gekozen voor het ‘Inktaapproject’, uit ‘Het boek van de denkbeeldige wezens’ komt. Dit wezen is gecreëerd door de Argentijn Borges. Tekenend, omdat het evenement rondom de ‘Inktaap’ daar aanvankelijk dwars op stond omdat het een heel Hollands/Belgisch evenement was. Toch hebben ook het afgelopen jaar weer een groot aantal leerlingen van vos-scholen in Suriname drie boeken gelezen die belangrijke literaire prijzen hebben verworven.inktaap
Jorge Louis Borges (1899-1986) heeft waarschijnlijk uit de Chinese literatuur inspiratie opgedaan voor dit diertje. Hij was gefascineerd door literatuur, las ontzettend veel en ‘leende’ uit werken van over de gehele wereld. Tegen 1960 was hij volledig blind, maar met veel fantasie schreef hij de meest geweldige verhalen uit het magisch realisme. Over de inktaap schrijft hij:
‘Dit dier komt veel voor in de noordelijke gebieden en is vier of vijf duim groot; het is begiftigd met een merkwaardig instinct; zijn ogen zijn als kornalijn en zijn haar is gitzwart, zijdeachtig en buigzaam, en zo zacht als een kussen. Het is dol op Chinese inkt en als de mensen schrijven gaat het met zijn handen op elkaar en met gekruiste benen zitten wachten tot ze klaar zijn en dan drinkt het de inkt die overblijft op. Daarna gaat het weer op zijn hurken zitten en houdt zich rustig.’ (Wang Ta-Hai, 1791).

 

ineke oudkerk

Ineke Oudekerk

De Inktaap is dé literaire jongerenprijs van het Nederlandse taalgebied, waarbij leerlingen uit Nederland, Vlaanderen, Suriname, Curaçao en Aruba worden geconfronteerd met de keuze van de jury’s van de ECI Literatuurprijs, de Fintro Literatuurprijs, de Libris Literatuur Prijs én de nominatie uit het Nederlandstalige deel van de Cariben. Uit deze vier boeken kiezen de jongeren vervolgens hun winnaar die De Inktaap ontvangt.
De doelen die de organisatoren voor dit leesfestijn hebben gesteld, zijn:
a. de leerlingen laten kennismaken met kwaliteitsliteratuur
b. het stimuleren van smaakontwikkeling van de leerlingen;
c. het stimuleren van leesplezier bij de leerlingen met als inzet dat deze ook na de schoolperiode overgaan tot het lezen van literaire werken (leesbevordering);
d. het bevorderen van analytisch vermogen, redeneer- en debattechnieken bij de leerlingen;
e. het stimuleren van de uitwisseling tussen leerlingen, docenten en scholen in het Nederlandse taalgebied (aanvankelijk alleen Nederland en Vlaanderen) met betrekking tot Nederlandstalige werken.
.
De boeken worden door de vertegenwoordiger van de Nederlandse Taalunie (waarvan Suriname sinds 2004 geassocieerd lid is) over de diverse scholen verspreid. Op de scholen discussieert men over de boeken en vervolgens wordt er een slotdebat gehouden. Helen Chang, representante van de Taalunie en coördinatrice van het inktaapgebeuren in Suriname, geeft aan dat ze elk jaar het enthousiasme bewondert waarmee de leerlingen het debat aangaan, en dit ondanks de steeds terugkerende klacht dat de boeken vaak saai zijn en moeilijk door te komen. De studenten ventileren deze visie tijdens het debat en die zien we ook gereflecteerd in de opmerkingen over de boeken. Wat duidelijk bleek uit de antwoorden op de gestelde vragen van de leerlingen was, dat het boek waarin ze het meest van hun eigen leven herkenden, ook het meest populair was. Waar het in de boeken van het inktaapproject aanvankelijk aan schortte was een identificatiemogelijkheid voor onze leerlingen. Dat bleek vooral in 2010, toen Alleen maar nette mensen van Robert Vuistje als overdonderende winnaar uit de bus kwam in Suriname (en overigens ook in België en Nederland uitgekozen werd als beste boek). In deze roman speelden Surinaamse vrouwen een prominente rol.

Natuurlijk is een van de kenmerken van literatuur dat je andere werelden kunt leren kennen. Maar wat als je je eigen wereld niet eens kent? De diversiteit aan culturele achtergronden en talen bij de verschillende etnische groepen stellen ons voor de uitdaging om binnen het proces van saamhorigheid in de gemeenschap begrip voor elkaar en kennis van elkaars achtergronden aan te kweken. Als je dat niet kan in je eigen land, hoe zal dat dan gaan in de globaliserende wereld?

In 2012 is in Suriname en op Curaçao met eigen middelen de roman Kuis van Rihana Jamaludin aan de selectie toegevoegd, en dat boek won in het Caribisch gebied. De organisatie van Inktaap heeft vervolgens een groep mensen die zich met literatuur bezighoudt, gevraagd om criteria op te stellen voor het kiezen van een aanvulling op de drie boeken uit Nederland en Vlaanderen. Als eerste is toen de verhalenbundel De laatste parade van Ruth San A Jong opgenomen in de selectie van 2014 en dat betekende dat deze bundel op vele scholen in het gehele Nederlandse taalgebied is verspreid en gelezen. In 2015 is Porto Marie van Els Langenfeld, een roman over het plantageleven op Curaçao, gekozen. En de laatste nominatie was Vervoering van Shanta Singh. In de verrechtsende Nederlandse samenleving kunnen boeken uit de tropen een middel zijn om een brug te slaan tussen verschillende culturen die de middelbare scholen bevolken. Want ook daar blijkt steeds minder begrip voor ‘het vreemde’. De Taalunie is deze uitdaging aangegaan en kan zo een belangrijke, niet te onderschatten rol spelen in de begripsvorming over andere culturen.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter