Caribische klassieker: New Day
Geboorten van literatuur 11
In een reeks opstellen, verschenen tussen 1977 en 1982 in de Amigoe, behandelde criticus B. Jos de Roo de geboorte van de Caraïbische literatuur. Caraïbisch Uitzicht herdrukt graag deze reeks, zodat die een tweede leven kan krijgen. Vandaag aandacht voor de Jamaicaan V.S. Reid.
door B. Jos de Roo
Vaak wordt over het Caribisch gebied beweerd, dat er weinig historisch besef is. In zoverre men ermee bedoelt, dat er slordig omgegaan wordt met de erfenis van het verleden, kan ik het hiermee eens zijn. Je hoeft maar door Otrobanda te lopen om te zien dat het waar is. Slordigheid komt echter niet voort uit de gewoonte van dag tot dag te leven. De zogenaamde veronachtzaming van het verleden is meer een kwestie van geldgebrek dan van onwil om historische panden goed te conserveren, goed gerunde archieven bij te houden, flinke musea op te richten waarin alle cultuurschatten bewaard worden, want anders dan in Europa en in Amerika leeft in het Caribisch gebied het besef dat het verleden het heden bepaalt.
In 1949 kwam een werk van de Jamaicaan V.S. Reid uit, dat het fabeltje over de veronachtzaming van het verleden in het Caribisch gebied doorprikt. Zijn roman New Day werd daardoor een klassiek werk in het Caribisch gebied. Het stamt uit een tijd dat het ontwaken van de nationale gevoelens in de kunst en de politiek zich deed gelden. Reid propageert deze nationale gevoelens in een roman met een eenvoudige constructie. De verteller van de roman is de oude John Campbell die terugziet op zijn leven. Hij vergelijkt wat hij in zijn lange leven allemaal heeft meegemaakt en verbindt deze gebeurtenissen met de historie van zijn eiland. Daardoor gaat de roman over de periode van 1865 tot 1944. Basis van het verhaal is het eerste hoofdstuk waarin Campbell terugkijkt op de mislukte opstand van Morant Bay in 1965. De roman eindigt in 1944 met de invoering van het algemeen kiesrecht op Jamaica. Reid wil laten zien dat de mislukkingen uit het verleden uiteindelijk toch hebben bijgedragen aan het succes van het heden.
De opstand van 1865 was het gevolg van een serie opeenvolgende droogten die het leven voor de armen op Jamaica ondraaglijk maakten. Er is in het Caribisch gebied veel geschreven over de visie die Reid op de historische opstand heeft. Voor een goed begrip van zijn roman is het echter zinloos om in te gaan op de historische authenticiteit van Reids visie. Een dichter liegt immers de waarheid. Veel belangrijker is het die waarheid in zijn werk te zien. Reid beperkt zich namelijk niet alleen tot het trekken van een staatkundige lijn in de historie. Veel belangrijker is zijn opvatting over de vraag hoe veranderingen het efficiëntst tot stand gebracht kunnen worden. Bij herlezing van New Day valt dan op hoeveel nadruk verteller John Campbell legt op wat zijn lange leven hem geleerd heeft. De opstand van Morant Bay leerde hem dat het gebruik van geweld zinloos, omdat de onderdrukten van vandaag heel gemakkelijk de onderdrukkers van morgen kunnen worden. De grote lijn van de opstand van 1865 naar de nieuwe grondwet van 1944 is de lijn van het gebruik van geweld naar het gebruik van de geest. De geest strijdt met argumenten. John Campbell heeft geleerd zijn geloof in rechtvaardigheid niet te verliezen en te kunnen afwachten.
New Day is een fascinerende roman, doordat Reid erin geslaagd is de grote bewegingen in de geschiedenis van Jamaica te projecteren in het wel en wee van één familie. Daardoor wordt de opvatting van Reid geactualiseerd in de belevenissen van mensen die je als romanlezer goed leert kennen. De ondergang en opkomst van de Campbells weerspiegelt de opkomst van Jamaica en het doorbreken van het eigene. Triest is dat in de moderne Jamaicaanse situatie Reids visie uit 1949 zo juist geweest is. Het gebruik van geweld, het aanscherpen van raciale kwesties, het heeft Jamaica tot aan de rand van bankroet en burgeroorlog gebracht.
Ook zij die in tegenstelling tot Reid wel de weg van het geweld willen bewandelen, komen echter tot hun opvatting door het verleden te bestuderen. Het verleden is immers in het Caribisch gebied een dagelijkse aanwezigheid. Het is de verdienste van Reid dat hij dit uitbeeldt in een roman die klassiek en actueel is.
[Eerder verschenen in Amigoe, 5-6-1981.]
RSS
Facebook
Twitter
