Amnestie of amnesie?
Als de indieners van de initiatiefwet tot uitbreiding van amnestie in Suriname rust hebben willen brengen in de samenleving, dan moet worden vastgesteld dat zij het tegendeel hebben bereikt. Hun streven om amnestie te verlenen voor de gehele periode 1 april 1980 tot 19 augustus 1992 en deze ook te laten gelden voor misdaden tegen de menselijkheid, heeft de samenleving in grote beroering gebracht. Door aan te sturen op het in ijltempo aannemen van de initiatiefwet hopen de zes parlementariërs van de coalitie bestraffing te voorkomen van de verantwoordelijken voor de decembermoorden.
De initiatiefnemers hebben de ontstane onrust aan zichzelf te wijten. Juridisch gezien rijden zij, leden van het hoogste orgaan van staat, namelijk een scheve schaats. Een zaak die onder de rechter is (en die naar verwachting zijn ontknoping nadert) dient volgens de grondwet (artikel 69 en 131 lid 3) ongestoord voortgang te vinden. De wetgevende macht maakt zich aan het schenden van de grondwet schuldig als het de rechterlijke macht opzettelijk in de wielen tracht te rijden en verdachten van strafrechtelijke handelingen die in een strafproces zijn verwikkeld van vervolging wil vrijstellen. Er zit nog een ander aspect aan deze zaak. De nabestaanden van de decemberslachtoffers hebben het recht te weten wat er op 8 december 1982 met hun vermoorde familieleden is gebeurd. Tevens dient hun rechtsgevoel te worden bevredigd, bij voorkeur in de vorm van bestraffing van de daders. Als volksvertegenwoordigers de elementaire beginselen van waarheidsvinding en rechtvaardigheid moedwillig ondergraven, dan is, zoals terecht ook andere commentatoren hebben opgemerkt, de rechtstaat in gevaar.
Met de aanname van de initiatiefwet zal de samenleving geen dienst worden bewezen. Als daders van mensenrechtenschendingen niet vervolgd kunnen worden en hun daden ongestraft zullen blijven, zal dit nadelige gevolgen hebben voor de beleving van het recht op leven en het recht op vrijheid en veiligheid (hoofdstuk V van de grondwet). Maatschappelijke rust wordt niet gecreëerd door het simpelweg ontkennen, toedekken of uitwissen van het verleden. Het is ondenkbaar dat zonder kennis van het verleden en zonder verwerking van bepaalde zwarte bladzijden uit dat verleden de eenheid in een samenleving kan worden teruggebracht. Het naleven van de grondwet en het respecteren van de trias politica, maar ook het effectief voorkomen en tegengaan van amnesie (geheugenverlies) zijn voorwaarden voor maatschappelijke vrede en het bevorderen van duurzame ontwikkeling.
Voor weldenkende ouderen is dit een vanzelfsprekendheid. Dat zij hun inzichten op dit gebied in toenemende mate met anderen delen, kan als een positieve ontwikkeling worden aangemerkt. Anders ligt het bij veel jongeren. Zij die aanvoeren dat zij nog niet geboren waren op het moment dat de decembermoorden plaatsvonden, maken vooral kenbaar geen moeite te willen doen om zich in hun eigen geschiedenis te verdiepen. Terwijl het verwerven van kennis hierover gemakkelijker is dan ooit. Zij kunnen de oudere generatie op de decembermoorden aanspreken, relevante websites bezoeken, literatuur raadplegen en op het Nationaal Archief kranten uit de jaren tachtig inzien. Onwetendheid voorwenden terwijl er voldoende betrouwbare informatie beschikbaar is, getuigt van een verwijtbaar gebrek aan betrokkenheid bij de eigen samenleving.
Het niet nakomen door Suriname van verplichtingen volgens het internationaal recht zal leiden tot een aantasting van het imago van de republiek. Het Moiwana-vonnis van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens is door de Surinaamse staat maar ten dele uitgevoerd. Nog altijd is er geen begin gemaakt met het onderzoeken van de Moiwana-moorden en de vervolging en berechting van de verdachten van de gruwelijkheden die in 1986 in het Marrondorp werden aangericht. Met het aannemen van de initiatiefwet zou deze zaak niet meer voor de rechter kunnen worden gebracht. Dat zou betekenen dat de daders van de decembermoorden èn de Moiwana-moorden vrijuit zouden gaan. Als het parlement deze consequenties aanvaardt en instemt met de initiatiefwet, dan zal Suriname uit de pas lopen met ontwikkelingen die zich sinds enige tijd in de regio voordoen. In landen als Argentinië en Chili werden amnestiewetten onder internationale druk teruggedraaid en vindt vele jaren na dato alsnog vervolging van mensenrechtenschendingen plaats.
Niets tijdens de procesgang heeft er tot dusver op gewezen dat er sprake is van een (al dan niet door Nederland geregisseerd) politiek proces, zoals leden van de coalitie, president Bouterse voorop, vanaf het begin hebben beweerd. Wel heeft de coalitie een punt als zij opmerkt dat het Nieuw Front de kwestie op zijn beloop heeft gelaten. De Frontleiders hebben vooral in verkiezingstijd geprobeerd politieke munt te slaan uit de decembergebeurtenissen, maar in de jaren dat zij de coalitie vormden consequent nagelaten om het openbaar ministerie aan te moedigen tot vervolging van de verdachten over te gaan. Nadat de nabestaanden de verjaring van de decembermoorden wisten te stuiten en het proces ondanks het Front toch op gang kwam, hebben de Frontregeringen echter de scheiding der machten steeds gerespecteerd en zich van interventies onthouden. Sindsdien vordert het proces gestaag. Anders dan de hoofdverdachte het graag doet voorkomen, hebben vergelding en rancune bij de rechters nooit de boventoon gevoerd, zoals genoegzaam uit de verslagen van de verhoren van de verdachten kan worden opgemaakt. Integendeel, de rechtszaak vindt met de juiste zorgvuldigheid en prudentie plaats en de verdediging krijgt alle gelegenheid om getuigen op te roepen en verdachten bij te staan. Dat de hoofdverdachte van het proces weigert om zich in de rechtszaal te verantwoorden, is een strategie waarvan nog zal moeten blijken of deze gunstig voor hem zal uitpakken.
In 1980 werd onder druk van de coupplegers en hun adviseurs een amnestieregeling voor de periode 25 februari-1 april 1980 van kracht. In 1992 werd een amnestieregeling aanvaard om een einde te maken aan de geweldspiraal tussen het Jungle Commando en het Nationaal Leger. De regeling betrof de periode 1 januari 1985-19 augustus 1992 en droeg bij tot het beëindigen van de binnenlandse oorlog, maar was uitdrukkelijk niet van toepassing op hen die zich aan mensenrechtenschendingen schuldig hadden gemaakt. De vorige week bij de Nationale Assemblee ingediende initiatiefwet draagt de sporen van gelegenheidswetgeving. De haast van de initiatiefnemers lijkt veroorzaakt door het verbreken van het stilzwijgen van Ruben Roozendaal, een van de leden van de groep van zestien en gewezen vertrouweling van Bouterse. Roozendaal heeft ernstige beschuldigingen geuit richting Bouterse, die – als de beschuldigingen op waarheid berusten – een veroordeling van de laatste dichterbij lijken te brengen. Maar laten we niet op zaken vooruitlopen. Over een eventuele veroordeling gaat de rechter. Het is aan hem om het decemberproces tot een deugdelijk einde te brengen.
In 2007 sprak Angela Cropper gegradueerde studenten geesteswetenschappen en sociale wetenschappen van de University of the West Indies (St. Augustine campus, Trinidad) indringend toe. In haar voordracht ‘Seven Deadly Sins of Caribbean Culture’ bekritiseerde zij de cultuur van materialisme, individualisme, burgerlijke zelfgenoegzaamheid, geweld, corruptie, halfslachtigheid en nihilisme die zij waarnam in haar land, in het Caraïbisch gebied in ruimere zin, maar ook in andere delen van de wereld. Het is niet moeilijk om de door haar gesignaleerde kwalen te verbinden met het huidige sociaal-politieke klimaat in Suriname. Cropper riep haar toehoorders op om als ‘creators and custodians of culture’ en ‘agents of change’ hun verantwoordelijkheid te nemen, bij te dragen aan het wegnemen van deze kwalen en het verschil te maken. Geen struisvogelmentaliteit, geen amnesie, maar met het volle verstand en volledige inzet meewerken aan het tot een levende werkelijkheid maken van de civil society. Cropper, wier echtgenoot, zuster en moeder in 2001 in hun huis in Port-of-Spain slachtoffer werden van roofmoord, was vastbesloten een ‘thoughtful citizen’ te blijven. Een voorbeeld om na te volgen.
De lezing van Angela Cropper is hier te vinden: http://www.normangirvan.info/cropper-caribbean-culture/
RSS
Facebook
Twitter
