Geheimschrift – Leren van geschiedenis 86
door Hilde Neus
De overheid heeft regelmatig zaken die zij verborgen moet houden, in verband met de veiligheid van de natie. Die stukken mag de president niet mee naar huis nemen, en in de extra badkamer opslaan, zoals Trump heeft gedaan. Dat is verboden, want staatsgevaarlijk. Tegenwoordig kun je met de computer het versturen van berichten versleutelen, maar communicatie kan ook worden onderschept door het hacken van programma’s.
Het is een hele taak om berichten die geheim zijn, ook zo te houden. Speciale documenten werden vroeger opgeslagen in ijzeren kisten. Een andere manier om informatie voor jezelf te houden, is om het in een ‘secreet’ schrift te schijven. In de vorige Leren van geschiedenis (85) was er een regel Latijn opgenomen in een verzoek. Veel mensen konden dat niet ontcijferen, omdat ze die taal niet kenden. Maar iets schrijven in geheimschrift was bij uitstek bedoeld om informatie op stiekeme wijze te delen.
Secreete notulen en afsluitbare kisten
In het Sociëteitsarchief van 1739 is er een pagina opgenomen waarop het geheime alfabet voor dat jaar is vermeld. Dit is een ‘nieuw’ alfabet, wat aanduidt dat het regelmatig werd veranderd, en vanuit Amsterdam verstuurd naar de gouverneur. Hij diende het dan te gebruiken voor confidentiële berichten. We zien tekens voor de hoofd- en kleine letters, aangevuld met getekende symbolen, zoals een dubbel hoofdletter TT aan elkaar, voor Fort Zeelandia. Dit zijn allemaal militaire aanduidingen, logisch dus dat die informatie niet mocht worden verspreid.
Een van de directeuren van de Sociëteit, J. Six, schreef later het volgende: ‘De papieren in deze lijste vermeld en welke in margine aldus/S.K./ zijn getekend, heb ik, ondergetekende, op den 4 maart 1791 noch in de secrete kaste der vergadering berustende gevonden.’ Op deze lijst staan stukken variërend in datum tussen 1683 tot 1761. Het is niet duidelijk waarom ze nooit naar de Sociëteit zijn verstuurd, zoals akten, akkoorden, obligaties, eigendomswarranden, en zelfs een verklaring van Samuel Nassy uit 1700 over de ‘limiet schijdinge’ tussen Suriname en Cayenne. Zijn ze bij toeval in de kist blijven liggen, wellicht onder andere papieren?
Om belangrijke documenten en geld veilig op te kunnen slaan, werden secrete kisten gebruikt. Zo schrijft de secretaris dat in januari 1717 Abraham van Engelgraaf 19.649 gulden aan saldo in de kas in de ijzeren kist op de secretarie heeft gedeponeerd en ‘de sleutel van die kist werd in het secrete kasje tot nu toe versegelt had gelegen door den heer Bempden in handen gesteld.’ Deze ontving ook het bijbehorende document. Ze werden uit de ijzeren kist naar beneden gebracht en voor ontvangst overgedragen aan de gemeente.
Mauritius en geheimschrift
Ten tijde van de Cabalen, toen de ruzie tussen gouverneur Mauricius en de advocaat Salomon du Plessis speelde, was geheimschrift ook noodzaak. Om opschudding te veroorzaken hadden kwaadwilligen het nieuwtje ‘onbeschaamelijk onder het volk rondgestrooid’ dat de gouverneur de persoonlijke belasting (hoofdgelden) en de 2 ½ procent op producten, wilde verdubbelen. Dit tegenspreken was ‘tegen een oven gapen’. Ook al geef je deze ‘muitmakers’ in alles hun zin, ze zouden niet tevreden zijn en hadden een voorwendsel nodig om een revolutie te ontketenen. Het was duidelijk een vooraf ontworpen plan en daarom was Du Plessis afgereisd naar Den Haag, waar hij met of zonder reden kon zeggen dat de burgers klaagden.
Er werd gefluisterd dat zij in geval van alarm niet naar het Fort Nieuw Amsterdam zouden gaan, wetende dat hun aantal onvoldoende was om het te verdedigen. Mauricius vervolgde zijn journaal van juli 1746 met militaire informatie, waarvan een deel in geheimschrift (Sociëteit van Suriname, 278-25).
Onderwijl sal ’t echter nodig zijn, dat haar Hoog Mogende op dit groot point ten allerspoedigsten ordre stellen, dewijl ik verklaaren moet:
W: Jk v7 deogdob ysdr
dat so de burgers met
53psaij 4mgcaij, sszr rlykgegtb: 86
vechten willen het onmogelyk is
wy t. na v747ijw3doyl ide wa
de fortres Amsterdam te defendeere met de
yjmglrma pgedaij, dassaessh wr
militie alleen behalven dat
ydij krb. Sopijromdk, aij wa dem
men ook Paramaribo en de bui
x3l gkbraij lmar 93ssdag we940
ten posten niet geheel degar
h370dh bxij.
neren kan
Raadsheeren sprak men sterk van een Equivalent, om, so ras er apparentie van Oorlog was,
adij 932Axc YgxA57ij te geeven een getal slaaven.
Mauritius verzuchtte moedeloos: ‘In deesen woesten toestand van saaken, beken ik niet langer te weeten, hoe ik ’t schip stieren moet.’ Onze huidige regering zal dit zeker herkennen.
RSS
Facebook
Twitter
