blog | werkgroep caraïbische letteren

In Memoriam Wim Hoogbergen

door Hans Ramsoedh

Afgelopen zaterdag overleed de Utrechtse cultureel antropoloog en Surinamist Wim Hoogbergen (21 januari 1944 – 3 augustus 2019). Hij verwierf grote bekendheid (ook internationaal) met zijn publicaties over de geschiedenis van de Marrons in Suriname en Frans Guyana. Hij gold als een groot kenner van slavernij, marronage en slavenverzet in Suriname. Hij was van 1980 tot aan zijn pensionering in december 2005 als universitair hoofddocent verbonden aan de Rijksuniversiteit Utrecht.

 

Dr Wim Hoogbergen

In 1985 promoveerde hij op De Boni-oorlogen 1757-1860. Marronage en guerrilla in Oost-Suriname (528 pp.). Deze studie geldt nog steeds als een standaardwerk over de geschiedenis van het slavenverzet in Suriname en kan worden beschouwd als een eerbewijs aan de nagedachtenis van Boni, Aluku en hun mensen die veel hebben moeten trotseren om als vrije mensen te mogen leven. Van dit proefschrift verscheen in 1990 een Engelse vertaling: The Boni Maroon Wars. In 1992 werd van de boni-oorlogen een verkorte versie uitgebracht met als titel De Bosnegers zijn gekomen! Slavernij en rebellie in Suriname.
In 1996 verscheen van zijn hand Het kamp van Broos en Kaliko. De geschiedenis van een Afro-Surinaamse familie. Deze studie handelt over de geschiedenis van de voorvaderen van de familie Landveld en Babel onder meer op plantage Roorak aan de Surinamerivier tussen 1770 en 1994. Voor deze studie maakte hij gebruik van schriftelijk en mondeling overgeleverde verhalen. Een nazaat van de Landvelds is Desi Bouterse. Van Het Kamp van Kaliko en Broos verscheen in 2008 eveneens een Engelse versie onder de titel: Out of Slavery; A Surinamese Roots History. Bij boekhandel Vaco in Suriname verschenen in respectievelijk 2009 en 2015 herdrukken van Het Kamp van Broos en Kaliko en De Boni-oorlogen.

 

Samen met zijn collega Dirk Kruijt publiceerde Hoogbergen in 2005 De oorlog van de sergeanten. Surinaamse militairen in de politiek waarin zij de dramatische periode 1980-1993 in Suriname beschrijven. Naast bovengenoemde studies schreef Hoogbergen enkele dozijnen artikelen over de Marrons in Suriname.

Hoogbergen had het niet zo op met ‘ismen’ en theoretische spielerij die hij als wetenschappelijk dikdoenerij beschouwde. Hij was in de eerste plaats een gedegen empiricus. Hij vond een gedetailleerde reconstructie van historische gebeurtenissen op basis van archiefonderzoek in combinatie met oral history als een onmisbare basis voor een valide interpretatie van processen en verbanden. In zijn publicaties integreerde hij materiaal uit de oral history met archiefbronnen waarbij hij als weinig anderen daarbij rekening wist te houden met de valkuilen van beide bronnen. Zijn publicaties waren dan ook een meesterschap in de historische antropologie waarbij hij de lezer aan de hand meevoerde naar de binnenlanden van Suriname met zijn stroomversnellingen, zwampen en drasbossen, naar plantages en marrondorpen en niet te vergeten naar de overlevingsstrategieën en guerrillastrijd van de Marrons.

Na zijn pensionering in 2005 verzorgde Hoogbergen een aantal jaren samen met zijn oud-student Thomas Polimé groepsreizen naar Mexico en het binnenland van Frans Guyana en Suriname met daarbij speciale aandacht voor natuur en de marroncultuur.
Wim Hoogbergen heeft ook op andere wijze een belangrijke bijdrage geleverd aan de Surinamistiek. Van 1992 tot en met 2012 was hij bestuurslid van het Instituut ter Bevordering van de Surinamistiek (IBS) en hoofdredacteur/redacteur van het tijdschrift OSO. Voorts was hij redacteur van de Bronnenserie voor de Studie van Suriname (BSS-serie) waarvan in totaal 28 delen zijn verschenen. In deze bronnenreeks verzorgde hij met Okke ten Hove en Heinrich Helstone drie delen, de zogeheten Emancipatieboeken waarin persoonlijke gegevens zijn opgenomen van alle 34.443 vrijverklaarde tot slaafgemaakten en hun ‘eigenaren’. Hij was een van de belangrijke stonfutus [steunpilaren] van IBS en OSO. Voor zijn verdiensten op het terrein van de Surinamistiek kreeg Hoogbergen in 2005 de door IBS ingestelde Surinamistiekprijs uitgereikt.

Zijn thuis was de vaste plek voor de redactievergaderingen van OSO toen hij nog hoofdredacteur was waar we altijd gastvrij werden ontvangen door zijn echtgenote Marja. De redactievergaderingen werden altijd gevolgd door een etentje bij restaurant Pomo in Utrecht. Marja was lange tijd de onbezoldigde medewerkster van IBS tijdens het jaarlijkse colloquium in het Tropentheater in Amsterdam. Zij had de verantwoordelijkheid voor de boekenstand van OSO. De inleidingen in de grote zaal sloeg ze meestal over. ‘Die lees ik wel als het OSO-themanummer verschijnt’ was haar steevaste reactie.

In januari 2011 mailde Wim mij dat bij hem in de lymfeklieren uitgezaaide prostaatkanker werd geconstateerd. Hij kreeg te horen dat hij ondanks de hormoonbehandeling over 2 à 3 jaar het leven vaarwel moest zeggen. Hij kon daar redelijk goed mee leven en voelde zich lichamelijk en geestelijk nog prima. Hij had met Marja besloten de laatste levensjaren veel te gaan reizen en af te zien van allerlei verplichtingen. Om die reden besloot hij het hoofdredacteurschap van OSO neer te leggen. Hij bleef wel als een van de redacteuren aan. Hij verzocht mij en Rosemarijn Hoefte om de ware reden van zijn aftreden geheim te houden: ‘Deel maar aan de anderen mee dat ik het hoofdredacteurschap van OSO lang zat heb gedaan en dat het tijd wordt dat iemand anders dat van mij overneemt. Ik wil niet graag dat mensen me over een jaar of twee aankijken met een blik van “is die nou nog niet dood?”.’ Marja overleed nog eerder dan Wim, in december 2018. Het verlies van haar is Wim niet in de koude kleren gaan zitten.
Over zijn verdere reis na de dood schreef hij mij in zijn mail van 2011: ‘Mocht er een hemel bestaan, dan kom ik daar zeker in, want ik heb in mijn jeugd al eens een volle aflaat verdiend, al ben ik vergeten bij welke heilige. En ik zou daar graag met de engeltjes aan de tapkast staan’. Ik hoop voor Wim dat in de hemel de Parbo djogo rijkelijk moge vloeien.

Met zijn heengaan verliezen we een belangrijke stonfutu van de Surinamistiek, een groot Surinamist met een wetenschappelijke passie voor de geschiedenis van de Marrons en een warm hart voor Suriname.

De afscheidsdienst voor Wim Hoogbergen is op zaterdag 10 augustus om 11.00 uur in de Barbarakerk in Bunnik.

 

2 comments to “In Memoriam Wim Hoogbergen”

  • Zijn speurtocht in de archieven en het vastleggen van de bevindingen
    heb ik enorm gewaardeerd. Wij zullen hem node missen. R.I.P W.H

  • Tot mijn spijt lees ik nu pas dat Wim Hoogbergen overleden is. Ik vind het wel erg. Ik ben ongeveer 3 jaar lang zijn medewerker geweest of de subfaculteit Culturele Antropologie te Utrecht van 1985-1987.
    Hij was een voortreffelijk wetenschapper, een goed mens en een uitstekende collega. Graag had ik hem nog vele vragen willen stellen over de geschiedenis van Suriname, waar hij ongetwijfeld een goed onderbouwd antwoord had gegeven. Nu zal ik dat proberen met anderen te doen.
    Wim Hoogbergen: Requiescat in pace

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter