China
door Rob Woortman
Het blijft me verbazen hoe gering onze kennis over China is, ook onder de deskundigen die op TV verschijnen. Nu had ik beter kunnen weten want in de tijd dat ik in leiden Chinees studeerde, viel het me toen al op dat de studie Sinologie niet veel meer was dan een veredelde taalstudie.
Geschiedenis werd geven door een Amerikaanse waar vrijwel alle studenten een hekel aan hadden. Bovendien werd zij niet serieus genomen want zij sprak in de ogen van de eerstejaarse betwetertjes het woord ‘doa’ verkeerd uit. Het was overigens de beste docent geschiedenis die ik ooit heb gehad. Maar cultuur en geschiedenis bleken van ondergeschikt belang en de geschiedenis van China leek daar op het Sinologisch Instituut te beginnen in de twintigste eeuw. De geschiedenis van het verwerpelijke en enigszins achterlijke communistisch China.
Maar zoals wij een joods christelijke cultuur kennen, overspoeld door een dikke laag individualisme, waar onze moraal, onze ideeën over gezag en bestuur van afhankelijk zijn, zo kent China een taoïstisch confuciaanse cultuur, overspoeld door een dikke laag collectivisme. Een cultuur die minstens 2500 jaar oud is en ook in het moderne China uiteraard niet weg te denken, zoals de christelijke moraal die kenmerkend is voor ons westerlingen. Het regiem in het huidige China doet meer denken aan het legalisme van Han Fei, een repressieve variant van het confucianisme, dan aan het communisme. Het legalisme verwerpt het confuciaanse ‘tien tang de shi ming’ (het mandaat van de hemel) dat als een doem over het gezag ligt.
In het confucianisme regeert het gezag bij de gratie van het mandaat van de hemel. Komt er ziekte, hongersnood of een natuurramp, dan is dat het teken dat het mandaat is ingetrokken en mag het volk collectief in opstand komen om het gezag (de keizer) te vervangen. Het is de reden waarom de graanschuren altijd vol zijn, het leger klaar staat om te hulp te komen in noodgevallen of het besmette gebied af te schermen zoals bij de pest tijdens de Sung-dynastie in de 11de eeuw. Het legalisme daarentegen is erop gericht om ten tijde van nood het volk desnoods te onderdrukken. De centrale macht laat daarbij nooit het achterste van haar tong zien en wast haar handen in onschuld door lagere overheden de schuld te geven om het intrekken van het mandaat van de hemel te ontlopen. Een repressief systeem dat in het verleden nooit heeft stand gehouden.
In onze westerse arrogantie spreken we graag met een zekere minachting over het Chinese systeem en de Chinese cultuur. Het lijkt wel of wij diep in ons hart China toch een beetje achterlijk vinden. Daarbij gaan we voorbij dat China rond het begin van de jaartelling ten tijde van de eerste dynastie , de Han, handel dreef met het Romeinse Rijk. China kende Rome als ‘Xiao Xin’ (het kleine xin, spreek uit ‘sien’, naar de oudste Chinese legendarische dynastie, dat overigens een mythe is). In die zelfde tijd vond vonden de Chinezen het papier, maar ook de boekdrukkunst uit, daarnaast ontdekte zij het buskruit en vonden de telescoop uit, allemaal 1500 jaar eerder dan hier in het westen.
Het westen is op het verkeerde been gezet doordat China ten tijde van onze opgang, de Industriële Revolutie, in een diepe depressie verkeerde. Nu, zoals de Japanners zeggen, de reus is ontwaakt, loopt het oude Chinese rijk met rasse schreden op ons in. Zo liggen zij voor op het gebied van de kwantummechanica en vermoedelijk ook de ruimtevaart. Het is moeilijk meetbaar, want anders dan Trump en Poetin doen de Chinezen niet zo aan borstklopperij. Ineens rijdt dat karretje op de achterkant van de maan en ineens doen zij een kwantummeting over een afstand van 30.000 km.
Maar idioten op de sociale media doen het graag voorkomen alsof we met een derdewereldland te maken hebben waar barre omstandigheden heersen. Een gedachte die bij de minder slimme onder ons al snel gevoed wordt omdat de Chinese cultuur al zo’n 3500 jaar het collectief boven het individu stelt. Een beginsel dat daar misschien net zo is doorgeslagen als bij ons het op hol geslagen individualisme.
RSS
Facebook
Twitter
