Say intentions
door Jerry Dewnarain
De poëzie van Antoine de Kom is niet eenvoudig. Toen De Kom in 2014 de VSB Poëzieprijs won voor zijn bundel Ritmisch zonder string meldde het juryrapport onder andere het volgende: ‘Knap weet De Kom uit het korset van de dichtregel te breken. Zijn voortdurende gevecht met de syntaxis geeft zijn taal spanning, vaart en energie. Soms klinkt die bijna als ‘rap’, als bedoeld om naar te luisteren. Voorbij de beeldtaal en het spel van de dichter gaat een echte realiteit schuil, een realiteit die soms hard is.’
Wederom toont Antoine de Kom in Demeraramen zijn samenspel tussen beeld en taal. De poëzie is soms onbegrijpelijk waar je geen touw aan kunt vastknopen. Ze geven vast en zeker indrukken weer, maar of er een gedachte achter zit, is vaak niet duidelijk. En dat hoeft ook niet, want gedichten hoeven niet perse een boodschap te hebben. Bovendien is De Kom in staat de lezer op het verkeerde been te zetten, want hij verweeft elementen uit de werkelijkheid in zijn poëzie, waardoor het lijkt alsof het de realiteit is. Deze realiteit is echter het gedicht zelf, waarin de werkelijke gebeurtenissen in het gedicht verweven zijn. Zo een werkelijkheid is het gedicht say intentions (p. 7 e.v.).
‘[justitia pietas fides we gaan uitspraak doen
Verdachte: ik kende het draaiboek ik leidde… strikte
geheimhouding Verdachte niet aanwezig geboren 13-10-1945
thans president van de republiek]
de maîtresse en titre boog zich broodmager hees en glanzend
zwart over een veelheid aan biljetten
op zoek naar kleine schade schermutselingen fear of china
dieptriest casa de la alegría gieren en onweer in dat netnietbijland
zo X: waar men het in het comité voor het razend gevaar niet
en nooit en nimmer over had
zo Y: tijd voor een ander universum op naar de plastisch chirurg
op de vlucht voor het lijk met het laaghangend lichaam
met het lijk zonder lichaam inmiddels
[justitia pietas fides er werden lijsten opgemaakt alle
verbindingen blokkeren opdracht van de legerleiding nieuwe
wapens ingevlogen schietoefeningen door de zestien]’
Het strafproces rond de Decembermoorden speelt in say intentions voor de ogen van de lezer af die ‘… say intentions … say intentions …’ wellicht woede en/of verdriet zal ervaren.
In de wereld van de luchtvaart is oproep ‘say intentions’ een vraag van de verkeerstoren aan de piloot. De luchtverkeersleider vraagt de piloot wat zijn instructies zijn waarop de verkeersleiding op haar beurt de piloot de informatie verstrekt, zodat de piloot het vliegtuig kan inzetten voor bijvoorbeeld een veilige landing. Maar say intentions say intentions heeft dezelfde werking als de aanhef ‘Kri! Kra!’ die wij kennen uit de orale traditie! Door het gedicht hiermee in te leiden, is de toon gezet: de aanhef is een noodkreet, zoals s.o.s., s.o.s.!
[justitia pietas fides alle zestien schoten Verdachte aanwezig
mensen neergemaaid 93 kogelgaten gem. 8 cm diepte lijken
op de grond van bastion veere]
Tijd is het voor de vijfde kracht voor een ander universum
de kunst van het wachten binnen bereik – afstand van douchekop
tot deurslot en er zijn weer schermutselingen in de straat van hormuz
tracks in het zand baltsende brandweerwagens hun bluswerk twee
kruislingse bogen die reiken tot ver voorbij malta vlucht men
voor zichzelf uit libija achter zich latend
[justitia pietas fides geen obductie geen arts
voor vaststellen dood de aalmoezenier nam de sleutels
van de koelcellen mee inschot voorzijde breuken stomp geweld]
In het bovenstaande vers worden enkele namen genoemd van gebieden waar er oorlog heerst: Hormuz en Libië. Dat zijn gebieden of brandhaarden van geweld wat leidt tot vernietiging en zoals eerdergenoemd…verdriet. Ook wij in Suriname hebben een dergelijke vorm van geweld onder het militair regime van DDB gekend. De onderstaande versregels voeren ons weer mee naar het Fort Zeelandia op 8 december 1982:
[justitia pietas fides gedwongen mee naar het fort opdracht
van bevelhebber niet leunen! Niet
zitten! geen water voor wie doodgaan
repeteerschoten gillen allen moeten afgemaakt ik zag… en…
weggezakt tegen de muur zitten toch al afgewerkt?]
De lege pagina: ‘This page is intentionally left blank.’ geeft uitstekend het gevoel weer: stilte, de galmende echo’s van de geweerschoten in ieders oor nog duidelijk hoorbaar… en dan weer verderop in het gedicht het resultaat:
‘[justitia pietas fides okay: sommige gezichten onherkenbaar
OK: tandeloze monden OK: sigaretten uit op gezicht OK: verbrijzeld
hersenweefsel OK: shock door bloedverlies]’
‘say intentions do say intentions anytime anywhere
gluteus poetin maximus trump de koerden geofferd
een man nagejaagd ontploft en zijn kinderen gruis –’
…’en zijn kinderen gruis’ doet denken aan de Moiwana-slachtingen in 1986, ook onder het regime van ‘Verdachte niet aanwezig geboren 13-10-1945’
De Kom toont zich een meester in het experimenteren met taal. Hij speelt met de woorden, de taal is overal ambigue. Hij maakt zich los van allerlei regels en conventies. Hij maakt er wat mee: en dat is poëzie!
het is dat de ware bladzijden zichzelf
verkoelend tijdloos omslaan terwijl niemand ze bekladden kon
geen stank als de stem van hiernaast die schril
is en zonder gevoel voor recht en krom.
ze riep bijna de ezel te hulp. die bleef belovend uit
tussen modder en regen. er waren vogels.
de vogels die tuin en struik betekenis geven.
een beschaamde groene kolibrie poetst zijn bebloede veren
en gaat aan het werk dat zwijgen is.
de tuin is het land en het land is hier tuin.
vogels zijn wreed.
zwakte hun dood.
waren ze maar bladzijden en later stilleven
wakend tegen slaap en tegen de gewetenloze
die vals en schaamteloos van slapeloze nachten spreekt
(els moor 1937‑2016)
Antoine de Kom, Demerararamen. Amsterdam • Antwerpen em. Querido’s uitgeverij bv 2021. ISBN 978 90 214 2581 8/nur 306
Antoine de Kom (1956) is werkzaam als forensisch- psychiater. Van hem zijn verschenen: tropen (1991) de kilte in brasilia (1995) zebrahoeven (2001) chocoladetranen (2004) de lieve geur van zijn of haar (2008) ritmisch zonder string (2013). In 2012 verscheen Het misdadige brein, een bundel forensisch-psychiatrische miniaturen uit Hollands Maandblad. Zijn zesde poëziebundel Ritmisch zonder string (2013) werd bekroond met de VSB Poëzieprijs 2014. In februari 2021 verscheen zijn nieuwste bundel Demerararamen.
RSS
Facebook
Twitter
