Aruba, ‘one happy island’, maar vooral ook ‘one heavy island’
door Danka Stuijver
Aan het eind van mijn werkdag op Aruba kom ik tot de conclusie dat ik vandaag maar één patiënt zónder overgewicht heb gezien. Ik zag een meisje van 12 jaar oud met vage buikpijnklachten en flink overgewicht dat enkel cola drinkt. Ik zag een anderhalf jaar oud jongetje van 18 kilo. Een gemiddeld gewicht voor een 4-jarige. Ik zag een 50-jarige man met rug- en kniepijn en een vetschort dat bij het lopen reikt tot zijn bovenbenen. Ik zag een oma met suikerziekte en een hoge bloeddruk, samen met haar kleinzoon van 8. De jongen heeft een prima gewicht, maar oma vindt hem te mager en wil dat hij onderzocht wordt door een kinderarts.
Ik geef adviezen en uitleg. Leg het verschil uit tussen de norm en normaal. Maak een cirkel op papier dat een bord moeten voorstellen en maak vier vlakken: een kwart voor koolhydraten zoals rijst, een kwart voor eiwitten zoals kip, en twee kwarten voor groenten. Ik laat groeicurves zien. Tabellen met het suikergehalte van frisdranken en sapjes. Ik informeer en adviseer tot ik een ons weeg en aan het eind van de dag ben ik moe, maar voldaan.
Dat voldane gevoel verdwijnt als sneeuw voor de Arubaanse zon als in mijn auto over het eiland rijd. Ik zie een eiland zo groot als Texel, met fastfoodrestaurants op elke hoek van de straat. Ik tel vijf Wendy’s, drie McDonald’s, twee Pizza Hut(ten), vijf KFC’s, drie Burger Kings, twee Taco Bells, vijf Dunkin’ Donuts, tientallen lokale (afhaal)restaurants en foodtrucks die veelal gefrituurde snacks verkopen. Er is werkelijk geen ontkomen aan de ongezonde overdaad op dit eiland.
‘One happy island’ is de slogan van Aruba, maar inmiddels wordt het steeds vaker ‘one heavy island’ genoemd. Maar liefst 80 procent van de volwassen Arubanen is te zwaar, van wie de helft obees. Ongeveer 50 procent van de kinderen onder de 10 jaar heeft overgewicht. Daarmee behoren Arubaanse kinderen, volgens de WHO, tot de dikste van de wereld. Dit vertaalt zich in de ontwikkeling van allerlei chronische aandoeningen zoals gewrichtspijnen, hoge bloeddruk, kanker en suikerziekte. Om een voorbeeld te noemen: op Aruba lijdt meer dan 16 procent van de bevolking aan suikerziekte (waarvan 90 procent aan het ‘verworven’ type 2), terwijl het wereldgemiddelde op 8 procent ligt. Ook het percentage vrouwen dat borstkanker krijgt is hoger dan in de rest van de wereld. Dit kan deels worden verklaard door overmatig vetweefsel dat leidt tot een verhoogde concentratie oestrogenen in het lichaam, waardoor het risico op borstkanker toeneemt.
De prijzen in de supermarkt zijn hoog. Een Arubaan vertelde mij hoe vroeger boten vol groente, fruit en vis vanuit Venezuela aankwamen in de haven van Oranjestad. Vers, goedkoop en van hoge kwaliteit. Sinds de crisis in Venezuela ligt die handel plat. Voedsel wordt nu voor meer dan 95 procent geïmporteerd, vooral uit Nederland en de VS. Groenten en fruit, die per vliegtuig worden binnengebracht, zijn gemiddeld 2 à 3 keer zo duur als in Nederland. Daarmee wordt het voor de gemiddelde Arubaan, die leeft van een minimumsalaris (officieel 900 euro per maand) onbetaalbaar. Alhoewel, zo luidt de kritiek, voor een telefoonkaartje is wel altijd geld.
Er zijn meer factoren die een rol spelen in het ontstaan van overgewicht op dit eiland. Naast armoede speelt stress een belangrijke rol. Parttime werken bestaat hier nauwelijks. Veel mensen werken zelfs meerdere banen. De alleenstaande moeder van het eerder genoemde jongetje van anderhalf jaar heeft twee banen en kan met moeite rondkomen. Zij komt zes dagen in de week om acht uur ’s avonds uitgeput thuis. Met een afhaalmaaltijd die ze samen met haar zoontje opeet.
Een andere oorzaak voor overgewicht is de mate waarin eten onderdeel is van de cultuur. Nederlanders zeggen dat ze van een feestje houden. Arubanen wéten wat een feestje is. Ze vieren hun feesten uitbundig met veel gezelligheid en nog meer eten. Zelfs een uitvaart eindigt in een heus eetfestijn.
De overheid is bezig met het uitrollen van een nationaal preventieplan. Daarin wordt tot nu toe met name ingezet op gezondheidsvoorlichting, maar er zijn meer speerpunten. Belangrijk, want als acht op de tien Arubanen te zwaar is, waaronder veel bestuurders en beleidsmakers, dan is aanspreken op gedrag en verantwoordelijkheid niet voldoende. Dan is het geven van kennis en gezondheidsvaardigheden niet genoeg. Dan moet worden gekeken naar de omgeving, de omstandigheden waarin Arubanen leven (en opgroeien). Want als die niet veranderen, zullen de inwoners én het obesitasprobleem alleen maar in omvang blijven groeien.
Danka Stuijver is huisarts. Zij schrijft elke week een wisselcolumn met Harriet Duurvoort in de Volkskrant; deze bijdrage verscheen in de Volkskrant, 3 februari 2022.
RSS
Facebook
Twitter
