Laat de gemeente Amsterdam vooral excuses aanbieden voor de zonden die ooit zijn begaan
door Elma Drayer
Ze waren er maar druk mee in de Amsterdamse raad. Daar ging het woensdag over het gemeentelijk slavernijverleden. Eerder hadden zeven raadsleden het college per initiatiefvoorstel gevraagd om excuses aan te bieden, uit te spreken tijdens Keti Koti, op 1 juli aanstaande. Wel moesten burgemeester en wethouders nog even wetenschappelijk onderzoek laten doen naar ‘de exacte rol die de Gemeente Amsterdam heeft gespeeld in de slavernijgeschiedenis’.
Geheel naar verwachting nam de raad het voorstel deze week over. Gesputter kwam er alleen uit rechtse hoek: van CDA en VVD (een beetje) en Forum voor Democratie (heel veel). Volgens mij hoef je geen paranormale kwaliteiten te bezitten om te voorspellen dat die excuses er zullen komen. Zoals je die ook niet nodig hebt om te raden wat de uitkomst van dat wetenschappelijk onderzoek zal zijn.
Coördinator van het project wordt historicus Pepijn Brandon, in zijn jonge jaren actief in de trotskistische splinterclub Internationale Socialisten.
Coördinator van het project wordt historicus Pepijn Brandon, in zijn jonge jaren actief in de trotskistische splinterclub Internationale Socialisten. Vorig jaar haalde hij de krant met een studie naar het aandeel van de slavenhandel in de vaderlandse economie. Voornaamste bevinding: zelfs op het absolute hoogtepunt, in 1770, droeg slavernij maximaal 5,2 procent bij aan de gehele economie, en zo’n 10 procent aan die van het gewest Holland. Toch beweerde de onderzoeker met droge ogen dat Atlantische slavenarbeid ‘de kurk’ was waarop de economie destijds dreef.
Ik eet mijn hoed op, wil ik maar zeggen, als straks blijkt uit het nieuwe onderzoek (à raison van 88.656,41 euro, ex btw) dat de gemeente Amsterdam matigjes profiteerde van de slavenhandel.
Sowieso behoort de gedachte dat de stad haar voorspoed te danken heeft aan het slavernijverleden al heel lang tot een van de wijdverbreidste idées reçues: alom geventileerd, nauwelijks betwist. Kort door de bocht: de grachtengordel was er nooit geweest zonder het bloed, het zweet en de tranen van slaven.
‘De slavernij heeft deze stad rijkdom gebracht’, klonk het bijvoorbeeld in juli 2019 tijdens de theatervoorstelling Emerging Memory. ‘De huid van de tot slaaf gemaakten was niet zwart, maar van goud.’ Ook raadslid Mourad Taimounti, fractievoorzitter van Denk, meent dat de stad ‘veel geld’ verdiende aan de slavenhandel. ‘Als je door Amsterdam loopt, zie je het terug in het straatbeeld’, zei hij vorig jaar tegen de NOS. ‘Op de grachtenpanden, de standbeelden en in de kunst.’
Nu klopt zonder meer dat er Amsterdammers waren die zich inlieten met de trans-Atlantische slavenhandel. En ook dat die betrokkenheid abject, beschamend en schandelijk was. Maar de enorme economische groei heeft de stad toch echt te danken aan de zogeheten moedernegotie, de heel wat bravere handel op de steden langs de Oostzee.
Maakt dat slavernij minder verschrikkelijk? Uiteraard niet. Maar je kunt de praktijk ook heel best afkeuren met argumenten die géén loopje nemen met de feiten.
En dan nog iets. Het initiatiefvoorstel van de Amsterdamse raadsleden gaat uit van de gedachte dat het slavernijverleden doorwerkt in het heden. ‘Tot de dag van vandaag’, schrijven ze, ‘is in de stad de pijn en leed voelbaar onder nazaten van tot slaafgemaakten.’ ‘Nog altijd’, zei genoemde Taimounti woensdag in de raad, ‘worden bepaalde groepen niet gezien als volwaardige mensen. Dat is een rechtstreeks gevolg van het slavernijverleden.’ Andere raadsleden zeiden het de man in vele toonaarden na.
Natuurlijk is het waar dat het verleden (bijna) altijd sporen nalaat in het heden. In dit geval: hadden onze voorvaderen niet zo huisgehouden in de koloniën, de bevolkingssamenstelling van Amsterdam had er nu anders uitgezien. Maar is ook hedendaags racisme ‘rechtstreeks’ te verklaren uit het slavernijverleden?
Was het maar zo simpel, zou je bijna zeggen. Het kwaad zit veel dieper – zie alleen al de drek die Chinese Nederlanders dezer dagen over zich heen krijgen. Daar is geen slavernijverleden voor nodig.
Laat de gemeente Amsterdam vooral excuses aanbieden voor de zonden die ooit zijn begaan. Maar de strijd tegen racisme zal ze geen stap vooruit helpen.
De column ontleend aan de website van de Volkskrant, 13 februari 2020.
RSS
Facebook
Twitter
Als we toch excuses voor slavernij aan gaan bieden: in de 17de en 18de eeuw hebben piraten van wat nu de kust van Marokko is meer dan een miljoen personen in slavernij weggevoerd van de West-Europese kusten, dus gaarne excuses van de regering van Marokko daarvoor. Daarnaast zijn er minstens evenveel uit Oost-Afrika gehaald onder de Ottomaanse Turken, tot in de 20ste eeuw toe – verdient ook excuses van de Turkse regering.
Aandachtspuntje voor Denk, want we willen toch geen onderscheid maken in al die excuses?
Willem M. van Haarlem, Amsterdam in de Volkskrant / de rubriek U, 15 februari 2020.