Brave dames komen niet in het geschiedenisboek
Historisch (on)begrip over vrouwen
door Hilde Neus
Momenteel is de World Fair in Dubai gaande. Suriname heeft daar een stand, waar Tanuya Manuchand een presentatie zou verzorgen over drie vrouwen, die een historische impact hebben gehad. Ze doet dat middels storytelling. Hierover is een flyer gedeeld op social media, als aankondiging: ‘In een tijd dat Surinaamse vrouwen vochten om op gelijke voet te staan met hun mannelijke tijdgenoten, blonken deze drie vrouwen uit ten opzichte van hun seksegenoten in het vergaren van rijkdom en macht. Tegelijkertijd werden ze verguist [sic] vanwege hun sterke wil en sociale betrokkenheid.’ Op deze presentatie is veel commentaar gekomen.
Schandelijke vertoning republiek Suriname op Dubai Expo 2020/2021
Het Landelijk Platform Slavernijverleden heeft gereageerd met een boze brief. De afdeling cultuur wordt ontdaan van enige blaam, want niet betrokken bij de organisatie. De overheid is wel verantwoordelijk, omdat zij het programma heeft goedgekeurd. Twee vrouwen zouden niet besproken mogen worden omdat ze betrokken waren bij misdaden tegen de menselijkheid. De organisatie vindt dit stuitend en beledigend naar (vooral) de Afrikaanse Surinaamse gemeenschap. De derde vrouw was een hoer. Het platform ergert zich aan het feit dat deze vrouwen worden ‘geëerd’. Dat getuigt volgens hen van een verwrongen historisch besef. Misschien kunnen we deze bal terugkaatsen door de rol van deze drie vrouwen in de geschiedenis te duiden.
Elisabeth Samson
Cynthia Mc Leod heeft het leven van Elisabeth Samson beschreven in zowel een wetenschappelijke studie (1994) als in een roman (2000). Elisabeth was een vrijgeboren (1715) zwarte vrouw, die als eerste een huwelijk sloot met een blanke man. Het gouvernement was daar erg tegen gekant omdat dit een slecht voorbeeld was voor de slaven, die dan dachten dat ook zij op de maatschappelijke ladder konden stijgen. Uiteindelijk reisde Elisabeth naar Nederland, waar slavernij niet was geïnstitutionaliseerd en de Hoge Raad het huwelijk niet kon verbieden. In 1667 trouwde ze met H.D. Zobre. Lang is gedacht dat zij haar fortuin had geërfd van haar blanke echtgenoot, niets bleek minder waar. Door prudent financieel handelen was ze in staat een aantal plantages te ontwikkelen. Daar zijn mensen uit Afrika voor misbruikt. Nu is er een beweging gaande die Elisabeth verguist omdat ze slaven hield. Reden om de realiteit onder ogen te zien: rond 1830 was de meerderheid van de slaveneigenaars zelf zwart of gekleurd (Hoogbergen, 2001).
Susanna du Plessis
Zelf heb ik het leven van deze beruchte slavenmeesteres gereconstrueerd, en de mythes beschreven (2003). Susanna (1739) was de dochter van Salomon du Plessis, advocaat en vijand van gouverneur Mauricius. Ze trouwde jong en beheerde de koffieplantage ‘Nijd en Spijt’. Als weduwe hertrouwde ze onder huwelijkse voorwaarden, maar vroeg in 1783 scheiding aan omdat haar man haar leven tot een hel maakte. Ze verhuisde van het Hoekhuis aan de Waterkant naar het huis op het Plein (waar nu de first lady kantoor houdt). Over Susanna worden twee verhalen verteld, een over de slavin Alida die zij de borst afsneed uit jaloezie. Te Wageningen is Alida’s standbeeld te zien. Verder heeft ze een krijsende baby verdronken in de Commewijnerivier om deze stil te krijgen. Door de herkomst van de verhalen te onderzoeken is aangetoond dat beide niet kloppen. Susanna is gedemoniseerd door haar ex-man, en het symbool geworden van ‘Hollandse wreedheid’.
Maxi Linder
Oudere mensen hebben haar nog gekend, Maxi leefde niet – zoals de twee andere vrouwen – in de achttiende eeuw. Clark Accord heeft een roman geschreven (2015) over deze ‘hoer’, die bekend stond om haar vaardigheden, maar vooral omdat zij – op het hoogtepunt van haar carrière als publieke vrouw – een aantal jongemannen als klant had die grote figuren in de samenleving zijn geworden. Zij heeft hun studie bekostigd, waardoor ze konden stijgen op de maatschappelijke ladder. Helaas mag nu niemand dat weten, en zij zullen niet toegeven eens haar klant te zijn geweest. Zelf is Maxi in armoede gestorven, omringd door haar vele honden in haar huis te Zorg en Hoop. Wat een toepasselijke naam. Met het beschrijven van haar leven, heeft Accord de levensomstandigheden van Creoolse vrouwen rond de Tweede Wereldoorlog in kaart gebracht. De roman is bijzonder populair en wordt nog veel gelezen door middelbare scholieren.
Dit is het
Over elk van deze drie vrouwen is een boek gepubliceerd, dat breed gelezen is. Ze zijn dus bekend, of berucht. Van belang is te vermelden dat zij alle drie een dubieuze reputatie hebben, maar dat hun agency (hun zelfredzaamheid) als vrouw door onderzoek is aangetoond. Aan de vraag van waaruit het onderzoek is voortgekomen, wordt door de criticasters volledig voorbijgegaan. De auteurs hebben een flard van deze levens opgepakt omdat het zoveel vragen opriep: hoe was het mogelijk dat zij in de context van hun tijd zo opvielen? Middels rechtszaken, verhalen, verdachtmakingen, roddels zelfs. Dat onderzoek, wat jaren in beslag nam, wordt genegeerd.
Dit is wat we hebben, negatieve voorbeelden? Ook die hebben een functie. Er zijn publicaties verschenen over bijvoorbeeld Sophie Redmond, of Grace Schneiders-Howard. In de commentaren op de keuze van Tanuya wordt volledig voorbijgegaan aan de maatschappelijke context. Door hun leven bloot te leggen is het mogelijk een deel van de geschiedenis te herschrijven. De historiografie was eerder gericht op grote mannen, politieke en economische ontwikkelingen. De verhalen van deze vrouwen, waardoor je dicht op het gezinsleven en de onderlinge menselijke verhoudingen kunt inzoomen, leveren een ander beeld op.
Uitdagingen
De geschiedenis is vastgelegd door mannelijke auteurs, in archieven en boeken. Voor huidige onderzoekers is het de uitdaging om daaruit de stem van stemlozen te destilleren door tegendraads te lezen. Dat geldt voor vrouwengeschiedenis, en voor slavernij. Dit is geen eenvoudige taak, vanwege archiefonderzoek. Momenteel wordt er bij de Faculteit Geschiedenis (AdeKUS) het vak Vrouwen- en gendergeschiedenis verzorgd. Daar leren studenten kritisch kijken naar het verleden. Daar wordt ze niet geleerd om selectief te citeren, zaken te verzwijgen en onderwerpen die ons niet genegen zijn onder het tapijt te vegen. Ieder perspectief is anders, maar geschiedenis heeft een feitelijke grondslag, en als daaruit de context van de samenleving kan worden geduid, is dat in ons aller voordeel. Dan kan die kennis naar de samenleving toegesluisd worden, dat is de taak van verhalenvertellers zoals Tanuya. Niet om oordelen uit te spreken over goed of kwaad, want we weten hoe verhalen door mythologisering verdraaid kunnen worden. Momenteel is dat zelfs via social media gemakkelijker en sneller geworden. Het historisch en maatschappelijk belang van deze vrouwen moeten we laten zien; hoe zij voor zichzelf opkwamen, tegen de macht van een onderdrukkende man, overheid of samenleving. Dat geeft ook power aan de vrouwen van vandaag.
Zojuist werd bekend dat de voorstelling van Tanuya is afgelast. Wederom heeft het patriarchaat gezegevierd en zijn de vrouwen onder de mat geveegd.
Lees ook de eerdere berichtgeving hierover, klik hier
RSS
Facebook
Twitter
