Slavernijspecialisten op divers gebied – Leren van geschiedenis 75
door Hilde Neus
Het gebeurt niet vaak dat er twee specialisten op het gebied van slavernijgeschiedenis tegelijkertijd in Suriname zijn, en samen een presentatie verzorgen. Dat heeft met drie factoren te maken: de periode dat ze er beiden zijn is beperkt. De studenten geschiedenis hebben naast hun colleges weinig ruimte om naar het archief te komen. Daarnaast zal iedereen in Suriname op dit moment benzine willen besparen, dus is er gekozen voor een moment. Er is veel gaande over slavernij, en daar komen boeken uit voort. Gelukkig wordt de informatie zo vastgelegd en verspreid. De presentatie is daar een mooie aanvulling op, want boeken zijn prijzig, jammer genoeg. De hoop is wel dat ze in (graag tenminste een) openbare bibliotheek beschikbaar zullen zijn.
Marjoleine Kars
Marjoleine is professor aan het MIT, Massachusetts Institute of Technology. Hier doceert ze vakken als vroege Amerikaanse geschiedenis, trans-Atlantische geschiedenis en vrouwengeschiedenis. Ook fungeert ze als senior redacteur voor het tijdschrift International Labor and Working-Class History. In 2020 publiceerde ze haar studie Blood on the River: A Chronicle of Mutiny and Freedom on the Wild Coast (The New Press). Het boek werd uitstekend ontvangen en kwam op de NPR lijst voor Beste Boeken voor 2020. Het was co-winnaar van de 2021 Frederick Douglass Prijs en Winnaar van de 2021 Cundill Geschiedenis Boekprijs. In januari 2021 kwam de Nederlandse vertaling uit bij Atlas Contact, en een versie voor Engeland bij Profile Books in april 2022.
Kars stuitte op documenten over een slavenopstand in het Nationaal Archief in Den Haag, over een plek die ze niet kende: Berbice. Daar vond in 1763 massaal verzet plaats, dat vooral opvalt omdat het zo lang duurde. Meestal werden erupties van slaven snel onderdrukt, zoals in Suriname ook steeds gebeurde. Uren misschien, of hoogstens een paar dagen. Maar deze opstand duurde langer dan een jaar en is dus uitstekend gedocumenteerd.
Het bijzondere is, dat Kars (die Nederlandse wortels heeft) tegen de draad in heeft gelezen, en de mensen die normaal geen prominente rol in de archieven hebben, in haar onderzoek wel een stem krijgen. Honderden slaven zijn verhoord, en deze (al dan niet na marteling) verkregen informatie leverde veel persoonlijke details op. De rebellen waren vooral gebrand op plantagemanagers en opzichters ‘… vanwege hun roofzuchtige gedrag jegens tot slaaf gemaakte vrouwen. Plantagemanagers in het algemeen waren berucht om het verkrachten van vrouwen onder hun bevel’, geeft Kars aan. De stukken brengen ook de complexiteit van het slavenleven over: aan de ene kant hun keuzes en tegenstrijdige eigenbelangen; en aan de andere kant hun verbazingwekkende moed en veerkracht.
Mark Ponte
Mark is als onderzoeker verbonden aan het Amsterdams stadsarchief en publiceerde artikelen over zwarte mensen in de oude stad, die zichtbaar werden door onderzoek in de bronnen. Ook heeft hij een bijzondere belangstelling voor schilderijen waarop zij zijn geportretteerd, van Rembrandt tot Rubens. Het is een uitdaging om namen te vinden (en meer informatie) over de geportretteerde mensen. Een nieuwe uitdaging voor hem is de huidige belangstelling voor de vroegmoderne relatie tussen Brazilië en de Nederlanden, in de zeventiende eeuw.
Recentelijk heeft Mark voor de stad Alkmaar in Noord-Holland een tentoonstelling samengesteld over een plantage in Suriname. Hij zal de bijgaande publicatie presenteren: Plantage Alkmaar. Alkmaar in Suriname, 1745-heden (2023). Interessant zijn de levensverhalen van een trits van drie vrouwen: Joanna, concubine van John Gabriel Stedman en de Schotse plantagemeesteres Elisabeth Danforth (getrouwd eerst met Lemmers, later met Godefroy), die Joanna en haar zoontje Johnny heeft vrijgekocht. De gouverneursvrouw Louise van Panhuys neemt een extra prominente plaats in vanwege de schilderijen die zij van de plantage vervaardigde. Zij verbeelden op concrete wijze het Surinaamse landschap in de negentiende eeuw. Maar ook schilderde zij personen.
Naast de nog vindbare sporen in de stad Alkmaar zelf, die gerelateerd zijn aan slavernij, bestudeerde Ponte de geschiedenis van de plantage, maar nam ook recentere foto’s op van bewoners van het mini-stadje aan de Commewijne. Jong en oud, van diverse etniciteit. Afgebeeld tegen de stemmige achtergrond van huizen of landschap. Dit levert een mooi contrast op tussen toen en nu, gevat in een kleurrijke uitgave, behorende bij de expo.
Beide onderzoekers hebben hun werk gepresenteerd op zaterdag 25 maart 2023 in het Nationaal Archief Suriname.
RSS
Facebook
Twitter
