Het verbrande huis van Bodil de la Parra
door Janny de Heer
Bodil de la Parra (1963) is actrice en toneelschrijfster. Het verbrande huis is haar non-fictiedebuut. De titel verwijst naar het familiehuis aan de Zwartenhovenbrugstraat in Paramaribo, dat door een grote brand verloren ging.
Juist vandaag, 7-7-2020, de dag dat ik het in één ruk uitlas, was dit boek het Boek van de dag in het Noord-Hollands Dagblad. Je hoeft niet per se Surinamekenner te zijn om van dit boek te genieten. Maar het helpt wel! Ik was weer dáár, zag het, hoorde het, rook het, de straten van Paramaribo, de huizen, het verkeer, de geluiden, de stemmen, de klanken, de geuren, de mores, de gewoontes en de gerechten.
Ik kon me de omgeving zo goed voor de geest halen, op de meeste genoemde plaatsen ben ik geweest. Om te beginnen bij de verschroeide aarde waar eens een straat was met aan beide zijden winkelpanden en woonhuizen. Op die beladen plek waar de schrijfster met haar vader stilstond bij de vergane jaren, heb ik ook ontzet toegekeken. Daar waar zij geen foto’s wilde maken van de zwarte aarde, hebben wij wel foto’s gemaakt. Alle dagen kwamen daar mensen met emmers graaien in het as op zoek naar iets van waarde. Terwijl al wat de bewoonster nog bezat na die fatale nacht, was de pon die ze aanhad en de sleutel van het huis. Het verhaal van de scooter kende ik ook en de rampzalige afloop van een toekomst die er even rooskleurig uit had gezien omdat ze nieuwe huurders had. Dat de rode drempel de vuurzee heeft doorstaan was nieuw voor mij.
Ik wist al ver van te voren hoe het uitje richting Carolina moest aflopen, want jaren na die beschreven gebeurtenis wilden wij via Carolina een rondje rijden en toen was het nog steeds niet mogelijk. Vanwege die in de binnenlandse oorlog kapotgeschoten brug, die maar niet hersteld werd.
Ik ken de meeste personages van naam, ik heb de voorstelling Ouwe Pinda’s gezien in Haarlem. Na afloop even met de schrijfster actrice gesproken omdat ik op aanraden van Jenna naar de voorstelling was gekomen, en Bodil vooral de groeten van Jenna moest doen. Bij de schrijfster heb ik dus een beeld, en uiteraard van Jenna. Lieve stoere Jenna zelden zonder sigaret, of dat Belinda menthol was weet ik niet meer of misschien is Jenna na 2014 veranderd van merk. De tantes Pop, Gus en Jet heb ik nooit gekend, maar wel vele verhalen over gehoord, van Jenna. Ik weet dat de P. in de stamboom achterin staat voor Purcy, Jenna’s vader.
Jenna vertelde vaak hoe ze opgroeide met neef Pim en zijn broertje in het huis aan de Zwartenhovenbrugstraat. In het pand, generaties lang eigendom van de familie De la Parra, – woning annex apotheek/ drogisterij – woonden lange tijd drie generaties: opa, de tantes en de kinderen. Een familieontmoetingsplek waar de kinderen graag kwamen. Pim de la Parra, filmmaker, wereldberoemd in Nederland en Suriname, verloor al op zevenjarige leeftijd zijn moeder, het heeft de rest van zijn leven zijn persoonlijkheid beïnvloed. Hij hecht zich niet. ‘Het is maar een huisje hè,’ troost hij (pag. 230) waarna hij concludeert: ‘We hebben vaker met dit bijltje gehakt.’ Wat blijft zijn de verhalen en die blijven verteld. En verhalen houden de herinneringen levend aan hen die er niet meer zijn.
Het was nieuw voor mij dat de familie De la Parra van oorsprong Joods is maar de tradities na een verwoestende brand achterliet op de Jodensavanne en luthers werd. De familie van Jenna’s vader, Purcy Horst, was Evangelisch Luthers. (Zijn grootvader was J.D. Horst uit mijn boek Gentleman in slavernij, 2013.) Trots vertelde Jenna me in 2013 dat inmiddels de zesde generatie Horst Evangelisch Luthers in Suriname was gedoopt. Met vriendinnen ging ze ook wel naar de EBG (Evangelische Broedergemeente) voor de gezelligheid want haar hart lag bij de kerk aan de Waterkant. Typisch Surinaams: Ala kerki bun, alle kerken zijn goed.
Terug naar de roots bezoekt de schrijfster samen met Noel, de zoon van Jenna, de Jodensavanne. De oudste nederzetting met synagoge gelegen aan de Surinamerivier is een toeristische trekpleister geworden. De grafstenen op de plantage vermelden tientallen malen de familienaam De la Parra. Ze zien ook graven met een enkel kruis. Met respect willen neef en nicht deze mensen herdenken, erkennen dat hun voorouders slavenhouders geweest zijn. De gids onderbreekt hun ceremonie, de toeristen willen verder. Eerder in het boek beschreef De la Parra de hardnekkige orale vertelling over een wrede slavenhoudster die uit jaloezie (nu zelfs) beide borsten afsneed bij de jonge knappe slavin Alida op wie haar man, volgens haar, een oogje had. Omdat hij daar zo dol op was serveerde zij haar man op een zilveren dekschaal de borsten. Deze anekdote, evenals dat van het huilende kind dat tijdens een boottocht onder water gehouden zou zijn totdat het stil was, is na wetenschappelijk onderzoek weerlegd. Maar Susanne du Plessis zal ten eeuwigen dage het stigma van wrede slavenhoudster niet van zich afgeschud krijgen.
Al in 1790 werd het gebied aan de Saramacca Groningen genoemd omdat gouverneur Wichers in die plaats in Nederland was geboren. De Boeroes waar de schrijfster de naam aan verbindt arriveerden pas in 1845 in Suriname (pag. 193). Onder die groep bevond zich trouwens maar één Groningse familie, de rest waren boeren uit het oosten van het land.
Het kind uit Holland dat op haar zesde voor het eerst naar het geboorteland van haar vader ging voelt met het klimmen der jaren steeds meer de verbondenheid met Suriname. Maar hoeveel Surinaams bloed er ook door haar aderen stroomt, in haar jeugd is ze voor de kinderen van daar niet donker genoeg. Witte pier, zonder manier! Veeg je bil met korespier! Ook nooit eerder gehoord, maar ik herken de blikken die de auteur beschrijft waarmee sommige mensen in Suriname je opnemen. Want sinds de onafhankelijkheid in 1975 zijn de Hollanders buitenlanders geworden, gelukkig worden er familiegeschiedenissen opgeschreven zodat de verbondenheid tussen Nederland en Suriname er een voor altijd blijft.
RSS
Facebook
Twitter
