De symboliek van het Plein – Leren van geschiedenis 92
door Hilde Neus
De plaats waar de Surinaamse bevolking de democratie het sterkst beleefd is – vreemd genoeg – niet het gebouw waarin De Nationale Assemblee (DNS) bijeenkomt, maar het Plein. In 1975 werd het dan ook van Oranjeplein en Gouvernementsplein omgedoopt in Onafhankelijksheidsplein. Omdat het aan het ontstaansbegin van de stad Paramaribo ligt, is het op vele afbeeldingen te zien. Als hobbelig veld met zelfs een vijver en koeien ervoor, als exercitieplaats, uitstalling voor standbeelden als Pengel en Lachmon (nadat Wilhelmina die voor het paleis stond verwijderd en verplaatst werd naar Fort Zeelandia). Altijd al als centrum van protesten; zo is er een foto bekend van een beweging op het Plein tegen de uitzetting van Anton de Kom (1933). Maar ook als plaats waar herdenkingen (Koninginnedag, Onafhankelijkheid) en feestdagen worden gevierd (gebedsbijeenkomsten van de moslims, dia-ontstekingen, of een kappa met zuiverend water met nieuwjaar). En vanaf 2017 als pleisterplaats voor activisten.
Of optredens van popiconen, als de regering wat voor het volk wil doen. Geef ze brood en spelen, dan blijven ze rustig. Maar de regering controleert zo ook hoe het Plein wordt ingezet, als politiek instrument. En soms vergalopperen ze zich. Zo gaf minister van Binnenlandse Zaken Bronto Somohardjo de zanger Maroef Amatstam de opdracht de woorden van het lied ‘Libi kon tranga now’ aan te passen, wat de zanger niet deed en vrolijk de originele versie zong. Waarop hij van het podium werd gedirigeerd, op Javaans nieuwjaar. Een fout die de geschiedenis ingaat. Want was het elders gebeurt: à la. Maar het Plein, daar moet de regering van afblijven. Dat is van het volk.
Dorpskern
De meeste dorpen hebben van oudsher een kern, om daar markt te kunnen houden. We zien door het gehele Caribisch gebied dat elke hoofdstad een plein heeft waar men samenkomt. En zelfs paardenraces kan houden, zoals op Trinidad. Vaak is daar ook nog een palmentuin langszij, zoals Cayenne met de Place des Palmistes. Deze ruimtes, ook vaak dichtbij fortificaties, werden gebruikt om de militairen te laten oefenen in gedisciplineerd gedrag. Nog steeds op 25 november, dan worden alle korpsen aangerukt om zich van hun beste kant te laten zien. In Paramaribo was het Plein ook de locatie om bij alarm de mensen samen te roepen: militairen, burgerwacht en brandwacht. Dan ontvingen ze instructies voor het verdere handelen. Tweemaal per jaar was er algehele exercitie.
Het Plein was een zeer publieke plaats, en ondanks dat er vaste plekken waren om openbare afstraffingen uit te voeren, werd op zaterdag 23 februari 1754 een soldaat, voor een vergrijp ‘heden morgen op ’t Plein met spitsz roede’ gestraft.
Een enkele keer had de toeloop een hilarische noot. De Jood Abraham D’Aguilar was ’s avonds op straat door onbekenden aangevlogen, en deerlijk aan zijn arm gewond. Hij liet zichzelf vervolgens in een open draagstoel zetten en door zes negers over het Plein dragen, onder toeloop van een partij mensen. Zo werd hij aan het gouvernement gebracht om Mauricius te kunnen spreken.
De gouverneur bepaalt
Soms ging dat mis. In 1760 klaagden Van der Gaegh en Martin schriftelijk bij het Hof, dat gouverneur Crommelin ter monstering van het garnizoen aanwezig zou zijn, maar had laten weten dat door de heren officieren daar niet gesalueerd zou worden, omdat de nieuwe rekruten daartoe nog niet in staat waren. Toen de heren klagers om een verklaring vroegen, zei de gouverneur dat het om geen enkele andere reden was dan vermeld, en zonder verdere consequenties zou zijn.
‘Op den 1e november door den Heer Gouverneur versogt sijn ten fine als commissen bij ’t monsteren der militie te adsisteeren, dat sij ook vervolgens ter bestemdertijd, aan ’t Gouvernement gekomen sijn de Heer Gouverneur ’t volk dat langs ’t Gouvernement en Heijning stond, man voor man liet oproepen, waarop de ondergeschrevenen hun verwondering toonden, versoekende aan sijne welEdele Gestrenge dat de revue met de ordinaire militaire salute en honneurs naar oude Costume (gewoonte) mogte geschieden, ’t welk bestaat met ’t volk front op ’t Pleijn voor ’t Gouvernement, op ’t Pleijn te laaten maaken, om dan na behoren te kunnen monsteren.’ De gouverneur weigerde echter, ‘seggende dat deese Saluades niet voor de Raaden maar voor sijn WelEdele Gestrenge alleen wierden aangemerkt.’ Daarop hebben de klagers, om geen ‘confusie’ (verwarring) te veroorzaken, dit zo laten passeren. Het Hof verwees de klachten van de officieren door naar de Sociëteit in Amsterdam.
Het is duidelijk dat de gouverneur vond dat een grote parade op het Plein alleen voor hem was bestemd, en niet voor de mindere goden. En dat komt ons bekend voor, nietwaar?
RSS
Facebook
Twitter
