Antons netwerk
door Nico Eigenhuis
Het gezicht van Suriname’s anti-koloniale en anti-fascistische beweging is Anton de Kom. In zijn omgeving was een aantal gelijkgestemden te vinden, wiens rol bij velen niet bekend is. Ongeacht of hij ze wel of niet persoonlijk heeft gekend maken ze deel uit van Antons netwerk; onderstaande selectie is bepaald niet uitputtend.
Anton de Kom: de strijder
Cornelis Gerhard Anton de Kom (1898-1945) werd in Suriname geconfronteerd met de erfenis van de slavernij en de wijze waarop werd omgegaan van de Aziatische contractanten. Begin jaren dertig zou hij bij een bezoek vanuit Nederland aan Suriname wegens “communistische activiteiten” worden weggezonden. Hij schreef hierna in 1934 “Wij slaven van Suriname” en zou tijdens WOII verzetswerk verrichten, waarna hij door de nazi’s werd opgepakt en kamp Neuengamme het leven liet.
Otto Huiswoud : de regisseur
Otto Eduard Gerardus Majelia Huiswoud (1893-1961) vertrok vanuit Suriname op jonge leeftijd naar New York. Hij werd er medeoprichter van de Communistische Partij van de VS. Voor de 2e wereldoorlog zorgde hij er voor dat ook in Nederland het blad the Negro Worker werd uitgegeven, waarin de positie van zwarte arbeiders centraal stond. Tijdens WO II werd hij als ‘communist’ in Suriname door gouverneur Kielstra geïnterneerd. Na WO II stond hij in Amsterdam aan de wieg van de Surinaamse onafhankelijkheidsbeweging.
Nola Hatterman: de propagandist
Nola Henderika Petronella Hatterman (1899-1984) was een Nederlandse actrice en illustrator. Ze zou in Amsterdam de illustraties verzorgen voor zowel the Negro Worker als het blad van de Bond van Surinaamse arbeiders. Tijdens de oorlog was haar woning de ontmoetingsplek voor Surinaamse artiesten en verzetsstrijders. Na de oorlog zou ze naar Suriname verhuizen waar ze een grote rol zou spelen in de ontwikkeling van de Surinaamse schilderkunst.
Lou Lichtveld : de poëet
Lodewijk (Lou) Alphonsus Maria Lichtveld, (1903-1996) werkte als schrijver onder het pseudoniem Albert Helman. Hij schreef in Nederland invloedrijke werken over de kolonie Suriname en was als klassiek muzikant actief. In 1939 verscheen zijn boek Millioenen-leed, over het lot van de joden in nazi-Duitsland, in opdracht van het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen. Tijdens de oorlog was hij betrokken bij het verzet, en na de oorlog ging hij in Suriname in de politiek.
Mohammed Hatta: de anti-koloniaal
De Indonesiër Mohammed Hatta (1902-1980) werd geboren als Muhammad Athar. Hij studeerde vanaf 1921 in Nederland waar hij zich aansloot bij Indonesische Vereeniging, waarvan hij voorzitter werd. In 1927 raakte hij betrokken bij het Uitvoerend Comité van de Liga tegen Imperialisme, en het is in die periode dat de Surinamer Anton de Kom met hem in contact komt. Hatta keerde in 1932 terug naar Indonesië en zou in 1945 in een door Soekarno en Hatta ondertekende proclamatie de Republik Indonesia uitgeroepen.
Louis Doedel: de vakbondsman
Louis Alfred Gerardus Doedel (1905-1980) ging wegens een gebrek aan kansen in Suriname in 1928 op Curaçao werken. Niet lang na zijn terugkeer in Suriname komt het tot de eerste grote werklozen-demonstratie en later dat jaar is er ‘hongeroproer’, die eindigde na een schietpartij. Als hij in 1937 een bezoek wil brengen aan de gouverneur Kielstra om deze een petitie aan te bieden wordt hij gearresteerd en vervolgens ter observatie overgebracht naar de psychiatrische inrichting Wolfenbüttel. De ‘observatie’ duurt van 1937 tot 1980.
Kees Wijngaarde: de verbindingsman
Cornelis James Wijngaarde (1881-1951) , “Oom Kees”, was gedurende 32 jaar werkzaam bij de SMS. In die hoedanigheid bezocht hij vanuit Paramaribo regelmatig Amsterdam, waar hij zich bewoog in de kringen van de Surinaamse zeelieden en arbeiders. Hij zou in Amsterdam kennis nemen van het werk van de ‘communisten’ Anton de Kom en Otto Huiswoud en zou de contacten onderhouden met gelijkgestemden in Suriname, zoals De Sanders, Lepelblad, Liesdek en Doedel. Tijdens WO II werd hij door Kielstra geïnterneerd, evenals Huiswoud, Sam Venoaks en George Günther. Later zou ook Wim Bos Verschuur worden geïnterneerd nadat hij in conflict kwam met Kielstra.
Salikin Hardjo: de doorzetter
Salikin Hardjo (1910–1993) werd geboren op Java. Hij kreeg in Suriname de dagelijkse leiding van een zetterij en ontwikkelde interesse in de journalistiek. Onder het pseudoniem Bok Sark schreef hij tussen 1932 en 1935 over de vele wantoestanden onder de contractanten. In 1947 was hij medeoprichter van de PBIS (Pergerakan Bangsa Indonesia Suriname, Beweging van de Indonesische Bevolking in Suriname) en in 1954 vertrok Hardjo met zijn gezin en nog ruim duizend Javanen in een speciaal daarvoor gecharterd schip de Langkuas naar Sumatra en stichtte daar de desa Tongar.
RSS
Facebook
Twitter
