Chinese namen en naamgeving: van traditie naar recht
door William L. Man A Hing
Over Han-Chinese namen buiten China bestaan opvattingen die naar plaats en tijd kunnen verschillen. Dit is voor een deel toe te schrijven aan het feit dat de procedure van naamsverkrijging en naamgeving op traditie was gebaseerd. Maar ook een verkrampte aanpassing aan plaatselijke rechtsregels was debet aan het ontstaan van nieuwe varianten van Chinese familienamen.
Inmiddels is naamrecht evenzeer deel gaan uitmaken van de gecodificeerde wetgeving van China, waardoor ook ontwikkelingen overzee nu beter getoetst kunnen worden.
Familienaam
De verkrijging van een familienaam, de xing, volgt nog de regels van afstamming. Doorbroken is de traditie waarbij de naam van de vader bepalend is voor die van de kinderen. Met de wijziging van art. 22 van de Huwelijkswet kan of de naam van de vader of die van de moeder worden gekozen voor de nakomelingen.
Historisch gezien is deze uitbreiding nauwelijks opzienbarend te noemen want ooit werd in China door het matriarchaat de naam van de moeder aan het nageslacht doorgegeven. Verwezen kan worden naar het schriftteken voor xing, familienaam, dat is samengesteld uit de tekens voor vrouw en leven. Opgemerkt zij verder dat sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw namen van Chinese burgers worden weergegeven volgens de Hanyu-Pinyin methode, het officiële romanisatiesysteem van het standaard Chinees. Vandaar ook de verschijning van opvallend “andere” Chinese namen in het maatschappelijk verkeer en in het straatbeeld.
Voorbeelden van enkelvoudige xings zoals die ook in Suriname (tussen haakjes) voorkomen zijn: Cai (= Tsai; Choi; Choy); Chen (= Chan; Chan; Tan); Hong (= Fung); Liu (= Lau; Lieuw); Qiu (= Chiu; Ghieuw; Hew; Hu; Tjoe; Yau); Shen (= Siem); Ye (= Jap; Ip); Zhang (= Tjon(g); Chang; Cheung); Zeng (= Tsen(g); Tjin; Tjen; Tsang).
Volgens Li Xin (2007) wordt het aantal familienamen in actief gebruik geschat op 4.000. Daarvan worden 2.800 als zeldzaam beschouwd aangezien elk van deze namen door minder dan 120.000 burgers wordt gevoerd.
Als koplopers bij de groep van meest voorkomende namen worden door hem genoemd: Wang (= Wong) met 93 mln personen; Zhang met 88 mln personen en Li (= Li; Lie: Lee) met 93 mln personen. Daarop volgen een zevental namen, waaronder Chen; Zhou (= Tjoe) en Lin (= Liem; Lam), die elk door meer dan 20 mln personen worden gevoerd.
Het aantal xings zou verhoudingsgewijs erg krap zijn geworden op een totale bevolking van 1,4 miljard personen. Het feit van de grote aantallen personen met eenzelfde familienaam en vaak ook identieke namen baart de overheid grote zorgen. Bij sommige deskundigen gaan de gedachten bij voorbeeld al uit naar het laten vormen van meer en nieuwe dubbele namen.
Het aantal dubbele namen dat tot dusver klein is gebleven biedt de mogelijkheid voor een aanzienlijke uitbreiding. Om daarmee te beginnen zouden kinderen de namen van de ouders als familienaam kunnen verwerven, zoals in het Hispanisch systeem. De in deze gevallen gevormde combinaties kunnen dan als een vaste familienaam dienen en alszodanig verder worden overgedragen aan het nageslacht. Voorbeelden van dubbele namen die bestaan uit twee tekens zijn Ouyang en Sima.
Ontwikkelingen overzee
Bij migranten overzee en hun nazaten wordt nogal verschillend gedacht over het voeren van de Chinese familienaam als verwijzing naar de eigen identiteit. Door sommigen wordt de voorkeur gegeven aan het voeren van enkel de xing als achternaam, zoals hierboven aangegeven.
In andere gevallen deed zich een afwijkende ontwikkeling voor waarbij de volledige naam, d.i. familienaam plus persoonlijke naam van de (stam-)vader, als een ondeelbare achternaam werd doorgegeven aan de nakomelingen. Deze vorm van familienaam wordt niet alleen aangetroffen in Suriname maar, zij het in mindere mate, ook in het Caraibisch gebied en Indonesië.
Voor een oriëntatie kunnen enkele voorbeelden van niet-surinaamse origine dienen.
Uit Caraibisch gebied: Hochoy; Look Lai;
Uit Indonesië: Khohonggiem; Niokiktjien; Ongkiehong; Panglaykim.
Generatienaam als code
Naar de oude naamgevingstraditie mogen kinderen niet vernoemd worden naar hun (voor-)ouders. Naleving van dit beginsel wordt mede bevorderd door een naamsdeel per generatie vooruit vast te leggen voor wel zestien tot twintig generaties in een versvorm. Met dit deel, bekend als generatienaam, dient de persoonlijke naam te worden samengesteld. Het systeem speelt slechts een rol bij manlijke nakomelingen en wordt niet voor vrouwen toegepast. In 1957 werd het door Bauer als het “P’ai Hang-systeem” beschreven.
Door migratie konden in veel gevallen de regels van deze traditie niet nauwgezet worden nageleefd. Redenen hiervoor kunnen zijn: a. de vers met generatienamen is verloren geraakt en ook niet meer op andere wijze beschikbaar; b. de nodige kennis van het Chinees kan ontbreken om het systeem toe te passen.
Voor dit type naamgeving kon Russell Jones in zijn essay Chinese Names (1959: 14) voor het toenmalige Malaya vaststellen dat niet meer dan 10% van de Chinezen de traditie van de generatienaam toepasten en waarschijnlijk slechts het “conservatieve” deel onder hen. Bij de Kantonese volksgroep zou het aandeel veel groter zijn. Door de generatienaam kan de afstand worden bepaald tot de stamvader van de gemeenschappelijke clanlijn. Ook kunnen gelijktijdig alle verwanten van dezelfde generatie worden aangewezen.
Veel personen van Chinese komaf gaan er vanuit dat in hun persoonlijke naam een generatiecode is opgenomen. In de praktijk kan deze claim vaak niet worden hard gemaakt aangezien niet duidelijk is welk deel van de naam de generatiecode voorstelt. De zaak wordt nog gecompliceerder als wordt bedacht dat Chinese personen wel meerdere persoonlijke namen kunnen voeren.
Hoe het systeem met een generatienaam werkt kan duidelijk gemaakt worden aan de hand van het volgende voorbeeld van clangenoten in Suriname. Dijs verhaalt in zijn genealogische beschrijving Tru Tru Brudu (2004: 79–81) van zijn Chinese grootvader genaamd Tjon(g) Joe Joen. Op zijn beurt legt Tjon Sie Fat in zijn Chinese New Migrants in Suriname uit dat zijn grootvader de “courtesy name” had van Zhang Youjun. (2009: 45 en 386) Het kwam in dit verband goed uit dat in beide publicaties de namen van de genoemde stamvaders eveneens konden worden weergegeven met de bijbehorende schrifttekens.
Om de namen goed te kunnen vergelijken wordt de naam van Tjon(g) Joe Joen (= Hakka-romanisatie) eveneens omgezet in Hanyu Pinyin met als resultaat de schrijfwijze: Zhang Youyun. Beide stamvaders hadden de gelijke familienaam Zhang (of tewel Tjon(g)) en deelden daarnaast het naamsdeel “You” van hun gegeven naam: You-Yun en You-Jun. De gemeenschappelijke component You van de persoonlijke namen lijkt onmiskenbaar de generatiecode van de clan voor te stellen. Dit gegeven wordt bevestigd door informatie van andere clangenoten. Uit een en ander kan dus worden afgeleid dat de genoemde stamvaders niet alleen tot dezelfde Zhang-clan behoorden maar ook generatiegenoten van elkaar waren.
Persoonlijke namen: vrijheid met beperkingen
Een persoonlijke of gegeven naam in het Chinees, de ming, bestaat in de regel uit twee tekens. Soms wordt volstaan met het geven van een naam met een enkel teken.
Naast het recht op eigen naam zijn Chinese burgers bevoegd hun naam te wijzigen met inachtneming van geldende voorschriften. Daarbij mogen de namen niet op onrechtmatige wijze worden gebruikt. Dit is vastgelegd in artikel 99 van de Algemene Beginselen van het Burgerlijk Recht: “Citizens shall enjoy the right of personal name and shall be entitled to determine, use or change their personal names in accordance with relevant provisions. Interference with, usurpation of and false representation of personal names shall be prohibited.”
Bij persoonlijke namen bestaat grote vrijheid in de keuze, zij het met enige beperkingen. Met een selectie van 32. 251 tekens uit een totale woordenschat van rond 70.000 voor haar computersystemen huldigt de Chinese Overheid de opvatting dat daarvan rond de 8. 000 tekens gangbaar zijn en geschikt om te dienen als persoonlijke naam. Dat aantal zou voldoende zijn om burgers ervan te weerhouden voor hun kleintjes “obscure names” uit te zoeken. Het uitdrukkelijk advies is om bij de naamgeving slechts beschikbare tekens te kiezen en geen namen te vormen met “rarely used characters” die niet tot het computerbestand behoren.
Verder mogen voor persoonlijke namen geen elementen van niet-Chinese origine worden gekozen.
In het Chinees overgezette Westerse namen daarentegen kunnen wel worden toegepast zoals David en Mary, etc.
Een drietal ook internationaal besproken gevallen bieden een interessante blik op de nieuwe ontwikkelingen bij de naamgeving in China.
* Burger “Ma Cheng” ( Ma = familienaam, betekent: Paard) en Cheng = persoonlijke naam, betekent: Galop) werd aangezegd haar persoonlijke naam “Cheng” te wijzigen. De geweigerde naam komt als teken wel voor in woordenboeken maar blijkt niet opgenomen in het bestand voor de computer. Deze gedachtegang achter het verbod laat zich enigszins vergelijken met perikelen in de vorige eeuw rond dragers van zo genaamde “umlaut-namen”. Maar ook thans blijkt zich een vergelijkbaar probleem elders voor te doen. Door de Amerikaanse Overheid worden voor persoonsnamen bij visumaanvragen uitsluitend letters van het Engelse alfabet aangenomen en andere letters met leestekens niet. Bij dit voorschrift wordt de volgende toelichting gegeven: “Letters like ñ, é, ü, ç are not recognized by the system.”
* In een ander geval stelde de rechter vast dat student “Zhao C” een andere persoonlijke naam diende aan te nemen aangezien de letter “C” als vreemd (taalkundig) element niet als persoonlijke naam in het Chinees kan fungeren;
* In een derde zaak over de naam van baby “Wang @” werd de ouders uitdrukkelijk geadviseerd een andere persoonlijke naam te kiezen voor hun spruit aangezien niet kon worden hard gemaakt dat het symbool “@” een Chinees schriftteken is.
Er is geen vastgelegde sanctie voor het kiezen van niet-toegelaten tekens voor namen. Een praktisch gevolg is evenwel dat voor een betrokken aanvrager dan geen identiteitskaart kan worden aangemaakt doordat de zeldzame of ongeldige tekens niet verwerkt kunnen worden door de bedrijfscomputers van de overheid.
Slot
Het naamrecht van de Volksrepubliek China ligt in lijn met dat van verschillende andere landen in het Westen. Er is verruiming geschapen bij de keuze van de familienaam voor het nageslacht: in plaats van de naam van de vader kan gekozen worden voor de naam van de moeder. Door het gesignaleerde tekort aan familienamen valt te verwachten dat een toename van dubbele familienamen eveneens zal leiden tot een groei van namen met vier schrifttekens in plaats drie zoals tot dusver vaak het geval is.
Bij persoonlijke namen blijft de traditioneel grote vrijheid gehandhaafd, zij het dat nu grenzen en voorwaarden eventueel door de rechter kunnen worden gesteld.
De discussie over Chinese familienamen overzee lijkt hiermee ook te zijn beslecht. Afgeleide namen van nazaten van migranten kunnen waarschijnlijk in de meeste gevallen niet voldoen aan de opvatting dat Han-Chinese namen enkel uit Chinese schrifttekens dienen te bestaan.
Website:
http://en.wikipedia.org/wiki/Naming_laws_in_the_People%27s…
(Naming laws in the People’s Republic of China, raadpleegdatum: 04-06-2010)
RSS
Facebook
Twitter
