“De wereld heeft niks aan mij, echt niet”
door Toine Rongen
Een van de grappigste maar tegelijkertijd ook meest ontroerende documentaires van de laatste jaren draait nu in de bioscoop. Parradox brengt het succes, de ondergang en de wederopstanding in beeld van de legendarische Surinaams-Nederlandse filmmaker Pim de la Parra, de Nederlands-Surinaamse filmregisseur van Joodse komaf. Acteurs, producenten, regisseurs en familieleden geven hun ongezouten mening over dit enfant terrible. De documentaire zal volgend jaar in een andere, iets verkorte versie vertoond worden bij de Joodse Omroep, co-producent van dit portret over de filmmaker. Het NIW zocht hem thuis in Paramaribo op. “Ik bin ein Taugenichts.”
We zijn amper begonnen als de 70-jarige filmpionier ons naar de deur wijst. Zijn longemfyseem en zijn rugklachten breken hem deze namiddag op. “Ik moet een siësta nemen, anders ben je straks nog getuige van de dood van deze nietsnut.” Meteen daarop begint Pim de la Parra zomaar in rap en vrolijk tempo te babbelen over The Incredible Shrinking Man, een Hollywood-film uit 1957 van regisseur Jack Arnold. “Over een man die alsmaar kleiner wordt. Ken je die niet? Echt niet?” We zitten weer op het puntje van de stoel. Letterlijk ook, want moeten we nu weg of komt er nog een uitleg? “De kijker wordt geweldig gefopt,” vervolgt hij. ”De decorbouwers maken namelijk alles om die man heen alsmaar groter. Ge-wel-dig!” We zitten nu inmiddels weer. Tegen zijn energie is geen kruid gewassen. Alsof hij je oppakt en meeneemt in een achtbaan vol inzichten en uitspraken waarin we behalve Pim zelf ook de beste vleugjes uit de Oosterse en Europese wijsheden terugvinden. Des te vaker De La Parra zegt dat hij “niets met het jodendom” heeft, des te joodser de apothekerszoon in onze ogen wordt. In de dagen na ons interview stuurt hij grappige mails met Joodse recepten en een geinige Ganoeka-boodschap.
Ook Alfred Edelstein van de Joodse Omroep herkent deze paradox in de nazaat van Portugese joden die in de 17e eeuw naar Suriname emigreerden. “Pim’s wispelturigheid is een van zijn opmerkelijke karaktertrekken,” concludeert Edelstein. “Hij zegt soms zomaar iets en knipt daarbij zeker niet met een fijn snaartje. Maar zijn verbondenheid met het Joodse volk is groot, kan ik je verzekeren. Bewust of onbewust heeft hij zich elementen uit de Joodse cultuur eigen gemaakt. Zijn zelfspot, de kwaliteit om allerlei onderwerpen van allerlei kanten te belichten, ook het ‘Lernen’. Pim leest en studeert voortdurend, daarbij zet hij die kennis ook voortdurend om in daden. Lees zijn cv er maar op na!”
Pim de la Parra (Paramaribo, 1940) schudde met medeproducer, -scenarist en -regisseur Wim Verstappen in de jaren zestig het Nederlandse filmwereldje op. Productiemaatschappij $corpio Films – inclusief de S met het dollarteken – baarde opzien met onder meer Blue Movie (1971), Frank & Eva: Living Apart Together (1973) en Wan Pipel (1976). Ook friste hij de Nederlandse filmkritiek op met het blad Skoop (1962-1993). Vanwege talloze flops vloeiden de miljoenen uit zijn vingers. Maar zelfs aan de bedelstaf toonde De La Parra veerkracht, energie en wijsheid die laveert tussen genialiteit en gekte. Vanaf de jaren tachtig gold hij als de godfather van de Nederlandse minimal movie: in hoge mate geïmproviseerde lowbudget en no-budget speelfilms, waarin het complexe liefdesleven van de hoofdrolspelers vaak tot verwarrende en tragikomische verwikkelingen leidt. Hij inspireerde joodse filmmakers als Frans Weisz, Frans Bromet en Rudolf van den Berg. Allen komen in Parradox aan het woord. Van den Berg, aanwezig bij de druk bezochte première, over deze door In Soo Radstake geregisseerde film: “Parradox is meesterlijk; intelligent, gevoelig en wijs.”
De la Parra roept in zijn hele doen en laten ook associaties op met Woody Allen-achtige personages die klassieke auteurs als Shalom Jacob Abramowitsch (1836-1917) en Shalom Aleichem (1859-1916) creëerden. Vaak dromerige wereldverbeteraars en ‘besservaisers’ (beterweters) die absoluut niet konden omgaan met de alledaagse praktische beslommeringen. Maar ook personages die ondanks alle ellende positief, optimistisch en vol humor in de wereld staan, zo blijkt ook tijdens het interview.
Wat heeft The Incredible Shrinking Man nu met jou te maken?
“Vanwege de botontkalking krimp ik zo’n vijf centimeter per jaar. Over enkele jaren ben ik 1.40 meter en kan ik alleen nog dwergmeisjes zoenen, hahaha!”
Waarom stuur je ons voortdurend weg en begin je weer opnieuw?
“Ik moet nog zo’n 80 mails beantwoorden. Naast de telefoon communiceer ik met de wereld vooral met de computer. Tv en radio heb ik gelukkig niet. Het nieuws volg ik af en toe via het net. Ik heb straks ook nog een afspraak en je hebt inmiddels toch genoeg om een heel NIW’te vullen? De producenten zullen blij zijn, ik denk dat er toch wel tien NIW-lezers naar Parradox gaan kijken.”
Waarom was je tijdens de Amsterdamse première thuis in Paramaribo?
“Vanwege mijn gezondheid mocht ik niet negen uur achter elkaar vliegen. Godzijdank trouwens, want zeker in de winter is Nederland niet uit houden. Ik ben een echt tropenkind.”
Heb je het naar je zin in het land waarover de crimineel Desi Bouterse de scepter zwaait?
“Heel erg! De rust, die stressloosheid. Het weer, de natuur, de wolken. Heerlijk! Gisteren wandelde en fietste ik wat rond, genoot op een terrasje van een kindermenu met rijst met pompoen, kouseband, tayerblad en een flesje water. En dat voor in Surinaamse guldens uitgerekend minder dan 2 euro. Prima toch voor iemand die met een AOW’tje moet zien rond te komen.”
In Desi Bouterse-land?
“Jaja, het meest vredelievende paradijsje op Aarde.”
Bouterse is destijds veroordeeld voor drugshandel?
“Nou en? Wie zonder zonde is werpe de eerste steen! Iedereen heeft bloed aan zijn handen! Ik, jij, iedereen. We betalen toch allemaal belasting aan bijvoorbeeld het militaire apparaat, om maar wat te noemen. Sowieso schuilt in iedereen zowel de boef als de engel. Soms doe en denk ik dingen waarvan ik achteraf zeg: verdorie, ik ben nog erger dan Stalin en Saddam Hoessein. Maar soms evenaar ik in mijn barmhartigheid Moeder Theresa. Maar de mens, de maatschappij, het systeem; het blijft gewoon allemaal zoals het al eeuwen is. Mensen zijn beesten; als het even tegen zit, maken ze elkaar af. Denk je dat door de holocaust het antisemitisme in de wereld minder is geworden?”
Laten we het hopen?
“Ben je gek, de wereldbevolking groeit alsmaar door dus ook het percentage antisemieten stijgt. Overal steekt het de kop op: in het Midden Oosten, in Iran, Pakistan, Rusland, noem maar op. Welk racisme dan ook, het is niet uit te roeien. De mens kan hooguit zichzelf – en dat al met heel veel moeite – veranderen. Neem nou antisemitisme: ikzelf heb het nog nooit persoonlijk meegemaakt. Wat je uitstraalt krijg je terug. Je moet er gewoon niet mee bezig zijn. Verleg je focus! Geniet van het niets!”
Je doet al jarenlang Tai Chi Chuan. Ook in Parradox beoefen je voortdurend die ‘Chinese vorm van schaduwboksen’.
“Maar ik hoor gelukkig niet bij die blinden die menen dat een beetje schaduwboksen je hele leven verandert. Ik ben een druktemaker en ik tob met mijn gezondheid. Door regelmatig te Tai Ch’en breng ik mezelf meer tot rust waardoor mijn genezingsproces wordt bevorderd. Maar vanwaar toch die vragen? Je moet De Denkbeeldige Geest van U.G. Krishnamurti eens lezen. De anti-goeroe, hij veegde alle dogma´s, spirituele tradities, goeroes, religies en filosofieën van tafel. Hij zei: “Stop met denken en begin te leven.” Daar voeg ik vandaag aan toe: stop met het debat, met het uitwisselen van al die meningen over van alles en nog wat. Zeg het hoognodige zoals: wil je me nu alsjeblieft met rust laten? Hahaha.”
Tijdens Parradox bezoek je de joodse begraafplaats, de Joden-Savanna, anderhalf uur rijden buiten Paramaribo. Daar ligt je familie begraven.
“Klopt! De la Parra’s hoorden bij de sefardische Portugese joden die vanaf 1640 in Suriname kwamen wonen. Onder andere mijn Joodse grootvader, Maurits Julius de la Parra. Hij trouwde met een creoolse, Indiaanse, blanke maar niet joodse vrouw. Daaruit kwam weer mijn vader voort. Volgens de oude joodse wetten ben ik ook niet joods. Wel bezocht ik met mijn vader elk jaar de Jodensavanna. Ook heb ik eens de synagoge van Paramaribo van binnen bekeken. Ik was er al zo vaak langs gefietst. Als tiener kreeg ik geschiedenisles van rabbijn Jaap Meijer, de vader van Ischa. Ik kan me nog herinneren dat de rabbijn ooit tegen me zei: ‘Als je niets te zeggen hebt, moet je zwijgen.’ Die wijsheid heb ik me inmiddels eigen gemaakt: ik ben een ouwe lul die na Parradox niks meer te vertellen heeft.”
Bezocht je ooit Israël?
“Nee, geen behoefte aan. Ik ben in die Joods-Palestijnse kwestie zelfs geneigd de kant van de Palestijnen te kiezen.”
In Parradox zeg je tijdens het bezoek aan de Savanna niets te hebben met de Joodse elite. Waar doel je dan op?
“Dat ik niets heb met het officiële jodendom. Maar ook niet met hun professoren, politici, opiniemakers, bankiers en Hollywood-bazen. Sowieso heb ik niets met de betweterij van de joods-christelijke cultuur. Ook niet met het Lernen, dat eeuwige alsmaar meer willen weten. Mijn inspiratiebronnen liggen meer in het Zen-boeddhisme en het Taoïsme. De Indiase filosoof, dichter en Nobelprijswinnaar Rabindranath Tagore zei ooit: Hoe meer je weet, des te minder kan je lachen. Ook in de Bijbel staat ergens: ‘Wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart.’ Je nergens om bekommeren, genieten van het niets. Dan pas ben je wijs.”
Ben je nog als filmmaker actief?
“Ik ben met de Surinaamse stand-upcomedian Jeffrey Spalburg als beoogde hoofdrolspeler, bezig met het filmproject Natuurkunde van de ziel. Ook ben ik betrokken bij de restauratie van Obsessions, de film die ik met co-scenarist Martin Scorsese maakte. Verder wil Eye Film Instituut, voorheen Filmmuseum, al mijn nooit uitgebrachte minimal movies afwerken en alsnog uitbrengen. Een giga-klus.”
Je bent leermeester van Leonard Retel Helmrich, Erik de Bruyn en Paul Ruven. Zijn deze filmmakers je opvolgers?
“Nee, zij hebben tenminste veel meer gezond verstand. Ik niet, ik deed maar wat. Ich bin ein Taugenichts. De wereld heeft niks aan mij, echt niet!”
[uit Nieuw Israëlitisch Weekblad]
RSS
Facebook
Twitter
