Nieuwe uitdagingen in uitgeversland
door Quito NicolaasHet aanbod van romans in de boekwinkels c.q. de verscheidenheid daarvan en het uitgeefbeleid van uitgeverijen zegt veel over de heersende cultuur en leesklimaat van een land. Als we naar de lijst van top 100 meest verkochte boeken in 2009 kijken, dan valt meteen op dat de vertaalde werken van Stieg Larssen, Tatiana de Rosnay en Dan Brown de best verkochte boeken zijn. Op een goede vierde en vijfde plaats heb je dan Het diner van Herman Koch en De verbouwing van Saskia Noort. De laatste jaren wordt de Nederlandse boekenmarkt steeds meer overspoeld met vertalingen, misschien dat de vertaalrechten goedkoper zijn dan het uitgeven van een roman van eigen bodem. De werken van Helen van Rooyen, Simone van der Vlugt en Esther Verhoef halen nog net de top 20. Van de roman Het diner weten we dat het de NS publieksprijs 2009 had gewonnen en dat van Saskia Noort haar romans met duizenden worden verkocht.
Wat ook opvallend is dat geen van onze migrantenschrijvers – met uitzondering van Kader Abdolah – de top 100 halen. Alleen Robert Vuijsje met zijn Alleen maar nette mensen heeft een goede score behaald. Literaire schrijvers als Arthur Japin halen met veel moeite de lijst van de 50 best verkochte boeken. Jan Siebelink met zijn Suezkade (nr. 89) heeft het succes van Knielen op een bed violen niet kunnen evenaren. Betekent dit de zachte dood van de Literatuur met hoofdletter L.? Het lijkt alsof Nederland leesmoe is van de bekende auteurs en op zoek gaat naar een andersoortige literatuur. Zijn uitgevers verkeerd bezig of kijkt men niet naar de praktijk? Is de verhaalstof van migranten- en Caribische schrijvers niet interessant meer? Boeit hun thematiek de doorsnee lezer niet langer? Wat is de oorzaak hiervan?
Sinds de komst van de Nederpop in de jaren ’80 is er een proces op gang gekomen dat men zich in Nederland naar binnen toe is gaan oriënteren. Dit werd aangevuld door de komst van o.a. tv-series als Zeg ‘ns AAA en de eerste soapseries op tv. Op literair vlak ging dit proces gepaard met de opkomst van een nieuwe generatie schrijvers als Connie Palmen, Joost Zwagerman, Adriaan van Dis, Arnon Grunberg en A.F.Th. van der Heijden. Het gevolg van deze draai was dat er zeker in het nieuwe millennium minder belangstelling bestond voor de literatuur uit de ex-kolonies Suriname, de Antillen en Aruba. Ook de Marokkaanse en Turkse schrijvers die in de jaren ’90 zo populair waren bij het publiek, hadden dit moeten ondergaan. Op zich een omgekeerd proces: de populatie migranten neemt toe, de arbeidsmarkt wordt kleurrijker, een kleine rol in de media c.q. radio en tv, terwijl hun rol in de literatuur afneemt. Hoogstwaarschijnlijk is dit laatste een verklaring voor de afnemende belangstelling en reden genoeg voor Abdelkader Benali en Clark Accord om met een eigen boekenprogramma op tv en een talkshow te komen.
Nu zit Kader Abdolah wel bij een uitgever – Uitgeverij de Geus – die veel geld investeert in de uitgegeven boeken. Uitgevers zitten in tijden van economische malaise, stijgende drukwerkkosten en dalende omzetcijfers met hun handen in het haar. Sommigen proberen de kosten te verlagen, door bijvoorbeeld de pr-kosten uit te besteden. Het zijn nog altijd de drukkosten, de vaste boekenprijzen en de boekhandelskorting die zwaar wegen voor een uitgever. Voor de lezer gelden nu eenmaal andere belangen dan nu door de uitgevers worden gehanteerd, en is een verklaring dat geen van de voornoemde gevestigde Nederlandse auteurs – met uitzondering van Tommy Wieringa – in de lijst van 2009 voorkomen. Men is kennelijk op zoek naar een nieuw soort literatuur, waarbij je niet iedere keer een woordenboek moet raadplegen. Met andere woorden is het voor de lezer van belang dat een boek gemakkelijk wegleest en hij/zij zich daarin kan herkennen.
Er zijn verschillende wegen die leiden naar het Heilig Land der Literatuur. Het succes van een boek is afhankelijk van meerdere factoren tegelijk en vereist een goed samenspel tussen auteur, redacteur en uitgever.Een roman moet een uitnodiging zijn om gelezen te worden. Caribische schrijvers hebben nog altijd een verhaal dat interessant genoeg is om verteld te worden. Sommige auteurs proberen een thrillerelement in te bouwen, maar dit laatste blijkt niet voldoende te zijn. Anderen doen een gooi naar de actualiteit. Echter het gaat er niet langer om waarover je vertelt, maar hoe je dat vertelt. Een nieuwe uitdaging vormen de kleine uitgeverijen die met hun publicaties hoge ogen gooien. Jammer dat – ondanks dit een alternatief betekent voor o.a. een variatie qua aanbod en lagere boekenprijs – nog de deuren gesloten zijn voor deze uitgeverijen, die als kweekvijver kunnen dienen voor nieuw talent. De top 10 vertaalde romans bestaat, naast uitgeverij De Bezige Bij/Cargo, verder allemaal uit middengrote uitgeverijen met een klein fonds. Is hiermee ook het einde van de gevestigde uitgeverij aangekondigd?
Wellicht moeten Nederlandse uitgeverijen hun activiteiten tot over de grens uitbreiden en zich niet langer beperken tot de lokale boekenmarkt. Een alternatief is het aangaan van joint-ventures met grotere uitgeverijen in het buitenland. De economische omstandigheden dicteren dit gewoon en elke uitgever moet een afweging maken wanneer hij in dat bootje stapt. Afgelopen tijd hebben we al gezien dat PCM, uitgever van gezaghebbende dagbladen in Nederland als de Volkskrant, NRC en Het Parool, overgenomen werd door de Belgische Persgroep. Tot deze groep behoren ook o.a. de uitgevers Meulenhoff, Arena, Bruna en Het Spectrum. Tussen al deze omwentelingen en technologische vernieuwingen in de uitgeef- en distributiewereld, blijkt dat lezers eerder geïnteresseerd zijn in het onbekende, avontuurlijke, ongrijpbare en in het buitenland afspelende verhaal.
RSS
Facebook
Twitter
