blog | werkgroep caraïbische letteren

Bea Vianen ten grave gedragen

Op 6 januari overleed Bea Vianen. Op woensdag 16 januari werd zij herdacht in de Congreshal in Paramaribo, een 35-tal mensen – geen jongeren – waren daarbij aanwezig. Zij werd daarna ten grave gedragen naar de RK Begraafplaats aan de Verlengde Mahonielaan. Zij ligt, met één graf tussen hen in, naast de dichter Michael Slory. Een fotoreportage van Jerry Dewnarain en Rahiema Kalloe. De onderstaande tekst werd door Jerry Dewnarain uitgesproken ter herdenking van Bea Vianen, op de avond ervóór, bij gelegenheid van de tiende Trefossalezing. Hij sprak ook bij de herdenking in de Congreshal (klik hier).

 

Nu is het me niet begonnen om met dit artikel de lezer de gedachte te geven dat Bea Vianen een schrijfster was die eenzaam en vergeten was … die plotseling verdween met het licht. Nog minder wil ik de indruk wekken dat deze schrijfster in haar eigen wereld leefde en wellicht verstrooid was! Integendeel wie Vianens werk leest en zich erin verdiept, merkt ‘dat zij blinder waren dan ze konden zien.’ Ze stond in haar schrijverspositie tamelijk alleen en daarom kon zij een pionierster genoemd worden. Het is kenmerkend voor een pionier dat hij voorop loopt, dat hij iets doet wat anderen voor hem nog niet gedaan hebben en dat hij zijn eigen wegen zoekt. Dat is met de schrijfster Bea Vianen het geval. Ze had geen andere keus wegens gebrek aan voorbeelden in eigen land.

Zij is de eerste schrijver die de bittere tegenstellingen in Suriname op het gebied van armoede, etniciteit, sociale status, sekse, seksuele geaardheid, godsdienst en interraciale verhoudingen aan de kaak stelde in haar romans. Zij is de eerste schrijver die haar vaderland Suriname ‘een wildernis’ in haar eerste roman noemt en in haar tweede roman een ‘strafhok’. Dit deed zij in een periode toen het dekolonisatieproces van Suriname volop in gang was; een periode waarbij het nationalistische gevoel grote rol speelde. Zij is echter ook de eerste schrijver die zowel het moederland Nederland als haar eigen mensen bekritiseert: ‘Klein achterlijk land. Laffe mensen. Onwetende mensen. Bange mensen. Mensen die nog altijd niet willen begrijpen dat voedsel een van de meest gewone dingen is in het leven en die daarom bang zijn voor de dag van morgen. Het land is achterlijk gebleven en de mensen bang, omdat er sinds de koloniale tijd en de tijd van de slavernij in wezen niets is veranderd.’

De boeken van Bea Vianen zijn zo vaak gelezen, omdat de literaire kracht ervan ontegenzeglijk groot is, en omdat Bea Vianen zo zuiver het perspectief van een kritische generatie van Surinamers wist te verwoorden. Want Vianen bakte geen zoete bollen als het om Suriname ging. ‘In tegenstelling tot haar Surinaamse generatiegenoten R. Dobru, Ruud Mungroo, Jozef Slagveer en Leo Ferrier legt zij genadeloos de barsten in het multiculturele huis Suriname bloot. Niet dat die kritische blik nu direct een grote boekenafzet garandeerde, maar niemand kon erom heen dat Vianen een feilloos oog heeft voor details die diep-authentiek Surinaams zijn, dat ze die details in een gedegen plot weet te verweven in een authentieke taalvorm.’

 

 

Bea Vianen is ook een pionier op het gebied van de taal. Haar taalgebruik in haar werk is een eigen creatie geweest. Het is niet het Algemeen Beschaafd Nederlands dat er wordt gesproken, maar een Nederlands dat herkenbaar is voor haar eigen landgenoten. Zij creëerde een nieuwe literaire geest met de verschijning van haar romans door Surinaams-Nederlandse woorden, Sarnami- en Surinaams-Javaanse woorden te gebruiken. Hierdoor heeft ze een duidelijke stem in de samenleving gelegd.

Eind jaren zestig in de twintigste eeuw verschijnen boeken die herkenbaar zijn voor Surinaamse jongeren. Thema’s zoals vrijheid en identiteit spelen rond deze jaren in Suriname, dat zelf ook op weg is naar het verwerven van zelfstandigheid, een enorme rol. Of haar boeken nog worden gelezen vraagt om een nieuw onderzoek. Haar boeken zijn in ieder geval algemeen menselijk en van alle tijden. Ze houden een spiegel voor, voor hen die denken dat Suriname Switi Sranan is.

Bronnen: mo b-scriptie Jerry Dewnarain over Bea Vianen haar leven en werk, http://caraibischeletteren.blogspot.com/search/label/Vianen%20Bea, zondag 25 november 2012. Klik hier en hier
Vianen Bea, 1997. Strafhok. Uitgeverij Conserve, Schoorl, voorzien van een nawoord van de auteur, pagina 180.

 

 

1 Trackback/Ping

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter