Dagrati! Dagrati!
door Hilde Neus
Een heel ander boek met min of meer dezelfde titel als De Dageraad van Annejet van der Zijl is Dagrati! Dagrati!. De ondertitel is ‘Verovering van de Dageraat’ en het boek is een toneelstuk geschreven door Edgar Cairo. Het motto is: ‘Aan allen die in vrede, vrijheid vriendschap en … bovenal mensliefde geloven.’
Ook dit boekje heeft een historische achtergrond, wel gebaseerd op een heel ander verhaal. In 1763 organiseerden de slaven onder leiding van Coffy een opstand in de Berbice in Guyana (toen nog onder Nederlands bewind). Aanvankelijk werd er met de plantagemeesters onderhandeld, maar deze wilden slechts tijd rekken. Ondertussen haalden ze 100 man versterking uit Suriname en St. Eustatius, die de opstand op bloedige wijze neersloegen. Maar ook onderlinge verdeeldheid onder de leiders Kofi, Accra en Atta op de plantage Dageraat speelde een rol in hun ondergang. De guerrilla tegen het Nederlandse gezag onder leiding van gouverneur Van Hoogenheim is opgetekend en de verslagen van de onderhandelingen tussen de blanken – die zich hadden teruggetrokken op de Brandwacht – en de opstandige negers zijn bewaard gebleven. Ze zijn deels afgedrukt in Suriname: Spiegel der vaderlandse kooplieden van Lichtveld en Voorhoeve (Den Haag: Nijhoff, 1980, 2e druk). Volgens dit verslag bracht diplomatieke argeloosheid Coffy ten val. Ook maakte Cairo gebruik van het boek Geschiedenis van de koloniën Essequibo, Demerary en Berbice van P.M. Netscher (1888)
In Cairo’s versie is Jaba het symbool voor de gewonnen vrijheid. Maar door de dood van haar man Coffy raakt zij onbeschermd. Accara verkracht haar en Atta maakt haar blind. Toch is zij de toekomst, geleid door de bonu-uma Srenkumani, die het evenbeeld is van het volk dat de diverse leiders door de tijd ziet komen en gaan. De auteur laat allerlei vormen van slavernijverzet zien in dit drama. De archiefstukken zijn opgemaakt door de blanke overheersers, het perspectief ligt bij hen. Maar Cairo schreef een postkoloniaal stuk waarin hij de stem van de onderdrukte (the subaltern) hoorbaar maakt. Deze methode fungeert als een soort herschrijving van de geschiedenis. In de inleiding schetst Cairo de loop van de gebeurtenissen naar de opstand toe. ‘In dit toneelstuk pleegt Coffy – om dramatische redenen – op een meer door de negers gehanteerde wijze zelfmoord. Atta is degene die hem daartoe dwingt. Accara wordt tot slaaf gemaakt van de nieuwe leiders. In het stuk sterft Accara door zelfmoord. Hij brengt zichzelf om, gedwongen door de omstandigheden. Dus toch ‘naar waarheid, want in werkelijkheid wordt hij door de kolonialen geëxecuteerd.’ Uit dit citaat (p. 19) blijk wel hoe Cairo omging met de officiële geschiedschrijving en hoe hij die naar zijn hand zette: vanwege theatrale trucjes (om dramatische redenen), als wel vanwege de herinterpretatie van de geschiedenis: dus toch naar waarheid! In het toneelstuk wil hij ‘iets van de koloniale ervaring voelen van de zijde van de negers. Ook een stukje zwartemans waarheid. De echte waarheid schuilt ergens in het historische midden…’ (p. 22).
De Motkreek vanuit de Commewijnerivier naar de zee, omcirkeld.
Hoe historici hiermee omgaan, is de vraag. Wel is het mooi om te zien hoe de auteur de realiteit naar zijn hand zet na een periode van nationalisme, en net na de militaire coup in Suriname. Met zijn versie trekt Cairo de geschiedenis de hedendaagse samenleving in en geeft hij aan dat er niets wezenlijks is veranderd. Mati’s verraden elkaar nog steeds, er zijn nog steeds vrouwen die slachtoffer worden van mannelijk geweld, maar er zijn ook vrouwen die uitstijgen boven het gemiddelde en haast een mythische status krijgen en eigenzinnig hun weg volgen. Jaba zegt op het einde: ‘Verdeeldheid is het gif dat ons blind heeft gemaakt’. Srenkumani trekt haar mee met de woorden: ‘Treur niet over de Dageraat van ons geluk! […] De vlam van hoop zal onze ziel z’n oog verlichten. Kom, dochter van de strijdersoogst…’
.
Edgar Cairo, Dagrati! Dagrati! Verovering van de Dageraat! Haarlem: Uitgeverij Zuid, 1984
ISBN 90 6773 003 3
RSS
Facebook
Twitter
Beste Hilde, mij is na het lezen van Dagrati ! Dagrati ! bijgebleven dat na het omverwerpen van een fout regiem het nog niet zo eenvoudig is, respectievelijk vrijwel onmogelijk, om een nieuw goed regiem neer te zetten. Hiermee overstijgt de schrijver tijd en plaats, en maakt het mogelijk om de situatie na de opstand op de Dageraad te verplaatsen naar actuele situaties in vele landen en op vele terreinen. Het stuk zou wat mij betreft dan ook herwaardering van de schrijver en heropvoering in de actualiteit verdienen. Of is dat gewoon een kwestie van bijv. het hernamen van de personen die nu in Nederland trachten een kabinet te formeren.