blog | werkgroep caraïbische letteren

‘Dat bezoek aan Suriname komt er alsnog, ook al is het me afgeraden’

Interview Mathieu Wijdeven theatermaker

In de theatervoorstelling Het waarom beantwoord traceert Mathieu Wijdeven het leven van zijn betovergrootvader, de Surinaamse kunstenaar, schrijver en activist G.G.T. Rustwijk.

door Marijn Lems

Een van de beste adviezen die theatermaker Mathieu Wijdeven (Tilburg, 1991) ontving tijdens het maken van zijn nieuwe voorstelling kwam van zijn nicht, actrice en stand-upcomedian Nina de la Parra. „Zij zei: ga vooral niet op reis naar Suriname – je blijft daar toch een toerist, en het is al zo vaak gedaan door andere makers die naar hun roots op zoek gingen. Zoek naar het Suriname hier, het Suriname dat door Surinamers mee naar Nederland is genomen.”

Het lag voor Wijdeven inderdaad voor de hand om in het vooronderzoek van Het waarom beantwoord het land van zijn betovergrootvader te bezoeken. Dat is namelijk de Surinaamse schilder, schrijver en activist G.G.T. Rustwijk, die aan het begin van de twintigste eeuw een onemanshow schreef over de armoedige omstandigheden waaronder de meeste Surinamers leefden, gericht aan Nederlandse notabelen die de toenmalige kolonie bezochten: Het Waarom Beantwoord of Het Wee Ontsluierd Voor De Welvaartscommissie. „Ik stuitte op zijn werk door een bezoek aan mijn oudtante. Zij had heel veel van zijn materiaal bewaard. Uiteindelijk is die welvaartscommissie niet eens komen opdagen. Die was niet geïnteresseerd in de problemen van de bevolking, maar alleen in kostenbesparing. Toch heeft Rustwijk de monoloog opgevoerd in het Thalia Theater in Paramaribo. In Nederland heeft het alleen een Haagse krant bereikt, verder is het hier onopgemerkt gebleven.”

3D-hoofd

Samen met De La Parra, die als regiecoach fungeerde in het proces, vatte Wijdeven het idee op om een voorstelling over Rustwijk te maken. In zijn eerdere werk, waaronder de voorstellingen die Wijdeven samen met Nick Bos maakte in hun collectief Firma DRAAK, lag er een sterke nadruk op het visuele aspect, en ook het onderzoek voor Het waarom beantwoord vertrok vanuit beeldend werk. „Ik vond een portret van Rustwijk, en daar heb ik in een 3D-programma een levensgroot hoofd van ontworpen. Daarmee ben ik door Rotterdam gaan lopen om reacties uit te lokken en gesprekken aan te gaan over voorouders en over de koloniale geschiedenis. Met zo’n kunstwerk kun je mensen heel makkelijk tot persoonlijke gesprekken verleiden. Ik wilde testen of het onderwerp interessant zou zijn voor een breder publiek. Ik heb nog vaak aan die straatinterviews moeten terugdenken in het proces.”

Via via ontmoette Wijdeven ook schrijver en theatermaker Raoul de Jong, die net de voorstelling In Suriname had geschreven over zijn eigen familiegeschiedenis – een verhaal dat later resulteerde in de roman Jaguarman. „Raoul kon het verhaal van mijn betovergrootvader in de juiste historische context plaatsen. Hij heeft me ook gecoacht in het interviewen van mijn familieleden, welke vragen ik moest stellen, en dat ik meteen na het gesprek zo veel mogelijk moest opschrijven, als het nog vers is. Daar kwam heel veel materiaal uit en we hebben samen de uiteindelijke tekst geschreven.”

Drijfveren

Tijdens het maken van de voorstelling raakte Wijdeven geïnspireerd door de politiek-artistieke drijfveren van Rustwijk. „Ik werd flink met mezelf geconfronteerd, ik vroeg me al een tijdje af waarom ik eigenlijk kunst wil maken. Het onderzoek naar mijn betovergrootvader heeft me helemaal veranderd. Ik merk dat ik het echt belangrijk vind dat dit soort verhalen verteld worden. Niet alleen voor mensen met een Surinaamse achtergrond, maar voor iedereen, omdat het gaat over iemand die kritisch durfde te zijn ten opzichte van de heersende macht.

„Je weet ergens wel dat de koloniale geschiedenis door de machthebbers is geschreven, maar het is pijnlijk om te merken hoe veel ik nog niet wist, en hoezeer die incomplete geschiedenis onze blik op het heden bepaalt. Ik had in eerste instantie wel veel teksten van Rustwijk maar er zaten ook heel veel gaten in zijn levensverhaal. Ik heb heel veel familieleden gesproken en heb zo steeds stukjes van hem teruggevonden.”

Na de première van Het waarom beantwoord wil Wijdeven zijn onderzoek naar de recente Surinaamse geschiedenis nog verder voortzetten. „Ik sprak laatst een oud-klasgenoot van de Toneelacademie Maastricht, en die memoreerde dat ik in het eerste jaar van de opleiding al een solo over Desi Bouterse had gemaakt. Dat was ik totaal vergeten, blijkbaar houdt het thema me al heel lang bezig, maar had ik het in mijn leven even opzij gezet. Dus dat bezoek aan Suriname komt er alsnog, ook al heeft Nina me het afgeraden (lacht).”

De voorstelling Het waarom beantwoord van Productiehuis Theater Rotterdam is op tour t/m 17/12. Inl. www.theaterrotterdam.nl

[uit NRC Handelsblad, 24 november 2021]


Lees hier ook de tekst van Mathieu Wijdeven en Miguel Heilbron over Rustwijk bij De Correspondent.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter