Laudatio voor Cynthia Mc Leod bij de uitreiking van het eredoctoraat
Laudatio uitgesproken door dr C.H. Abrahams-Devid bij de toekenning van het eredoctoraat door de Anton de Kom Universiteit van Suriname aan Cynthia Mc Leod – Ferrier op 28 februari 2024 te Paramaribo.
Zeergeleerde dr. Cynthia Mc Leod – Ferrier, dear namesake,
Jij hebt je op verschillende manieren weten te onderscheiden als Neerlandica, als docent, door je in te zetten voor educatieve en maatschappelijke projecten en… voor behoud van Surinaams cultuur–historisch erfgoed.
De meest uitzonderlijke prestatie heb je geleverd op literair gebied. Je engagement als het gaat om de Surinaamse literatuur is groot. Je hebt de Surinaamse literatuur verrijkt met romans die ver buiten de landsgrenzen bekend zijn geworden. Je bent een begenadigd verteller. Dat heb ik mogen ervaren toen ik als kind bij de padvinderij kwam. Jij was toen een van de leidinggevenden en als wij op kamp gingen – Zanderij– was jij degene naar wie wij ’s avonds bij het kampvuur ademloos zaten te luisteren. Jij werd auteur en een soortgelijke verteltechniek paste jij ook toe in je romans waardoor je het voor elkaar kreeg om ons als Surinamers aan het lezen te krijgen. Je wist de lezers mee te slepen in de ontwikkelingen van de plot van het verhaal en hierdoor zowel jong als oud te boeien.
Je fascinatie met de Surinaamse geschiedenis blijkt al op jonge leeftijd. Je las alle geschiedenisboeken uit de boekenkast van je grootvader, opa Lionarons. Een bewijs hiervan is het volgende:
Op 18 april 2023 gingen jij en ik samen naar het Stadsarchief Amsterdam voor een rondleiding met Surinaamse jongeren. En daar gebeurde iets merkwaardigs. De conservator ontving ons na afloop en haalde uit een speciale doos een boek dat hij aan jou teruggaf. Het was het boek dat je in 1953 op de AMS aan je geschiedenis docent Jaap Meijer had geleend, Codjo, de brandstichter van Pater Rikken, uit 1903. Je docent had gezegd dat het boek niet meer te krijgen was dus bood jij aan het exemplaar van je grootvader aan hem te lenen. Jaap Meijer was na beëindiging van zijn contract naar Nederland vertrokken zonder het boek terug te geven. In zijn nalatenschap die aan het stadsarchief Amsterdam was geschonken, bevond zich dit boek. Hierin stond de handtekening van H.F. Lionarons en verder in het boek stond een stempel met zijn naam.
Je gezichtsuitdrukking was één van ongeloof, je was er helemaal stil van. Dat was bijzonder! Na 70 jaar kreeg je het uitgeleende geschiedenisboek terug. Je besloot ter plekke het boek bij het archief in bewaring te laten.
Je koos voor het literaire genre: de historische roman en werd de eerste Surinaamse vrouw die een historische roman publiceerde.
De historische roman ontstond in Europa in het begin van de 19e eeuw, het was toen een noviteit. Het was Sir Walter Scott, de Engelse auteur, die dit genre in het Europese proza introduceerde. Tegen het eind van de 19e eeuw leek het erop dat dit genre op zijn retour was omdat critici vonden dat het iets tweeslachtigs had. Het kon niet tot de geschiedschrijving worden gerekend maar ook niet tot het gebied der fictie. Toch is de historische roman zich blijven ontwikkelen gedurende de decennia die volgden en beleefde het genre in de 20e eeuw een periode van bloei.
En het was in de 20e eeuw, om precies te zijn eind jaren ’80, dat jij met de historische roman Hoe duur was de suiker? de Surinaamse markt veroverde. Deze debuutroman betekende je doorbraak. Zelf zeg je altijd: “Het Lot was mij gunstig gezind.” Het boek ontleent zijn titel aan het gedicht van Corly Verlooghen: ‘De koloniale tijd’, waarvan de laatste versregel luidt “zodat wij beseffen hoe duur de suiker wel kan wezen”. Maar de titel verwijst ook naar Candide van Voltaire met een passage over Suriname waarin de beroemde zin voorkomt: “C’est à ce prix que vous mangez du sucre en Europe” m.a.w. dit is de prijs die men voor suiker betaalt in Europa.
De eerste geschiedenisboeken die over Suriname zijn gepubliceerd, waren meestal geschreven vanuit Europees perspectief, daarbovenop vanuit mannelijk perspectief. Dit werd jou goed duidelijk bij je zoektocht naar Elisabeth Samson. Jij wilde hier verandering in brengen en schreef over deze succesvolle zwarte zakenvrouw, die in de geschiedschrijving menigmaal werd genoemd.
Je historische romans hebben als achtergrond de Surinaamse setting. Jij schakelde de couleur locale bewust in, jouw personages worden in hun eigen historische omgeving gesitueerd. Dit is van wezenlijk belang bij de historische roman. Je probeerde het leven ten tijde van de slavernij te reconstrueren met behulp van bronnen. Je maakte hierbij gebruik van historische feiten maar met je creativiteit wist je de historische data te transformeren tot een levendig verhaal.
Het lijkt nu ondenkbaar maar in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw werd er op scholen niet of nauwelijks Surinaamse literatuur onderwezen. Op de literatuurlijst van middelbare scholieren stonden alleen de namen van Nederlandse auteurs. De enige Surinaamse auteur die ik zelf op mijn literatuurlijst mocht plaatsen, was Albert Helman. Mede dankzij jouw werk is daar verandering in gekomen. Jouw boeken worden veelvuldig gelezen en de studenten kunnen zich identificeren met de Surinaamse achtergrond waartegen het verhaal zich afspeelt.
Door je romans heb je onze geschiedenis toegankelijk gemaakt voor een breed publiek en eraan bijgedragen het bewustwordingsproces te bevorderen.
Na de publicatie van het boek Hoe duur was de suiker? in Nederland en de daaropvolgende vertalingen kwam jouw internationale carrière in een stroomversnelling. Je reputatie verspreidde zich en er kwamen uitnodigingen van diverse universiteiten wereldwijd. Door literatuurwetenschappers uit Brazilië en de Caraïbische regio word je beschouwd als een van de belangrijkste auteurs van het Guiana Shield.
Door te reflecteren op de rol en de functie van de historische roman in een postkoloniale maatschappij, geef je aan dat de geschiedenis van Suriname iets belangrijks gemeen heeft met veel andere landen op het Zuid-Amerikaanse continent: het koloniale verleden. Het is deze gemeenschappelijke noemer waardoor je boeken de lezers in Zuid-Amerika aanspreken.
Maar ook in de Verenigde Staten, waar men eveneens te maken had met de trans-Atlantische slavenhandel wist je professoren en studenten te boeien als Regents’ Lecturer bij de universiteit van Californië (Berkeley) en Baruch University. Tegelijkertijd ontstond in Europa interesse en er volgden gastcolleges aan universiteiten en hogescholen. Dit alles bezorgde je een internationale reputatie, als een van de iconen van de Surinaamse literatuur.
Vandaar mijn initiatief om bij de Adek een voorstel in te dienen voor verlening van dit eredoctoraat.
Niet te verwaarlozen is ook je maatschappelijke betrokkenheid die door de jaren heen steeds weer naar voren kwam en je bijdrage aan de educatie van generaties Surinamers op verschillende manieren. Zoals de educatieve tours op je boot de Sweet Merodia, waarbij je studenten kennis liet maken met de plantagegeschiedenis van Suriname. Dat deed je met ongekende passie waaruit de liefde voor je vaderland en de Surinaamse mens blijkt.
Het project waar je momenteel al je energie insteekt is de restauratie van het historische pand, het Elisabeth Samson-huis. Je staat ermee op en gaat ermee naar bed. Dit is het project waarvan je zegt: “Ik wil het afronden, voordat ik doodga”. Mijn overtuiging is dat het zal lukken.
Dit was het project waarvoor je mij wist te enthousiasmeren. Ik herinner mij de dag in Amsterdam toen wij samen onze weg zochten naar de eerste grote sponsor van het project die het mogelijk maakte het gebouw aan de Wagenwegstraat te kopen. We kregen de toezegging en deden een rondedansje. De eerste stap was gezet naar je droomproject: een historisch museum, maar ook een arbeidsmuseum: van slavernij naar contractarbeid en vertrouwen in eigen kunnen.
Maar het Elisabeth Samson project is ook specifiek bedoeld als voorbeeldfunctie voor de Surinaamse vrouw. Sta mij toe een vergelijking te trekken tussen jou en Elisabeth Samson. Jouw protagonist Elisabeth liet zich door niemand weerhouden, ze toonde tomeloze daadkracht en doorzettingsvermogen. Dergelijke eigenschappen zijn ook bij jou te waar te nemen. Als je iets opstart heb je een ongekende drive om het tot een goed einde te brengen. En je zult hemel en aarde bewegen om het voor elkaar te krijgen. In veel opzichten heb je zelf een voorbeeldfunctie vervuld voor vrouwen in de Surinaamse samenleving.
Beste Cynthia,
Jij hebt op meerdere vlakken een bijzondere prestatie geleverd!
Het is in de hoedanigheid van auteur van historische romans waarmee je bekendheid hebt gegeven aan de Surinaamse geschiedenis – zowel in als buiten Suriname – waarop jij zelf de geschiedenis in zal gaan.
‘Zeer geleerde doctor honoris causa, ik kwijt mij tenslotte van een aangename plicht, door u met de verworven waardigheid geluk te wensen.”
RSS
Facebook
Twitter
