Terugblikken op veel informatie: De erfenissen van slavernij en contractarbeid
door Hilde Neus
Van 6 tot en met 9 juni [2023] is op de Interfaculty of Graduate Studies en Research (IGSR) van de Anton de Kom Universiteit een grote internationale conferentie gehouden. De organisatiecommissie onder leiding van dr. Maurits Hassankhan haalde een aantal van 70 internationale sprekers naar Suriname om te discussiëren over de doorwerking van de systemen in het heden. Begrijpelijkerwijs ging hier veel voorbereiding aan vooraf.
Dit was de derde conferentie over deze thematiek, de eerste vond plaats in 2013, en de tweede in 2018. Van beide bijeenkomsten is een aantal boeken gepubliceerd met daarin verzameld artikelen die tijdens de sessies zijn gepresenteerd en bediscussieerd. Want dat is een belangrijk doel van dergelijke conferenties: wetenschappers publiceren hun kennis, en andere geïnteresseerden kunnen daar dan commentaar of aanvullingen op geven. Dit maakt de artikelen vaak sterker, omdat zo kennis en correctie worden toegevoegd. Daarna sturen de auteurs hun stukken op en wordt een redactieteam samengesteld door dr. Hassankhan, die er dan een samenhangende bundel met nieuw, vaak vergelijkend onderzoek van produceert.
De opening
Op dinsdagochtend 6 juni werd de conferentie geopend door President Santokhi. Ook de ambassadeurs van China, Indonesië en Nederland spraken met een kort woord het publiek toe. Ook werden enkele boeken, voortgekomen uit de vorige conferentie, overgedragen aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, dr. Henry Ori. Daarna volgden er twee lezingen. Siegmien Staphorst van NAKS gaf een beschouwing over de natievorming en -creatie in Suriname, de uitdagingen die ons land als multi-etnisch land ondervindt na het kolonialisme. Zij propageert natiecreatie, van de grass roots af, een niet Westerse strategie die meer democratisch van onderaf in de samenleving kan worden opgezet. Gebaseerd op solidariteit, wederzijds respect en harmonieuze verbindingen tussen de verschillende culturen.
Professor Brinsley Samaroo van Trinidad sprak over nieuwe contacten: Chinese, Javaanse en Indiase immigranten in de Caraïben. Ondanks alle verschillen waren de mensen in staat om onderlinge verbintenissen te creëren om samen een nieuwe, betere toekomst voor hun kinderen in een nieuw land op te bouwen. Na de Tweede Wereldoorlog verkregen de verschillende naties onafhankelijkheid, zodat zij een eigen strategie tot ontwikkeling uit konden zetten, los van de kolonisator.
Vervolgens werd onder leiding van Jack Menke gediscussieerd over deze thematiek. Het panel werd aangevuld met dr. Wale Ajibade uit New York en trekker van African Vieuws, een organisatie die onderlinge samenhang en samenwerking van mensen uit Afrika in de diaspora wil bestendigen. Ajibade was vergezeld van dr. Asongba, een koning uit Benin, die veel aandacht trok vanwege zijn kleurige traditionele kleding, aangevuld op modieuze wijze met sieraden en hoofddeksels. Iedereen wilde op de foto met hem. Later in de week werd de koning ontvangen door VP Ronnie Brunswijk, had hij een gesprek met vertegenwoordigers van de Saamacca en verscheen hij op de lokale televisiestations. Opmerkelijk was dat de koning, vergelijkbaar met de Granmans hier in Suriname, vertelde dat hij veel ondersteuning krijgt van de overheid in Benin, en hij zo op zijn beurt de regering kan bijstaan wanneer dat nodig is. Een mooi voorbeeld is, dat tijdens deze reis er een bloedtekort ontstond bij het Rode Kruis. Een telefoontje van de koning naar zijn thuisland, en meteen dienden zich 100 onderdanen aan om bloed te doneren. Een systeem dat werkt.
Na de pauze vonden er iedere dag parallelle bijeenkomsten plaats, vaak drie tegelijk. Steeds was er een hybride sessie boven in het IGSR-gebouw omdat daar de ontvangst van internet het beste was. Het lokaal was ingericht zodat de zaal te horen was, en ook te zien. Tot helemaal in Fiji en India toe. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er zo veel als mogelijk sprekers in levenden lijve naar Suriname zouden komen, maar een reis – en daarnaast verblijf – is een dure onderneming, dus naarmate de datum van de conferentie naderde, kozen veel mensen ervoor om hun presentatie via een zoomsessie te verzorgen. Er kon dat wel vanuit de zaal worden gereageerd, en ook deze sessies leverden levendige discussies op.
Conferentieboekje
Om de conferentiegangers tegemoet te komen is er een boekje gemaakt waarin alle sprekers zijn opgenomen met een kleine cv en een korte samenvatting van hun onderwerp, met kernwoorden. Dit zodat de bezoekers snel hun keuze konden maken welke sessies zij wilden bijwonen. Het boekje bespaarde ook tijd bij de lezingen. In plaats van dat de panelvoorzitter nu uitgebreid moest ingaan op de gegevens van de presentator, kon er meer tijd worden besteed aan het spreken over het onderwerp zelf.
Onderwerpen
Naast het eerste panel over natievorming waren er panels over multi-etnische samenlevingen. Mentale gezondheid kwam aan bod: wat is de doorwerking van onderdrukkende systemen in het heden en hoe gaan we daar binnen de gezondheidszorg mee om? Veel panels hadden vrouwen als belangrijkste thema: hun ervaringen, hun verzet, hun rechten en huiselijk geweld. En dat in verschillende contexten, met ook vergelijkingen: India, Fiji, Zuid-Afrika, Guyana, Frans-Guyana en Suriname. Maar ook Hindostaanse vrouwen in Nederland werden onder de loep genomen.
Daarnaast was er ruim voldoende aandacht voor herstelhandelingen om tot reparatie van de koloniale systemen te komen. Interessant hierin waren de discussies over de vergelijkingen tussen het slavernijsysteem en de contractarbeid. Overeenkomsten en verschillen, maar de algehele teneur was toch wel dat de systemen niet hetzelfde waren en dat er duidelijke verschillen zijn. Diverse mensen pleitten dan ook voor uiteenlopende benaderingen van de regeringen van de koloniserende landen met betrekking tot reparaties. Voorafgegaan natuurlijk door degelijk onderzoek.
Archieven
Wat archieven betreft was er aandacht voor het wereldwijde net dat nu gebouwd wordt om de Hindostaanse diaspora te identificeren, zodat mensen van nu hun voorouders gemakkelijker terug kunnen vinden, zelfs ook die binnen het Caribisch gebied zelf zijn gemigreerd. Want ook al is vanuit Suriname ongeveer 1/3 van de Hindostaanse en Javaanse migranten teruggegaan naar hun plaats van oorsprong, dat wil niet zeggen dat ze daar weer konden inburgeren. Velen zijn weer teruggereisd naar het Caribisch gebied, soms niet naar Suriname bijvoorbeeld, maar naar Jamaica of Trinidad. Ook deze migratiestromen kunnen digitaal in beeld worden gebracht en breed toegankelijk worden gesteld.
Een andere, prachtige uitkomst van digitalisering is de database van de slavenregisters, die met ondersteuning van de Universiteit van Nijmegen zijn gedigitaliseerd. Ook hier zijn diverse analyses uit voortgekomen die op deze conferentie zijn gepresenteerd. Dit leverde bijvoorbeeld de kennis op dat suikerplantages wat sterftecijfers betreft, niet dramatisch verschilden van die op koffieplantages, iets wat wel heel lang is aangenomen.
Nieuw onderzoek
Nieuw onderzoek is ook dat naar vrouwen tijdens de slavernijperiode. Er zijn grote narratieven, die door de tijd heen zijn ontstaan. Door echter naar microhistorie van vrouwen te kijken kunnen levenslopen worden gereconstrueerd. Deze verhalen kunnen deuken slaan in het bestaande narratief en een alternatief beeld van de slavernijperiode opleveren. Dan blijkt dat niet alleen Elisabeth Samson een rijke plantagemeesteres van kleur was. Of dat Susanna du Plessis de enige vrouw was die haar eigen koffieplantage beheerde.
Verschillende sprekers belichtten materiaal dat in musea is opgeslagen, en hoe dat op vernieuwende manier, vanuit een niet-Westers perspectief, kan worden bekeken en geanalyseerd. Ook religie kwam voor het voetlicht, onderzoek dat nu binnen een groot project in Nederland wordt uitgevoerd naar de rol van de kerken (zowel gereformeerd, luthers als katholiek en EBG) tijdens de slavernij. Ook de medische zaken die naar voren komen binnen historisch onderzoek, zoals bijvoorbeeld de geschiedenis naar lepra.
Belangrijk voor de conferentie was de aanwezigheid van Professor Evlyn Hu-de Hart, die in de VS-onderzoek doet naar Chinese immigratie. In verband met het jubileum van de aankomst van Chinezen in Suriname, was er een panel over de Chinezen samengesteld.
Andere activiteiten
Rondom de conferentie was een boekenpresentatie georganiseerd, naast een culturele avond in Theater Thalia met optredens van verschillende etnische groepen en spoken word. Tijdens de laatste afscheidsavond werd er gedanst op de tonen van een Indiase Baitak Gana groep. Toen bleek de verbroedering: de koning van Benin danste vrolijk samen met de conferentiegangers van Indiase oorsprong. Als laatste was er nog een trip voor belangstellenden om meer te weten te komen over Jodensavanne. Of ze konden kiezen voor een plantagetrip naar Commewijne, compleet met boottocht en tractorritje. De buitenlandse gasten hebben genoten, en de deelnemers uit Suriname hebben hun onderzoek kunnen presenteren, en kunnen leren van anderen. Gelijkgestemd, of juist niet. Dit leverde boeiende discussies op, en hopelijk over een poos een aantal bundels met nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Publicaties voortgekomen uit de conferentie Legacy of Slavery and Indentured Labour 2028.
Deel 4. Localization and Globalization of Religions, edited by Maurits S. Hassankhan, Narinder Mohkamsingh, Goolam Vahed and Radica Mahase
Deel 5. Ethnic Relations in Plural Societies: Social-economic and Political Dimensions, edited by Maurits S. Hassankhan, Hans Ramsoedh, Brij V. Lal and Goolam Vahed
6. Post-emancipation Indenture and Migration: Identities, Racialization and Transnationalism, edited by Maurits S. Hassankhan, Kalpana Hiralal, Cristiana Bastos and Lomarsh Roopnarine
Deze delen zijn vanaf juni 2023 verkrijgbaar in Suriname. Eerder verschenen al deel 1, 2 en 3.
RSS
Facebook
Twitter
