Black Venus: de verontrusting van het kijken
door Michiel van Kempen
Er stonden twee dametjes voor me aan de kassa. Het was toch geen film waar je met een rotgevoel uit kwam?, vroegen ze bezorgd aan de kassajongeman. Want ze waren gewoon een gezellig avondje uit. Nou eeehh…. Dan toch maar Woody Allen? In ieder geval was me na 157 minuten wel duidelijk dat ze met Vénus Noire – oftewel Black Venus ˗ van de Marokkaanse meesterfilmer Abdellatif Kechiche hun gezellig avondje niet gevonden zouden hebben. Zelden heb ik een publiek na een film zo stil de zaal zien verlaten. Bedrukt bijna. Er valt met de geschiedenis van Saartjie Baartman, de 19de-eeuwse ‘Hottentot Venus’ die met haar geweldige achterwerk en lange schaamlippen als een kermisattractie werd tentoongesteld, weinig te lachen. Voor de Londense rechtbank verklaarde ze dan wel dat ze een actrice was en zich als zakencompagnon van haar Zuid-Afrikaanse ‘master’ vrijwillig tentoonstelde, er zat in haar ‘acteerwerk’ geen minimum aan menselijke waardigheid. Er werd aan al de graaiende handen van het op sensatie beluste publiek flink verdiend, en de hoogste adelskringen en wetenschappelijke onderzoekers wilden voor dit ‘object’ maar al te graag betalen, maar op het moment dat zij haar intiemste delen weigerde te tonen, ging het met haar bergafwaarts. Ze eindigde als prostituee en stierf straatarm aan de gevolgen van de infecties van een geslachtsziekte. Na haar dood mocht de wetenschap eindelijk haar lichaam bekijken zoals dat eerder niet lukte, omdat Saartjie het weigerde.
Er zit een suspense in Black Venus als in de engste horrorfilm, maar die suspense wordt veroorzaakt doordat de horror werkelijkheid was, je kunt niet even wegkijken en denken: dit is de fantasie van een vindingrijk filmer (ook daarom is het zo goed dat de film in het Zuid-Afrikaans, Frans en Engels gesproken wordt en niet in onwaarschijnlijk Hollywood-Engels). Het is geen spanning die je je ongemakkelijk doet voelen, maar pure gêne. Als er al momenten in dit verhaal zitten die je komisch zou kunnen noemen, dan straft de regisseur je lach direct ongenadig af. Want elke vorm van inleven met de vele toeschouwers die binnen de film optreden, geeft je direct het idee dat je iets heel fout doet. Voortdurend word je als toeschouwer geconfronteerd met je eigen verontrusting. In dat hele spektakel – letterlijk: dat circus van kijken en kijkers ˗ is er eigenlijk maar één figuur die waardig blijft: Saartjie Baartman zelf, hoe intens treurig haar levensverhaal ook geweest is. Dat te bereiken zonder dat de film ergens larmoyant wordt, is een buitengewone cinematografische en psychologische prestatie.
Zie ook hieronder de berichten van 13 januari.
Lees hier een recensie van 8weekly van 8 februari 2011.
Yahima Torres als Saartjie Baartman in Vénus Noire
RSS
Facebook
Twitter
