Albert Helman, een weerbarstige kosmopoliet
door Els Moor
Literatuurwetenschapper Michiel van Kempen, die met zijn Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur (2003) de Surinaamse literatuur volledig heeft vastgelegd, was in juli hier om colleges te geven en een lezing te houden. Op de dag van zijn vertrek naar Nederland had ik een kort gesprek met hem over Albert Helman (Lou Lichtveld). Michiel voltooit binnenkort zijn biografie van Albert Helman, waar hij vele jaren aan gewerkt heeft.
Albert Helman. Portret door Germaine Krull
Op mijn vraag waarom hij Albert Helman zo belangrijk vindt dat hij zoveel werk verzet heeft voor de biografie, antwoordt hij dat Helman de eerste grote Surinaamse schrijver was, een man van zijn tijd, dus zowel van de koloniale tijd als daarna de onafhankelijkheid, die zich sterk bezighield met nationaal bewustzijn, in positief zowel als negatief opzicht. De mens staat centraal in Helmans werk, vooral in zijn vele romans.
Wat Albert Helman zelf voor een mens was? Hij was een pionier en altijd kritisch, vooral waar het Suriname betreft en zelfs soms weerbarstig. Humor zit er ook in zijn werk en creativiteit. Een voorbeeld hiervan is De Zwarte Cats, Surinaamse odo’s in het Sranan waarbij hij Nederlandse bewerkingen heeft gemaakt. Op het boekje staat de naam van een schrijfster, een creoolse vrouw, Hella Bentram-Matriotte. Helman geeft zich dus uit voor een vrouw!
Albert Helman was inderdaad weerbarstig: hij probeerde Surinamers vooruit te schoppen, maar als ze te dicht bij hem kwamen, duwde hij ze van zich af. Michiel van Kempen lacht. Hij heeft Helman nog persoonlijk gekend toen ie al oud was. Helman was een kosmopoliet, zegt hij, die in veel landen heeft gewoond. Hij kende de grote aarde. Hij was ook een brede politicus, een taalkundige en zelfs componist. Vooral toen hij nog jong was componeerde hij prachtige muziek en later in Suriname ook voor het koor Maranatha. Hij was ook dichter; Van Kempen heeft Helmans poëzie herontdekt. Sommige van zijn gedichten zijn heel diepzinnig. Als Helman de weemoed in zichzelf toeliet, schreef hij heel mooi. Als jongeling ging hij naar Nederland en voelde zich daar eenzaam. Zijn eerste roman Zuid-Zuid-West is daar het resultaat van. Heeft die eenzaamheid hem ooit verlaten? Albert Helman had zeker ook iets tragisch in zich. Van Kempen vindt ook wel dat er tekortkomingen zijn in Helmans werk. Soms is het te koloniaal, zoals De stille plantage.
Michiel van Kempen. Foto © Aafke Huizinga
Voor de aanbieding van de biografie is er een aantrekkelijk programma gepland, ook met muziek van Albert Helman. De biografie is een levenswerk van Van Kempen, net als Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur, twee dikke delen. Aan de biografie heeft hij jaren gewerkt en het is een mooi boek geworden, met veel foto’s.
We zien uit naar de biografie van Albert Helman. Dat een geboren Surinamer zo’n kosmopolitische geest werd die zich overal in de wereld thuisvoelde, dat is heel bijzonder.
RSS
Facebook
Twitter
Voor wie niet kan wachten om muziek van Lou Lichtveld (Albert Helman) te horen:
op youtube staat de film Regen van Joris Ivens met de originele muziek van Lou Lichtveld.
De beelden van Amsterdam in de regen zijn van 1929, de bijbehorende muziek is van 1932.
Voor degenen met enige fantasie maakt Lou de regen hoorbaar en de zonneschijn voelbaar.
zie https://www.youtube.com/watch?v=4UgsLPwACWY
Het betreft vast de eerste vastlegging van Surinaamse muziek in het genre Surinaams Klassiek. De eerste opnamen nadien zijn uit 1934 van Lex van Spall met o.a. zangeres Rosie Poindexter. Daarmee start het hoofdstuk Suri-jazz. Ook voor die opnamen kun je op youtube terecht.