blog | werkgroep caraïbische letteren

Boeli van Leeuwen, Creutzberg en Corsow

door Klaas de Groot

In de literaire nalatenschap van Boeli van Leeuwen die in december 2013 officieel werd gedeponeerd in het Letterkundig Museum in Den Haag, zaten geen resten van het scenario van de film Corsow. Dat scenario maakte Van Leeuwen voor de speelfilm die regisseur Peter Creutzberg (1921 – 2011) wilde maken, in 1965 op Curaçao.

dc3b0-stillcorsowknipprogramma-oudemanmetschipskelet2

De oude botenbouwer met zijn model

 

 

Over het scenario is zeer weinig bekend. In de bibliografie in Drie Curaçaose schrijvers in veelvoud (1991) van Van Leeuwens werken wordt het niet vermeld. Anneke Maarleveld zegt in haar bibliografie (Delft 1992) dat het scenario aanwezig is in het filmmuseum, toen in het Vondelpark te Amsterdam. Zij heeft het over Korsou, terwijl de film Corsow heet. In het archief / de bibliotheek van EYE, waaronder nu het museum valt, is echter nog niets gevonden.

 

Creutzberg Corsow

De film zelf is aanwezig in het archief van ‘Beeld en Geluid’ in Hilversum en leidde er een verborgen leven. Maar daar is gelukkig verandering ingekomen. Op 13 februari 2015 werd een dvd-box gepresenteerd in EYE, te Amsterdam, met drie dvd’s gevuld met werk van Creutzberg. Op de eerste dvd staan Surinaamse films, op de tweede voornamelijk Antilliaanse, waaronder Te aworó en Corsow. De laatste dvd heet Achtergronden. Die achtergrondinformatie is zeer de moeite waard. Tijdens een interview met Creutzberg komt natuurlijk Corsow ter sprake en Boeli van Leeuwen. Volgens Creutzberg zou Van Leeuwen gezien kunnen worden als mederegisseur. En de laatste zou het verhaal per dag hebben geproduceerd. Dat is misschien de verklaring voor het feit dat een uitgeschreven scenario, als het al bestaan heeft, moeilijk te traceren is. Maar wat niet is, kan komen. De speurtocht gaat door.

Creutzberg Corsow2

 

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid heeft, onder andere in samenwerking met het EYE filminstituut, een mooie uitgave verzorgd met een informatief tekstboekje , geschreven door Bert Hogenkamp en Bas Agterberg. In dat tekstboekje komt Boeli van Leeuwen ter sprake. Op de hoes van de box is zijn naam niet te ontdekken. Dat is waarschijnlijk de reden van het feit dat Caribische nieuwsbronnen nog geen melding hebben gemaakt van dit interessante moment voor de Van Leeuwenliefhebber. In het boekje is veel aandacht voor de beroering die de film Corsow ontketende bij een groep Nederlandse filmcritici. Die protesteerde in 1967 tegen het toekennen van de Staatsprijs voor film aan Creutzberg en zijn speelfilm.

 

Boeli van Leeuwen

Boeli van Leeuwen in 1965. © Tony Jeuken, Curaçao / EYE archief Amsterdam

 

In 2015 blijkt Corsow een nogal wisselvallige film te zijn. In het begin kijken we naar een documentaire over de natuur van Curaçao, vooral onder water. Later komt het verhaal op gang en dan zien we scenarist Van Leeuwen tevoorschijn komen: de verlaten plantage, het schilferige landhuis, de uitgebluste plantagehouder met schommelstoel en daarnaast een fles rum met twee dezelfde glaasjes. Het voorbije van dit Curaçaose motief wordt versterkt door de zwijgende aanwezigheid van een jonge vrouw met een levensgrote pop, die duidelijk als een doods overblijfsel is neergezet. Naast deze figuren staat de oude botenbouwer Elia, die op bezoek komt bij het landhuis en moet zitten op een eenvoudige keukenstoel. Een tekenend detail, zoals op een ander moment in de film zal blijken. Later in de film staat tegenover de arme botenbouwer een Nederlandse bouwopzichter die uit naam van de nieuwe tijd Elia en zijn schip in aanbouw letterlijk en figuurlijk aan de kant schuift. Elia is weliswaar niet bang, maar moet het veld ruimen. Zelf hakt hij de ketting door zodat zijn bouwsel verdwijnen kan. Het doorhakken van de ketting is een mooie allusie naar het ‘keti koti’-moment in de Curaçaose geschiedenis, het moment waarop de ketenen van de slavernij werden verbroken. Nog symbolischer is het feit dat Elia zijn kapmes doet belanden tussen de voeten van de Nederlander. Een moedige daad waardoor de ‘makamba’ krachtig van zijn stuk wordt gebracht.

Het is hier nu niet de plaats om de hele film op waarde te schatten. Het einde is echter te mooi om niet te memoreren. De oude plantagehouder heeft de oude botenbouwer uit het bejaardenhuis gehaald, waar deze zat te verpieteren. Ze rijden,naast elkaar zittend, achterin een prachtige ‘oldtimer’ langs stervende plantages. Dan komt er een schitterend beeld: als de blanke plantagehouder even wegvalt, legt de zwarte botenbouwer zijn hand op diens knie. Dat gebaar helpt. Even later zitten ze naast elkaar aan een baai en kijken over het blauwe water. De stoelen zijn nu hetzelfde. Dan komt er een klein blank jongetje met een bootje uit een bouwpakket dat hij niet in elkaar kan krijgen. Elia helpt hem en zij wisselen een glimlach van onderling begrip. Een menselijk en hoopvol eind.

 

Corsow

Toen de film voor het eerste op Curaçao vertoond werd, schreef een recensent van de Amigoe dat de film het best was op de ogenblikken dat filmer en scenarist elkaar ‘gevonden hadden’. Daarbij horen, denk ik, ook de beelden van de zwevende fregatvogels. Dan dringt zich heel wat symboliek op en ook de gedachte aan het gedicht ‘Isla di Makuaku’ dat Boeli van Leeuwen zelf het beste vond uit zijn bundel uit 1947: Tempels in woestijnen. Een bundel die pas weer in 2014, dankzij een herdruk, beschikbaar kwam. En nu het scenario nog….

Peter Creutzberg
Gevleugelde verovering / Corsow / Achtergronden
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid 2014
Reeks ‘Dutch Documentary Collection
ISBN / EAN 9789077806234
€19,95

2 comments to “Boeli van Leeuwen, Creutzberg en Corsow”

  • Boeli, bullfighter.

    Werkt er al iemand aan een biografie van Boeli van Leeuwen? Zeer gewenst en relevant lijkt mij.

  • Een biografie van Boeli van Leeuwen? Daar wekt nog niemand aan, voor zover bekend. Misschien iets voor Tommy Wieringa?

1 Trackback/Ping

Your response at Klaas de Groot

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter