De Week van het Nederlands in Suriname
Anton de Kom en Albert Helman maken een comeback!
door Jerry Dewnarain
In 2018 is op negen middelbare scholen een enquêteonderzoek gehouden naar de literaire competentie van middelbare scholieren. De achtergrond van dit onderzoek was het besef dat leerlingen van de onderwijsinstellingen steeds minder literatuur lezen, terwijl lezen erg belangrijk is.
Gebrek aan tijd en de invulling van het curriculum maken het echter moeilijk om effectief literatuur- en leesonderwijs te geven om de ontlezing tegen te gaan. Aan de hand van een enquête werden de domeinen leesmotivatie, leesgedrag en literaire competentie onderzocht. Inzicht in deze aspecten is in verband met de toenemende ontlezing belangrijk om te komen tot een literaire canon voor Suriname. Op basis van de wetenschappelijke inzichten zijn in het onderzoek aanbevelingen gedaan voor leesbevordering.
De doelstelling was om een beeld te krijgen van de literaire competenties van de middelbare scholieren. Aan de hand van de vijf niveaus van literaire competentie (van dr. Theo Witte) bepaalden de leerlingen wat hun leesniveau was. Hierdoor konden docenten hun studenten beter begeleiden in het maken van de juiste keuze van te lezen boeken. De leerlingen konden ook zelf de teksten bepalen die ze wilden lezen. Dit leverde voordelen op: het versterkte hun intrinsieke motivatie om te lezen en het verbeterde het uitvoeren van de juiste verwerkingsopdrachten. Hierdoor konden zij zelf de opbouw van de leesniveaus volgen en hun literaire ontwikkeling waarnemen. Een belangrijk resultaat bij dit onderzoek was dat enorm veel data vrijkwam over lezen en het gebrek daaraan. Maar ook wat en wie er gelezen werd.
Na vier jaar ben ik nog steeds geïnteresseerd in de leesmotivatie en -attitude van middelbare scholieren. Bovendien blijkt dat de ontlezing (van het lezen van literaire werken) steeds ergere vormen aanneemt. En er is nog steeds geen canon samengesteld voor Suriname!
Nieuw onderzoek
In september 2022 vulden honderd studenten van het IMEAO5 (mbo) elf enquêtevragen in: een soortgelijk onderzoek als in 2018 is uitgevoerd. Hieronder worden enkele resultaten kort besproken. Wat betreft de leeftijdscategorie was de grootste groep tussen de 16-18 jaar oud: 43 studenten, 32% was vrouw en 11% man. Uit al de leeftijdscategorieën vormden meisjes de grootste groep. Op het vlak van gender geeft 1% aan zich man noch vrouw te voelen of te zijn.
Wat lees je graag?
Bij deze vraag blijkt dat 56% (6 jongens + 50 meisjes) aangeeft romans te lezen en 24% (13 meisjes + 11 jongens) korte verhalen. De jongens lezen eerder korte verhalen (13%) dan romans. De meisjes lezen de krant bijna niet, terwijl bij de jongens slechts 2% de krant leest. Jongens zijn niet op TikTok, terwijl 5% van de meisjes vaak op TikTok is. Evenveel jongens lezen zowel informatieve teksten (boeken over wetenschap) als liedteksten (2%). Dit is ook het geval bij de meisjes (1%).
Digitaal lezen
81% (1+21+60) geeft aan korte verhalen vanaf zijn mobiel te willen lezen. 65% (1+17+47) geeft aan e-books te willen lezen. Dit zijn belangrijke cijfers voor Suriname!
Waarom lees je Surinaamse boeken?
21% (15+6) vindt de thema’s die Surinaamse schrijvers in hun boeken aan de orde stellen herkenbaar, terwijl 31% er anders over denkt. 17% (12+5) vindt Surinaamse boeken niet moeilijk om te lezen. 14% (10+4) is van mening dat Surinaamse boeken bij hun belevingswereld aansluiten. 10% (9+1) stelt dat zij makkelijker aan Surinaamse boeken komen dan boeken uit andere landen zoals Nederland. Slechts 7% (5+2) vindt Surinaamse boeken humoristisch. 25% (14+11) leest geen boeken van Surinaamse auteurs, omdat deze groep niet van lezen houdt. 56% (45+11) denkt er anders over. 8% (1+7) geeft aan dat de schoolbieb geen ruime keuze aan Surinaamse boeken heeft. Slechts 2% (1+1) geeft aan Surinaamse boeken niet boeiend te vinden.
Waar haal jij je boeken vandaan?
Het blijkt dat de schoolbieb nog steeds een belangrijke functie vervult in het aanbieden van leesvoer! 56% haalt deze uit de schoolbieb en 17% via het internet. 19% (16+3) haalt de leesboeken uit de boekenkasten van hun ouders, terwijl 5% (4+1) ze van derden krijgt. Meisjes kopen geen boeken, maar 3% van de jongens koopt weleens een boek.
Welke drie Surinaamse auteurs lees jij graag?
Wat deze vraag betreft, is dit onderzoek verrassend, want er zijn twee nieuwe binnenkomers. Cynthia Mc Leod [21%] is nog steeds de meest populaire schrijver sinds 1987. De twee verrassende nieuwe auteurs zijn Albert Helman [18%] en Anton de Kom [17%]. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de laatste twee schrijvers recentelijk veel in het nieuws zijn geweest. Leraren Nederlands lezen onder andere de literaire pagina van het dagblad de Ware Tijd om op de hoogte te blijven van de laatste hoogtepunten op literair gebied. Over Helman is een bewerkte versie van zijn De stille plantage, samengesteld door Michiel van Kempen en Henna Goudzand- Nahar (Taal in context) uitgekomen in 2019/2020, speciaal bestemd voor middelbare scholieren. Slavernij is een belangrijk onderwerp in het Surinaams onderwijscurriculum en in dit boek geven de samenstellers allerlei zakelijke informatie, maar vooral hoe slaven als ‘de ander’ werden gezien, vanuit een blank perspectief. Ook is Anton de Kom de laatste jaren veel besproken en zelfs opgenomen in de Nederlandse canon.
Uitsmijter
Op de vraag: ‘Ik lees boeken van Surinaamse auteurs, omdat…’ geeft 72% van de ondervraagden aan dat zij deze boeken leest ‘omdat ik ze van mijn juf of meester moest lezen.’
Al met al, dit onderzoek bewijst weer dat onze jongeren niet enthousiast zijn over het lezen van literatuur, dat het lezen van bepaalde boeken nog steeds verplicht wordt gesteld, dat de schoolbibliotheken nog altijd een belangrijke rol spelen in het verschaffen van boeken aan de schooljeugd, dat Mc Leod niet weg te denken is als populaire Surinaamse schrijfster en dat Helman en Anton de Kom een comeback maken binnen de Surinaamse literatuur bij een bepaalde groep jongeren binnen een bepaalde leeftijdscategorie.
Wordt het geen tijd voor een Surinaamse canon?
De Ibisprijs
Achtergrond
Als geassocieerd lid van de Taalunie heeft Suriname meegedaan aan De Inktaap, een prijs die middelbare scholieren toekennen aan een van de drie boeken die een prestigieuze prijs hebben gewonnen in Nederland of Vlaanderen: de Ako-literatuurprijs (nu de Boekenbon Literatuurprijs), de Libris Literatuur Prijs en de Gouden Boekenuil (nu Fintro Literatuurprijs). Omdat deze nominaties vaak ver liggen van de belevingswereld van de Surinaamse deelnemers, kon vanaf 2014 een boek uit Suriname of Caribisch -Nederland meedoen aan De Inktaap. Dit betekende dat dit boek niet alleen gelezen werd in Suriname, maar ook in Nederland, Vlaanderen en Curaçao.
Reeds in 2012 werd door de deelnemende middelbare scholieren een extra (vierde) boek gelezen. Dat jaar was het Kuis van Rihanna Jamaludin, nog gefinancierd door de meewerkende scholen zelf. In 2013 was het Plantage d’Amour van Clark Accord, nu gesponsord door de Taalunie. En vanaf 2014 werd het boek uit de West ook gelezen in Nederland en Vlaanderen: in 2014 De laatste parade van Ruth San A Jong, 2015 Porto Marie van Els Langenfeld, 2016 Vervoering van Shantie Singh en in 2017 het laatste jaar dat Suriname meedeed aan de Inktaap was de Caribische bijdrage Fansi’s stilte van Tessa Lewsha. Door het boek uit Suriname en Caribisch- Nederland op de lijst van de Inktaapgenomineerden kreeg de schrijver bekendheid in Nederland en Vlaanderen, plus konden de leerlingen in deze landen kennismaken met een andere cultuur.
In tegenstelling tot de eerste drie nominaties die allen winnaars zijn van een grote boekenprijs, was het boek uit deze kant van de wereld geen prijswinnaar om de eenvoudige reden dat er in deze regio geen prijzen zijn voor (gelezen en/ of verkochte) boeken. Het boek uit Suriname of Caribisch- Nederland werd gekozen door een jury van een aantal plaatselijke literaire experts.
In 2018 besloot de Taalunie het project De Inktaap niet meer te financieren. Het project werd overgedragen aan Stichting Lezen. Het gevolg was dat De Inktaap daarna alleen in Nederland doorging en dat er weer drie boeken werden gelezen in plaats van vier. Het wegvallen van De Inktaap is een groot nadeel voor het creatief lezen van middelbare scholieren in Suriname, zoals het stopzetten van het Kinderboekenfestival voor de kinderen op onze basisscholen.
Om in de ontstane leemte te voorzien, heeft de Taalunie aan haar adviesraad in Suriname gevraagd te kijken welke mogelijkheden er zijn om schriftelijke taalprestaties te stimuleren. Vanuit de adviesraad kwam het idee van de Ibisprijs voor Suriname met eventueel in een later stadium een uitbreiding met Caribisch-Nederland. Omdat naast het boek er steeds meer andere taalkunstuitingen een grotere rol spelen in het leven van vooral jonge Surinamers, is gemeend om andere disciplines dan proza ook te betrekken bij de prijs.
Ibisprijs Suriname
De Ibisprijs Suriname is een literatuurprijs voor Surinamers die creatief omgaan met teksten in een Surinaamse taal in verschillende genres. Het gaat om creatieve teksten in poëzie en proza en ook toneelteksten en filmscripts. Deze prijs is een stimulans tot verdere ontwikkeling van de eigen nationaal-culturele identiteit in de Surinaamse talen en heeft waardering voor culturele normen en waarden binnen de Surinaamse gemeenschap. Dit noemen wij de alakondre-fasi (op alakondre-wijze).
De reden waarom voor de ibis is gekozen, is omdat de ibis het symbool is van de Egyptische god Thoth, de beschermer van de schrijfkunst en een iconische vogel in het Caribisch gebied en Suriname. De launch van de Ibisprijs Suriname was op 21 maart 2022 door de directeur van Cultuur Roseline Daan. Tot eind juni konden inzendingen worden opgestuurd. Er zijn 39 inzendingen van 35 deelnemers. Er zijn 2 filmscripts, 2 toneelscripts; 17 deelnemers hebben tussen de 1 en 12 gedichten en 18 personen een prozatekst ingeleverd. 4 personen hebben meegedaan met zowel poëzie als proza. Er zijn bekende auteurs bij, maar ook nieuwe sterren aan het literaire firmament. De jury heeft uit de inzendingen een long list samengesteld en daarna een short list. De prijsuitreiking is op 8 oktober 2022.
Long List Ibisprijs Suriname 2022
Toneel
Kroywara – Miquel Keerveld
Poëzie
9 Kindergedichten – Ismene Krishnadath
Maskita/Hoe duur – Jeffrey Quartier
6 Gedichten – Hariandi Todirijo
Proza
De kleermaker – Kevin Headley
Van China naar Suriname – Eva Huang
Sid wordt brandweerhulp – Bidjiawatie Lachhunsing
Bundel verhalen – Diego Lapar
Het vlindermeisje van Blakawatra – Gerardus Maynard
De offerplaats – Robby Parabirsing
Ik ben Jermain – Joyce Pereira
Vrijheid begint in de bovenkamer – Giovanni Robinson
Srefidensi krosi – Shantanu Tjon
De cd van de stilte – Hariandi Todirijo
Short List Ibisprijs Suriname 2022
De kleermaker – Kevin Headley
9 Kindergedichten – Ismene Krisnadath
Sid wordt brandweerhulp – Bidjawatie Lachhunsing
Ik ben Jermain – Joyce Pereira
De cd van de stilte – Hariandi Todirijo
Van de redactie
Elk jaar staat in de eerste week van oktober de Nederlandse taal centraal. Dit is zo in Nederland en België, maar ook in Suriname en op de Caribische eilanden waar Nederlands wordt gesproken. Een deel van de activiteiten wordt gesponsord door de Nederlandse Taalunie, een beleidsorganisatie die wereldwijd het onderwijs, spreken en schrijven bevordert.
In 2011 is de Caribische Associatie voor Neerlandistiek opgericht op Aruba, als platform voor docenten Nederlands. Hilde Neus heeft daar toen bepleit dat ook Suriname en de eilanden deel zouden kunnen nemen aan de leesactie voor middelbare scholieren: ‘De Inktaap’. Jarenlang is deze actie succesvol gecoördineerd door Helen Chang, met mooie resultaten. Jammer genoeg is deze leesbevorderingsactiviteit weer gestopt, evenals de Kinderboekenweek.
Iedereen die betere schoolresultaten wenst voor Suriname, zal beseffen wat de rol van lezen is in dit proces. Wanneer kinderen goed kunnen lezen, zullen de algehele schoolprestaties vanzelf beter worden. Daarom is leesbevordering van essentieel belang. Een van de vormen om dat te doen, is aandacht besteden aan aantrekkelijke didactische werkvormen: hoe biedt de leerkracht de verschillende stappen in het leerproces op motiverende wijze aan binnen het schoolprogramma. Hier is – vooral op het Instituut voor de Opleiding van Leraren – veel aandacht aan besteed door studenten in hun afstudeerthesis. Deze informatie is wezenlijk voor het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur om mee te nemen in het ontwikkelen van de leerstof voor scholen op diverse niveaus. Het wiel is al uitgevonden, nu moeten we het nog laten rollen.
| WEEK VAN HET NEDERLANDS IN SURINAME 1 TOT 9 OKTOBER 2022 | |||
| DAG | TIJD | ACTIVITEIT | PLAATS |
| 1 oktober | 11.00 – 12.30 | Boekpresentatie ‘Het Alakondre drakenmeisje’ | Readytex Art Gallery |
| 2 oktober | Het klein journalistendictee | Lala Rookhgebouw | |
| 3 oktober | 16.00 – 18.30 | Creatief schrijven | The Community Hub Ormosiastraat 22 |
| 6 oktober | 17.00 – 18.30 | Buurtsport | The Community Hub Ormosiastraat 22 |
| 17.00 – 18.30 | Presentatie uitslag Canonenquête | IMWO, Anton de Kom Universiteit | |
| 7 oktober | 17.00 – 18.00 | Voorleesuurtje | The Community Hub Ormosiastraat 22 |
| 17.00 – 18.00 | Presentatie Lesbrief Slory | Instituut voor de Opleiding van Leraren | |
| 18.30 – 20.00 | Presentatie Nederlandse Taalunie | Humaniora, University Guesthouse | |
| 8 oktober | 10.00 – 17.00 | Afsluiting taalfestivalweek | The Community Hub Ormosiastraat 22 |
| 8.30 – 13.00 | Voorlezen en andere activiteiten | Cleviapark Kasoedjieweg 186 | |
| 8 oktober | 18.00 – 20.00 | Ibisprijsuitreiking | Auditorium Self Reliance |
[dWTL, 7 oktober 2022]
RSS
Facebook
Twitter
