De bescheiden held: recente roman van Mario Vargas Llosa
door Els Moor
Van de Peruaanse auteur en Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa (1936) is in 2013 weer een roman verschenen, de Nederlandse vertaling is van 2014. De thematiek van dit lijvige werk (346 pagina’s) heeft alles te maken met chantage, bedrog en jaloezie en dat alles uiteraard vanuit de enorme geldzucht in onze kapitalistische wereld. Overal spelen deze problemen, vooral in steden, ook in ons continent.
De hoofdpersonen in het verhaal zijn twee mannen van verschillende Peruaanse steden, Felícito Yanaqué in Piura en don Rigoberto in Lima. Felícito heeft een groot vervoersbedrijf, Rigoberto is in de leiding van een verzekeringsmaatschappij. Beiden beleven vervelende dingen: Felícito krijgt steeds een dreigbrief van een groep die iets voor hem wil doen en daar geld voor wil hebben. Hij geeft niet toe en raakt in de problemen. Rigoberto treedt als getuige op van zijn oude baas die met een jonge vrouw, dienstvrouw van de firma, trouwt, zeer tot ongenoegen van zijn twee zoons – een tweeling – die de erfenis aan zich voorbij zien gaan. Ze zijn niet alleen woedend op hun vader, maar ook op de man die als getuige optrad. Vrouwen spelen uiteraard een belangrijke rol. Felícito heeft naast zijn wettige vrouw een minnares, Mabel (Mabelita), voor wie hij zelfs een mooi huis gehuurd heeft. Rigoberto heeft een goed huwelijk met Lucretia (een wijze vrouw) en zij heeft een zoon uit een vorige relatie, Fonchito, die vreemde spirituele ervaringen heeft. Ook iets wat in de huidige maatschappij speelt, bij jongeren.
Al deze personages spelen hun rol in de plot die een hoop dyugudyugu met zich meebrengt. Mabel bijvoorbeeld blijkt een criminele vrouw, nota bene met een verhouding met de zoon van haar minnaar. Samen zijn ze schuldig aan heel wat chantagehandelingen. Uiteindelijk blijken de personages uit de twee steden relaties met elkaar te hebben en komen ze bij elkaar. Het slot is een vliegtocht van Peru naar Spanje, waar ze elkaar allemaal weer ontmoeten. Eind goed al goed!
Een belangrijk motief in het verhaal is de opdringerigheid van de media, vooral de pers, die steeds weer uit is op sensatie en aanleiding geeft tot veel geroddel in de samenleving. Ook heel herkenbaar, toch? Vargas Llosa laat het verhaal echter goed aflopen: ja, als het om geld draait gaat het fout, maar de mensen kunnen ook de kracht hebben om het, mede door menselijkheid, eerlijkheid en geduld een betere kant op te krijgen. Daarin is Felícito een groot man. Daarom is hij ook ‘de held’. Zijn sterke kant is dat hij blijft weigeren om aan de criminele uitdagers toe te geven, terwijl anderen dat wel doen, ook andere grote vervoersbedrijven. Hij houdt vol, zij het met levensgevaar, en op het eind weet hij voor de daders ook nog menselijke oplossingen te bedenken. Een bescheiden held die niet van publiciteit houdt!
Structuur doet meedenken
De structuur van de roman getuigt van groot vakmanschap. Heel systematisch is er steeds een hoofdstuk dat speelt in Piura over Felícito en daarna een in Lima over Rigoberto. Als lezer ga je denken dat ze op het eind wel bij elkaar zullen komen, en inderdaad… dat gebeurt… De lezer laten meedenken, dat vind ik knap! En wie het andere werk van Vargas Llosa kent, herkent ook situaties uit andere romans van hem die hier weer een rol spelen.
Stijl en taal
Vargas Llosa schrijft beeldend, vlot. Als je leest is het vaak of je er zelf bij bent. Hij plaatst ook alles binnen de omgeving, de ruimte, mooie beschrijvingen van de natuur en van de steden. Humor speelt ook een rol. Het verhaal heeft veel van een thriller, maar is zeker ook een sociale roman. De taal is niet moeilijk en aangepast aan de sprekers en situaties. Waar nodig gebruikt hij woorden die vertaald zijn als ‘klootzak’ en ‘lulkoek’. Hier in Suriname vindt men meestal dat dat niet mag in boeken. Maar die woorden maken toch deel uit van het taalgebruik in een samenleving?
Actualiteit
In deze roman sluit Vargas Llosa niet aan bij de politieke situatie in Latijns-Amerika, zoals dictatuur, wat hij in vorige romans wel deed. Nu is het de kapitalistische drang die de wereld overspoelt. Dictatuur is een stuk minder geworden. En prima is: niet alles is slecht; de menselijke wereld blijft een samengaan van goed en kwaad!
Conclusie
‘De bescheiden held’ is een boeiende roman die je, ondanks het grote aantal pagina’s, snel uitleest. De thematiek plaatst de lezer in onze kapitalistische samenleving met veel bedrog door geldzucht, eveneens door vrouwen, die ook seks voor dit doel gebruiken. Uiteindelijk laten de hoofdpersonen zich niet pakken door dit geweld waar de samenleving vol van is. Ze staan toch boven de kleinzieligheid, vooral de ‘bescheiden held’. Structuur en taal maken het boek tot een ‘literaire grootheid’ binnen de Zuid-Amerikaanse literatuur van nu en vooral ook binnen het oeuvre van Vargas Llosa. Voor Surinaamse bewoners van Zuid-Amerika is het boek herkenbaar. Zelfs het eten dat de personages eten in cafeetjes en restaurantjes, en de manier waarop oudere mensen aangesproken worden met zinnen, doorspekt met ‘pappie’ of ‘mammie’ of ‘oudje’ zijn hier herkenbaar. En niet te vergeten de prachtige natuur die Vargas Llosa steeds weer laat zien. Een echte Zuid-Amerikaanse eenheid! Daar horen wij toch bij?
Mario Vargas Llosa: De bescheiden held roman. Nederlandse vertaling: Mariolein Sabarte Belacortu. Amsterdam: Meulenhoff Boekerij bv, 2014. ISBN 978-90-290-8952-4
RSS
Facebook
Twitter
