Rita Rahman over 2023
Over het einde van het decembermoordenproces en nieuwe vergezichten
Ik beschouw het als topevenement, mijn deelname op 31 mei 2023 aan de laatste zitting van het decembermoordenproces in Paramaribo. Schuin voor mij zat schijnbaar onverschillig hoofdschuldige Bouterse, de in november 2019 tot 20 jaar gevangenneming veroordeelde die vervolgens in hoger beroep is gegaan. Voor de tweede keer in eenenveertig jaar zat ik op nog geen twee meter van hem vandaan, de moordenaar van Bram Behr, Lesley Rahman en vele vrienden en bekenden waaronder André Kamperveen, Eddy Hoost, John Baboeram en Jozef Slagveer.
In eenenveertigjaar van herdenkingsbijeenkomsten en drieëntwintig jaar van juridische procesvoering zijn er nieuwe hechte vriendschappen ontstaan met nabestaanden van de slachtoffers, en honderden solidaire Surinamers en Nederlanders. Ook wereldwijd tientallen ondersteunende mensenrechtenactivisten, journalisten en advocaten. Het netwerk is fors gegroeid rond de laatste regel op de gedenksteen aan de muur van de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam: “Slechts in gerechtigheid berusten”.
Vanuit de definitie van Cultureel Evenement als activiteit georganiseerd door een bepaalde samenleving of culturele groep met als doel een cultuuraspect (visie, wens en behoefte van de groep tot uitdrukking te brengen, te expliciteren, en publiekelijk te delen) zijn zowel de zitting op 31 mei 2023 in Paramaribo als de bijeenkomst in de stromende regen op 20 december 2023 bij de gedenksteen van de slachtoffers in Amsterdam, voor mij de twee top culturele evenementen in 2023.
Omringd door nabestaanden keert tijdens het doorweekte capituleren van die historische 20ste december 2023, de herinnering terug aan de reis met nabestaanden naar Paramaribo in oktober 2000 om nog met slechts enkele weken te gaan voor 8 december 2000, de verjaring van het decembermoordenproces op het laatste moment alsnog te stuiten. Een onvergetelijke dag, de zitting van het Hof in Paramaribo in oktober 2000. Heftig het moment van de houtenhamerslag van de rechter met de woorden: “De verjaring is gestuit, het politioneel onderzoek naar de decembermoorden begint nu”. Ik zag Fred Derby als kroongetuige ontroerd een traan wegpikken.
Omringd ben ik nog eens door nabestaanden, vrienden, betrokken Surinaamse Nederlanders en Nederlanders, allen die tegen de regen en wind in, in de voorbije eenenveertig jaar hun fakkels brandende wisten te houden in een Amsterdam van hagel, sneeuw of een snijdend koude wind op de jaarlijkse 8 decemberherdenking. De rechtsstaat Suriname is hersteld, herhalen wij op deze 20 december 2023 trots tegen elkaar terwijl wij de namen in goud op de marmeren herdenkingsplaat luidop voorlezen. Nu kan openlijk het in ere herstellen van de vermoorde helden en hun inzet voor ons aller Suriname beginnen. Nu kan de bijdrage die wij als nabestaanden al die eenenveertig jaren in stilte hebben geleverd voor het in naam van de slachtoffers blijven bijdragen aan de wederopbouw van het land, tevoorschijn komen. Het was en is gedaan voor hen die achterbleven en na 8 december 1982 ten prooi vielen aan willekeur, morele achteruitgang, corruptie, economische neergang, isolatie, democratische erosie en verval tot narcostaat. In navolging van de slachtoffers die hun leven lieten voor een rechtsstatelijke democratische ontwikkeling van Suriname, hebben gevluchte en achtergebleven nabestaanden in al die voorbije jaren stil en tegen de bierkaai in, bijgedragen aan bevrijding en ontwikkeling van het land. Vele particuliere projecten zijn in de voorbije eenenveertig jaren in stilte samen van de grond getild: ondersteuning van kleine boeren, kastuinbouw, bescherming van het regenwoud, ontwikkeling van buurtcentra, voedselpakketten, opleiding en uitwisseling in het kader van de advocatuur, samenwerking van medische specialisten, hygiëneprotocol in de zorgsector, armoedebestrijding in een ngo-platform, de productie van medicinale kruiden, schrijversondersteuning, promotie van boekhandel en uitgeverijen.
Op 31 mei 2023 zit ik in de rechtszaal achter hen die de rechtsstaat Suriname om zeep hielpen en honderden Surinamers het recht op leven ontnamen. Ik kijk naar ruggen en zijaangezichten van hen die de ontwikkeling van het land op een zijspoor van achteruitgang en armoede brachten. Maar gelukkig ontmoet ik op diezelfde 31 mei 2023 voor het eerst JJ (spreek uit jee-jee), mijn achterneefje Jeet Junior. Hij, vijf jaren oud, hindoestaanse vader en creoolse moeder, ik eenenzeventig jaar uit eveneens een meervoudige etnische mix, vallen voor elkaar in de uitwisseling van weetjes en kennis van zijn school en mijn school toen. Ik ben verrast en ga hierna naar zijn ouders. Zij beamen dat hij een uitzonderlijk slimme jongen is. Wij praten over het trieste feit dat zoveel talent in Suriname al tientallen jaren verloren is gegaan door een onvoorstelbaar grote crisis in het onderwijs. Er is onvoldoende in basis en hoger onderwijs geïnvesteerd, leermiddelen zijn steeds schaarser geworden, leerkrachten zijn verdwenen naar Nederland en de Antillen, er zijn te weinig scholen, te weinig schoolmeubilair dat dan ook nog gestolen wordt, er is sprake geweest van forse corruptie bij de maaltijdvoorziening naschoolse opvang en bij schooltransport, terwijl er nog tot aan de dag van vandaag scholen volledig of gedeeltelijk gesloten zijn sinds de coronacrisis. Het onderwijs in Suriname, ooit de trots van het land in de Caribische regio en ten opzichte van vele landen in Latijns-Amerika vanwege het hoge niveau, is niet meer. Ook de multiculturele samenleving, tot aan de onafhankelijkheid onze voorbeeldige mondiale uitstraling met een levendige en effectieve samenwerkingsgraad van religieuze en filosofische organisaties van Christenen, Joden, Hindoes, Moslims, Oosterse, Confuciaanse en Inheemse organisaties, wankelt en gaat gebukt onder polariserende etnische tegenstellingen die veel verder reiken dan het vroegere misbruik in verkiezingscampagnes door politieke partijen. Ik vertel aan de ouders van JJ hoe anders het was in mijn tijd op de AMS.
Ik herinner mij de viering van 20 jaar AMS in 1970. Het theaterstuk van de Italiaanse schrijver Luigi Pirandello Vanavond improviseren wij inspireerde onze toneelgroep van de Vaudeville. Wij wilden deel zijn van de modernistische toneelstroming in Europa en Amerika en stelden op hilarische wijze de problematiek van een gemengd huwelijk (hindoe-creools) aan de orde terwijl wij tegelijkertijd een poging waagden om de scheiding tussen toneel en zaal te doorbreken. Werelds was het, en een deel van de spelers, waaronder ook ik, zijn daags daarna door regisseur Franklin Lafour en of Henk Zoutendijk en Henk Tjon benaderd om deel te nemen aan het Sticusa-project voor de ontwikkeling van een theaterschool in Suriname. Ik vertel aan de ouders van JJ dat in de jaren ervoor twee generaties Surinamers dagelijks aan de radio gekluisterd hebben gezeten om in de avondradioprogramma’s van Harry Jong Loy op Apinti, en radiohoorspelen op Rapar van onder andere Wilfred Teixeira te volgen.
Grote indruk maakte het verhaal van Fedi Zeisburg, de Dood, deels gebaseerd op het verhaal van Leo Tolstoj over de dood van Ivan Iljitsj. Ik herinner mij dat Paramaribo zo onder de indruk was van Fedi Zeisburg dat op basisscholen als een rage het gedicht van P.N. van Eyck over ‘De tuinman en de dood’ populaire leerstof werd. Zo ook hield iedereen zich bezig met het verhaal van radiohoorspel Familie Misma, een verhaal in de relationele man-vrouwverhoudingen tussen nazaten van Afro-Surinamers die na de afschaffing van de slavernij van generatie op generatie werkzaam waren gebleven in de huishouding van nakomelingen van Nederlandse planters en of de lichtgekleurde elite in Paramaribo. Er was in die jaren een grote drang in Suriname om deel te nemen aan en verbonden te zijn met de vaart van postkoloniale ontwikkeling in de wereld.
Op 20 december 2023, aan het eind van de ceremonie bij de herdenkingssteen bij de Mozes en Aäronkerk zijn wij met een tiental nabestaanden van de slachtoffers, kinderen en kleinkinderen, zusters, (achter) nichten en (achter) neven de weg overgestoken naar een café tegenover het monument om de zege van gerechtigheid te vieren. Het moment voor de nabestaanden om vast te stellen dat alle opgebouwde energie van de voorbije jaren niet alleen onvergankelijk tussen ons zal blijven voortleven, maar ook een nieuwe bestemming behoeft. In het kader van eerherstel voor de slachtoffers hebben wij besloten tot een bijdrage aan versterking van het basisonderwijs in Suriname. Wij hebben besloten aansluiting te zoeken bij een tweejarige campagne in Suriname getiteld “Samen kennis vergaren brengt voorspoed voor iedereen” van de Stichting Smart Lifestyle Connection in samenwerking met minister Ori. De campagne wordt in 2024 in uitvoering genomen van de Marowijnerivier tot aan de Corantijn en de Sipaliwini bij de grens met Brazilië. Kern van de campagne is een verlenging van de dagschool op alle bestaande basisscholen in het land met speciaal ontwikkelde inhaallessen in basisvakken. Dat aangevuld met sport-, cultureel- en kunstonderwijs. Hiermee wordt een veelheid aan talenten in het land tot ontwikkeling gebracht terwijl de oude toppositie van het onderwijs in Suriname heroverd wordt. Oud-minister Wiersma van basisonderwijs in Nederland heeft zijn ervaring met de verlengde dagschool na de coronacrisis, ter beschikking gesteld. De campagne moet resulteren in een meer permanente ontwikkeling van buurtcentra in basisscholen in heel het land, met opknappen en hergebruik van bestaande schoolgebouwen waarbij lokaal ook culturele en andere maatschappelijke organisaties worden betrokken, evenals ouders en districtsbesturen. Ook wordt aan de Surinaamse diaspora in Nederland met ervaring in het basisonderwijs of in sport en culturele ontwikkeling, de mogelijkheid geboden om als vrijwilliger bij te dragen aan de campagne.
Zo is op die natte koude avond van 20 december 2023 voor nabestaanden een nieuw cultureel evenement begonnen, open voor iedereen die wil meewerken aan de hernieuwde uitdaging Sranan gron e kari oen.
Foto © Michiel van Kempen
RSS
Facebook
Twitter
Ja Rita, goed verwoord, ik was erbij, snap die nostalgie, maar soms is het goed om een zwarte pagina in de geschiedenis van Suriname ruim 40 jaar geleden niet meteen om te slaan. In mijn beleving is er behoefte aan herbezinning en heroriëntatie, aan heling. Er zijn ook nabestaanden die nog steeds in die slechte B-film zitten. Die nog steeds met angst leven. Die hel en herbeleving die Surinamers elkaar hebben aangedaan rond de Decembermoorden in 1982 duurt nu nog voort. De verdeel- en heerstactiek, de ontmenselijking van de slachtoffers en van nabestaanden zijn niet licht! Ik walg van het feit dat daders zich nog steeds in naam van de ‘revolutie’ etaleren. Ondanks een uitermate gedegen gerechtelijk strafproces gaan dezelfde leugens en misleiding van het volk door! Daarom ligt er nog een opgave voor een strafproces en vervolging over Moiwana.Laten wij tijd nemen voor gerechtigheid, heling en bezinning. Eerst de geschiedenis herschrijven, herstel vloeit dan voort uit waarheidsvinding en historisch besef. Gado de wi Fesiman!