Een wit meisje in een mottig jasje
Ik werd aangenaam verrast door de Nederlandse literatuur, deze week. En ik heb me er gapend van afgewend, dat ook.
Om met de mooie dingen te beginnen: het nieuwe nummer van De Gids kwam uit. Ik las er bijdragen in van mensen die ik niet kende, en die zo ongelooflijk prachtig geschreven waren, dat ik me afvroeg of ik wel goed genoeg oplet bij de literaire ontwikkelingen in ons land. Wat een bijzonder, onvergelijkbaar en toch universeel verhaal over het menselijk verlangen naar (on)eindigheid schreef Hamed A. Nadoshan, die pas sinds 2018 in Nederland woont. En dan was er het ultrakorte maar weergaloze verhaal van de Syrisch-Palestijnse dichter Ghayath Almadhoun die zijn leven sinds 2008 in Stockholm in ballingschap doorbrengt. Hij schreef, hier in een vertaling van Djûke Poppinga, over de liefde van een man zoals hij, voor een Zweedse vrouw. „Is het niet surrealistisch”, schrijft Almadhoun, „dat ik op een continent woon dat de vrijheid van meningsuiting garandeert terwijl ik je niet kan uitleggen dat de tijd te laat op zijn afspraken komt als jij je uitkleedt?”
De tranen schoten me ervan in de ogen omdat ik was vergeten hoe groot de gevoelens kunnen zijn die ook in ons praktische, puntige Nederlands kunnen worden uitgedrukt. En, om het sentimentele geweld compleet te maken; wat een eeuwig wonder is het toch dat deze verhalen mij bereiken in een taal waarin ze niet oorspronkelijk bedacht zijn, maar die aan iets raken dat me doet geloven in een gedeelde menselijke ervaring.
En net, nét, toen ik tevreden was gestemd over de staat van onze literatuur, lichtte mijn telefoon op. En nog eens, en nog eens. Eerst waren het mijn dochters, daarna vriendinnen, en toen een zus. Of ik had gevolgd welk boek er bij mijn uitgever was uitgekomen. Nee, want ik heb het lang geleden opgegeven om de halfjaarlijkse catalogus in te zien. Niet uit desinteresse, maar uit bescheidenheid. Immers, wie ziet hoeveel prachtige boeken er uitkomen, kan de moed eenvoudig in de schoenen zakken. Dus nee, ik wist niets over die ene jonge schrijver.
Het was een debuut, begreep ik al snel, over een wit, rijk meisje dat naar de ‘mistroostige flats’ in de Bijlmer verhuist zodat ze al haar „zwarte buurmannen kan neuken”. De toon is hiermee wel gezet, dus de rest van de onsmakelijke citaten zal ik u besparen.
Ik las het boek dit weekend met tegenzin, of erger nog; ik las het in totale verveling. De zwarte mensen waarover wordt gesproken hebben geen diepte, de Bijlmer wordt niet méér dan wat alle bange buitenstaanders er al decennia over schrijven, en alles van kleur is enkel in het leven geroepen om de psychologische ontwikkeling van een wit personage aan te zetten. Het gebeurt al in de Nederlandse literatuur sinds Leon de Winter, sinds Joost Zwagerman, sinds Robert Vuijsje. Daar is niets vernieuwends aan; het is dezelfde literaire luiheid in een mottig tweedehands jasje.
De schrijver, ze is slechts een paar jaar ouder dan mijn dochters, waarmee ze ontegenzeggelijk mijn sympathie oproept, verdedigde zich in een onsamenhangend verhaal over kunst, subjectiviteit en – daar is-ie dan – de vrijheid van meningsuiting. Het kind had er goed aan gedaan om dezelfde bescheidenheid te beoefenen die ik net noemde; je eerst afvragen wat jouw werk toevoegt aan de bestaande literatuur.
Deze schrijvers bewijzen bovendien: niet de vrijheid om te schrijven wat je wilt, maar de menselijke verbeelding verzekert ons van schoonheid. Wie zijn verbeelding beperkt tot het ene type mens, en de ander als bordkartonnen decorstuk opvoert om zijn eigen psychologische drama te onderzoeken, ontmaskert zichzelf als verbeeldingsarme schrijver. Of gewoon als de zoveelste persoon die een iets te groot podium zoekt voor haar eigen kleinburgerlijke familietrauma’s.
[uit NRC, 19 september 2023]
Over Mette van Dijk: ‘Schrijfster brengt boek uit vol racistische stereotypen en snapt daarna de ophef niet’ op joop.nl, 15 september 2023
Mette Maria van Dijk reageert op ophef rondom haar boek ‘Mimosa’ op FunkX, 14 september 2023
In de podcast De Nieuwe Contrabas fileert Chrétien Breukers de ophef rond Mimosa en de rol van media-outlets als PowNed, FunX en NRC (“schooljuf Karin Amatmoekrim”), klik hier.
RSS
Facebook
Twitter
