Schoenen maken de man – Leren van geschiedenis 106
door Hilde Neus
Alles is duur, zeker goede schoenen zijn momenteel nauwelijks te betalen. Exemplaren van leer al helemaal niet. Zelfs met een redelijk inkomen is het een hele uitgave om een tiende van je salaris aan een paar schoenen uit te geven. En dat moet de rest van het gezin er ook nog hip bijlopen. Sneakers, of sportschoenen zijn in, vooral voor de jeugd. De prijs van Nikes, of Jordans kan makkelijk 200 US dollar bedragen. Schoenen zijn een statussymbool geworden, en niet slechts een manier om je voeten te beschermen tegen scherpe voorwerpen op de weg. De inheemsen droegen daartegen al schoenen gemaakt van huiden, op gevlochten van rietplanten.
Schoenen in kijkkastjes
Om hen te onderscheiden van vrije mensen was het slaven in de koloniale tijd verboden om schoenen te dragen. Op afbeeldingen uit die periode, van Stedman (1796) of Benoit (1839) bijvoorbeeld, is het dan ook eenvoudig om gekleurden vrije mensen te onderscheiden. Enkele weken terug was het museumnacht, en waren er ruim 1000 bezoekers in Fort Zeelandia. Veel van hen bekeken boven in zaal 1 enkele diorama’s (een kijkkastje van papier, lijm en verf, geboetseerd door Gerrit Schouten) waaronder een Du (slavendans) uit 1831 (zie hierboven). In het diorama is een ‘Fiskari’ te zien: een zwarte man met een rood tweedelig pak aan, en schoenen. Dit is opmerkelijk, hij was dus een vrij man. De andere figuren, de dansers en muzikanten in de Du, zijn allemaal op blote voeten.
Het verbod op het dragen van schoenen was in Suriname van kracht, in de Engelse koloniën echter niet. Op Barbados droegen slaven wel schoenen. Wanneer je in een bepaalde omgeving verkeert, valt je dat niet op. De conservator van het museum in Bridgetown (waar ze ook een diorama van een Du in de collectie hebben) was erg verbaasd toen hij hoorde van het verbod op schoenen in Suriname. Op de platen van Benoit (1831) zien we slaven met blote voeten. Maar er is ook een plaat bij van een schoenmaker, wat erop wijst dat deze ambachtslieden een belangrijke functie hadden. Dat bleek ook na de afschaffing van de slavernij in 1863. Alle vrije lieden wilden schoenen dragen, en ze deden dat zodra ze de middelen hadden om een paar aan te schaffen.
Slaven en schoenen
Blijkbaar werden de regels omtrent schoeisel vaker overtreden, want op 15 augustus 1777 legde de koloniale overheid de wet duidelijk vast in een plakkaat. Dit gedrukte vel papier werd aangeplakt op vaste plaatsen in Paramaribo, en voorgelezen op de plantages. Alle inwoners van Suriname werden geacht op de hoogte te zijn van het verbod. De tekst luidt:
‘(…) Zo is het dat wij goedgevonden hebben te statueeren, gelijk wij statueeren mits deezen: 1. Dat geen slaaven, het zij mulatten, indiaanen off neegers zonder onderschyd, koussen, schoenen, opgetoomde hoeden (…).’
Ook het dragen van opvallende, grote gouden sieraden was verboden. Het gouvernement was van mening dat de slaven zich te veel opsmukten. Schoenen waren een zichtbaar, en dus duidelijk teken van vrijheid, wat er dan ook toe leidde dat ze een symbolische betekenis kregen.
Een goed voorbeeld hiervan is een advertentie uit de Surinaamsche Courant van 7 augustus 1904, waarin een schoenenveiling bij A. Bruyning staat afgedrukt. Een wel heel bijzondere passage uit deze advertentie:
‘Koopt en draagt Schoenen, Schoenen is een teeken van beschaving, hij die geen 4 paar Schoenen bezit is geen man. Koop Schoenen omdat ge gelukkig mag leven op aarde. Koopt Schoenen omdat ge als een held beschouwd mag worden, Hang Schoenen om u hals. Draagt Schoenen aan je hand. Doet wat ge wilt met Schoenen, als ge maar Schoenen koopt.’
Hoge heren en schoenen
Schoenen waren een teken van beschaving, het dragen ervan werd heel gewoon. Iedereen heeft er wel een paar in de kast staan. In onze vrije tijd dragen we vaak slippers, ook wel flip-flops genoemd. In huis dragen we geen schoenen, of dat typisch Surinaams is? Schoenen zijn voorwerpen waarmee je verschillen weg kunt werken. Ook die tussen leiders van landen en leiders van stammen. Mensen kunnen zeer verschillen, in velerlei opzichten. Maar als ze allen hetzelfde type schoen dragen, zijn ze min of meer gelijk.
RSS
Facebook
Twitter
